Levenskunst: Epicurus over genot, pijn en hedonisme

Wat is de beste manier van leven? Epicurus was een filosoof die daarop antwoord wilde geven. Moet ik 'ja' zeggen tegen die knappe jongen die mij op een date vroeg? Moet ik elke dag een ijsje eten? Moet ik mijn Instagram en Facebook verwijderen? Ondanks dat Epicurus al 2500 jaar dood is, levert hij een antwoord op al die vragen. Hij heeft daarvoor maar één principe. Geniet van het leven. Maar voor Epicurus was genieten iets heel anders dan je zou verwachten.

Hedonisme: pijn en genot

Epicurus was een hedonist. Hij dacht dat het leven draait om pijn en genot. Daaruit bestaat geluk. We moeten pijn zoveel mogelijk vermijden en genot zoveel mogelijk verkrijgen. Maar hoe doe je dat?

Vermijd pijn

Door heel rustig en gematigd te leven. Je zou verwachten dat Epicurus bijvoorbeeld van wilde feesten hield, maar hij deed dat juist niet. Waarom? Omdat hoge pieken tot hoge dalen leiden. Als je wild gaat feesten, heb je de volgende dag een kater. Genieten van het leven duurt ook het hele leven. Je moet bij je beslissingen daarom bedenken dat kortstondig plezier niet opweegt tegen langdurige pijn - zoals ruzies. Je kunt je beter de hele tijd gelukkig voelen dan soms heel erg, dacht Epicurus.

Ataraxia: geen zorgen

Als je geen pijn hebt, ben je vanzelf gelukkig. Met pijn bedoelde Epicurus niet alleen fysieke pijn, maar juist ook mentale of emotionele pijn. In de samenleving maken wij ons zorgen om allerlei dingen: hoeveel geld we hebben, hoeveel invloed we hebben, of onze status niet in gevaar is. Als de pijn van zorgen verdwijnt, zou je misschien denken dat iemand zich neutraal voelt. Maar volgens Epicurus is het gebrek aan zorgen op zich al een positief gevoel. Niet intens, maar een kalme tevredenheid. Hij noemde dit ataraxia, of zielenrust. Hakuna matata.

Epicurus' voorbeeldige tuin

Epicurus dacht dat het niet mogelijk was ataraxia te bereiken in een grote stad. In een samenleving worden allerlei onnatuurlijke verlangens gecreëerd. We willen dure kleren dragen, we willen veel likes op Facebook, we willen allerlei dingen kopen en we willen er mooi uit zien. In een samenleving zijn we op zoek naar status, macht en continue erkenning. Epicurus trok zich terug op een landgoed met een kleine groep (enkele tientallen). Hier had hij een grote tuin waar de natuurlijke, basale behoeften van de mens bevredigd werden: onderdak, voedsel en vriendschap. Meer heeft een mens niet nodig, dacht Epicurus. Op deze manier werden onnodige zorgen vermeden. Zelfs verliefdheid raadde Epicurus af, want door intensiteit ervan kon je makkelijk uit balans raken.

Levenskunst en de dood in de Brief over het Geluk

Epicurus adviseerde zijn vrienden over het goede leven door hun brieven te schrijven. Zijn vriend Menoeceus was bang voor de dood. Epicurus stelde dat door goed en rationeel na te denken, de meeste zorgen in de kiem kunnen worden gesmoord. Zo ook met de angst voor de dood. Hij dacht dat je als je dood gaat, je niet meer bestaat. Er is geen hemel, geen hel, er is puur niets. Ook geen droom of een zwarte ruimte, je hebt geen enkele vorm van ervaring meer. En dat is nou precies waarom het niet erg is om dood te gaan, dacht Epicurus. Als iets erg is, dan moet het pijnlijk zijn. Maar als je dood bent, voel je geen pijn meer. Je voelt niks. Als jij er bent, dan is de dood er niet; als de dood er is, dan ben jij er niet, zo stelde hij. Er is geen moment dat je de dood kunt ervaren. Alleen het doodgaan is misschien vervelend, het dood zijn niet. En als de dood het ergste is wat een mens kan overkomen, dan kan er dus niet heel veel reden zijn om ons zorgen te maken.

En god?

Epicurus geloofde in bijzondere goden. Hij zag goden als voorbeelden voor de mensheid. Goden bemoeien zich dan ook niet met menselijke aangelegenheden. Goden leven afgezonderd, genieten van het simpele bestaan en reflecteren in rust over het leven.

Conclusie

De antwoorden op de vragen uit de inleiding zijn dus: nee, nee, ja. Je kunt je beter niet inlaten met de liefde, want dat levert een hoop zorgen op. Een goede vriendschap werkt veel beter. Het leed door mogelijke gezondheidsproblemen weegt zwaarder dan het plezier van elke dag een ijsje. En probeer je leven zo in te richten, dat je je niet te druk hoeft te maken over je status en hoe mensen naar je kijken. Verwijder Facebook, gooi zelfs je smartphone maar weg. Epicurus dacht dat het simpele, zorgeloze leven het beste leven was.