Duurzame Waddeneilanden

De Waddeneilanden hebben met elkaar een afspraak gemaakt om in 2020 zelfvoorzienend te zijn op het gebied van energie en water. De eilanden geloven dat het mogelijk is: Duurzame Waddeneilanden, op weg naar een energieke toekomst in 2020. Elk eiland voor zich neemt stap voor stap duurzame maatregelen die de ambitie waar moeten maken. Er wordt ingezet op zuinig omgaan met energie, fossiele brandstof vervangen voor duurzame alternatieven en op het terugschroeven van het energieverbruik in het algemeen.

Duurzame Wadden

De eilanden trekken in het project Duurzame Wadden samen op. Door samenwerking en uitwisseling tussen de eilanden kan elk eiland zelfvoorzienend worden. De duurzame ambitie wordt concreet door het uitvoeren van projecten. Het project Duurzame Wadden bracht in 2007 de afzonderlijke eiland-projecten in kaart. Er werd gekeken naar financiering en organisatie en per eiland werden de mogelijkheden voor energiebesparing en duurzame energieopwekking bekeken.

Energieke Toekomst

De gemeenteraden van Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog legden in 2007 hun ambities vast in het manifest ‘De energieke toekomst’. Na de ondertekening van het manifest hebben de eilanden niet stilgezeten. Er werden veel duurzame lokale initiatieven geboren. De eilanden brengen alle initiatieven samen in één plan.

Stappenplan

Het stappenplan “Duurzame Waddeneilanden, op weg naar een energieke toekomst in 2020” is op 14 september 2011 tijdens de Waddentoogdag in Harlingen aangeboden aan minister Schulz van Haegen van Infrastructuur en Milieu. De eilanden lieten een speciale krant maken als publieksversie. Hierin werd het stappenplan toegelicht.

Eilanden

De unieke positie en het karakter van de eilanden maken hen bij uitstek geschikt voor deze ambitie, schrijft het statement. De eilanden moeten een mondiaal platform worden en een voorbeeld zijn voor duurzame ontwikkeling. De eilanden willen zich onderscheiden door duurzame voorzieningen te omarmen en een proeftuin te zijn voor innovatie en vernieuwing. Op alle eilanden lopen al duurzame projecten.

Zelfvoorzienend

Zelfvoorzienend is:

• De productie van duurzame energie vindt zoveel mogelijk op of om de eilanden plaats;
• De eilanden gaan uit van de duurzame invulling van de energievraag over een periode van een jaar. Er wordt geen rekening gehouden met pieken en dalen in bepaalde periodes;
• De eilanden gaan uit van een duurzame energiedragers zoals elektriciteit, gas en brandstof;
• De eilanden mogen deze verschillende vormen van energie onderling uit ruilen of compenseren.

Kosten

De ‘Trias Energetica’ is de basis voor het plan. Het drie­stappen­plan is bedoeld voor bedrijven, huishoudens en overheden om stap voor stap klimaatneutraal te worden.

Dit zijn de drie stappen:

1. Terugdringen van onnodig energie­verbruik;
2. Inzet van duurzame energie om te voldoen aan de resterende behoefte;
3. Zuinig gebruik maken van fossiele brandstoffen wanneer duurzame energie niet volstaat.

Energiebehoefte

De eilanden gebruiken samen jaarlijks 3834 Terajoule energie. Om die energie op te wekken zouden er 523 windturbines nodig zijn. Er is veel geld en inzet nodig om de doelen te bereken. De eilanden berekenden dat ze tot 2016 ruim 10 miljoen euro nodig hebben.

Financiering

De eilanden dienen de projecten in bij het Waddenfonds om daar geld uit te krijgen en ze vragen Europese subsidies aan. Provincies en gemeenten zullen een deel van de kosten zelf moeten betalen.

Zeven thema’s

Zeven thema’s en kansrijke projecten zijn in beeld gebracht.

1. Energiezuinige huizen en ondernemingen;
2. Energiezuinig transport en mobiliteit;
3. Aardwarmte;
4. Windenergie;
5. Biomassa;
6. Zonne­-energie;
7. Getijdenenergie.

Energiezuinige huizen en ondernemingen

De waddengemeenten rekenen er op dat huiseigenaren en ondernemers hun bijdrage leveren. De gemeenten zorgen voor stimuleringsmaatregelen in de vorm van subsidies. Eilander ondernemers in detailhandel, landbouw, horeca en recreatie kunnen hun energieverbruik drastisch verminderen, is berekend. Besparing van 30 procent is mogelijk. Dit vraag samenwerking tussen bedrijfsleven en overheden. Huiseigenaren en ondernemers kunnen bijdragen door:

• Woningisolatie
• Energiebesparende maatregelen
• Duurzame bedrijfsvoering

Energiezuinig transport en mobiliteit

De veerdiensten verbruiken veel energie. Jaarlijks gaat er 13,2 miljoen liter brandstof doorheen. Optimalisering van de afvaarten kan al voor een flinke besparing zorgen. De gemeenten willen de rederijen ook stimuleren om gebruik te maken van de schoonste technieken (romp­ ontwerp, zuinige motoren, materiaalgebruik). De gemeenten willen eilandbewoners stimuleren om zuiniger te rijden en alleen de zuinigste categorie auto’s aan te schaffen. Daarnaast komen er proeven met elektrisch rijden en het gebruik van biogas. Dit zorgt niet voor energiebesparing, maar wel voor een verbetering van de luchtkwaliteit.

Twee concrete vervoersprojecten zijn:

1. Afspraken maken met overheden en vervoerders
2. Stimuleringsmaatregelen om minder en zuiniger te rijden op de eilanden.

Aardwarmte

In 2015 en 2016 start een haalbaarheidsonderzoek die de mogelijkheden van aardwarmte in kaart gaat brengen. In 2008 was er al een onderzoek die rondom de eilanden zocht naar mogelijkheden van de winning van aardwarmte (geothermie). Het gebied ten zuiden van Terschelling en Vlieland biedt kansen voor de winning van aardwarmte, blijkt uit dit onderzoek. Mochten de eilanden in 2020 besluiten verder te gaan met aardwarmte, dan is dit een flinke stap in de richting om zelfvoorzienend te worden. Aardwarmte kan jaarlijks in ruim een vijfde deel van de totale energievraag voorzien. Van binnen is de aarde heet. Hoe dieper je boort, hoe warmer het wordt. Deze aardwarmte of geothermie is te gebruiken voor verwarming of de opwekking van elektriciteit. De warmte van het warme water uit de diepte wordt dan gebruikt en afgekoeld water gaat terug de grond in. Dat wordt dan weer door de geothermie opgewarmd. Het is een eindeloze bron van energie.

Windenergie

Op de Friese Waddeneilanden is geen planologische ruimte voor de grootschalige winning van windenergie. Ook op Texel is de ruimte beperkt. Windenergie levert wel veel energie op en daarom wordt deze mogelijkheid toch onderzocht. Kleine en experimentele windmolens bieden kansen om de winning van windenergie op de eilanden mogelijk te maken.

Biomassa

Hout, mest, plantenresten en zuiveringsslib; de Waddeneilanden produceren diverse organische reststromen. Door vergisting en verbranding is daar energie uit deze halen: energie uit biomassa. Berekeningen van de biomassa en de initiatieven op de eilanden laten zien dat in 2020 tenminste 15 procent van de totale energievraag op de eilanden uit biomassa kan komen.

Zonne-­energie

De Waddeneilanden zijn zonnige eilanden. Ze hebben jaarlijks gemiddeld meer zonuren dan de rest van Nederland. Dat maakt de opwekking van zonne-energie interessant. Niet alle huizen zijn geschikt voor zonnepanelen: veel eilander dorpen behoren tot beschermd dorpsgezicht en daar mogen geen zonnepanelen, zoals die er nu uit zien, geplaatst worden. Die panelen veranderen wellicht, waardoor ze minder opvallen en plaatsing wel mogelijk wordt. Dit geldt ook voor huizen in de duinen. De eilanden kijken ook naar de inrichting van grootschalige ‘zonneakkers’. Zonne-energie kan in 2020 in 5% van de totale energievraag van de eilanden voorzien. Een zonnepaneel of PV­paneel (van het Engelse ‘Photo­Voltaic’) zet zonne-energie om in elektriciteit. Een zonnecollector of zonneboiler wordt gebruikt om stromend water op te warmen.

Getijdenenergie

Getijdenenergie wordt gewonnen door gebruik te maken van het verschil in water­hoogte tussen eb en vloed. Met turbines die in stroomgeulen hangen, kan elektriciteit worden opgewekt. Eb en vloed horen bij de eilanden als dag en nacht. Uit de getijdenbeweging is energie te halen. Op plaatsen met grote verschillen tussen hoog­ en laag water kan energie worden opgewekt. Het is de moeite waard om de kansen van getijdenenergie te onderzoeken. De getijdenstroming is bij Texel, Vlieland en Terschelling het hoogst. Het onderzoek richt zich daarom eerst op die eilanden. Getijdenenergie kan in de toekomst voor tenminste 4 procent van de totale energie­vraag zorgen.

DE­teams

Op alle Waddeneilanden draaien sinds 2010 Duurzame Energieteams (DE­teams), waarin eilander vrijwilligers zitting hebben, die voorlichting geven aan bewoners en onder­nemers. Ze stimuleren en organiseren duurzame initiatieven.

Ondertussen hebben eilanders en de eilanden al verschillende maatregelen genomen:

• Groene schoonmaakproducten
• Spaarlampen
• Zonnecollectoren
• Led-verlichting in huis en op de werkplek
• Energie coöperaties en inkoop van groene energie
• Energielabels voor woningen
• Elektrisch rijden
• Rijden op gas
• Led-straatverlichting met slimme schakelingen
• Toilet doorspoelen met regenwater
• Houtvergasser
• Heatpipes op het dak voor warm water
• Bussen die op aardgas rijden
• Auto’s op biodiesel
• Groen licht en duurzame verlichting in het buitengebied
• Waterstof gemengd met aardgas
• Groene hotels
• Duurzame festivals
• Gemeentelijke subsidie
• Informatieloket
• Koelvak in supermarkt afdekken
• Warmteterugwinning
• Laadpalen voor elektrisch rijden

Lees verder

• Smartflower – zonnepanelen als een zonnebloem
• Ameland en de haat-liefde met Aardgas
• Ameland en haar Bodemdaling
• Boortorens op Ameland - Aardgaswinning in het waddengebied
• Dag van de Aarde – Earth Day