Ameland en haar Bodemdaling

De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wint sinds 1986 gas uit drie putten bij en op Ameland. Gaswinning leidt tot bodemdaling en dat kan van invloed zijn op het uiterlijk van het eiland en de natuur. De daling is begonnen in 1986 en zal niet direct na het stoppen met winning ophouden en de daling is het groots dichtbij de put waar gewonnen wordt.

Inklinking

Het gas in de Amelander gasvelden zit in een zandsteenlaag op ongeveer drie kilometer diepte. Die laag bestaat uit op elkaar geperste zandkorrels, waartussen microscopisch kleine poriën zitten waarin zich het gas bevindt. Als er gas gewonnen wordt neemt de druk in de zandsteenlaag af. Door de druk van de drie kilometer aarde op de zandsteenlaag, wordt deze ingedrukt. Aan het oppervlak van Ameland is dit te meten als bodemdaling.

Schotel

De bodemdaling is in een wingebied niet overal even groot: de daling is schotelvormig. Het diepste punt van de schotel ligt in het centrum. Naar de randen wordt de daling geleidelijk minder; één à twee millimeter per honderd meter. De bodemdalingschotel van Ameland heeft een diameter van tien kilometer. Het diepste punt ligt op oost-Ameland. De daling van Ameland zet in vanaf 1987. Volgens prognose is het middelste van de schotel op oost-Ameland in 2050 38 centimeter gezakt.

Meten

Vanaf de start van de winning in 1986 wordt er gemeten op en rond Ameland. De bodemdaling zal niet stoppen op het moment dat de NAM stopt met winnen, ook als het gas al uit de bodem van oost-Ameland is. Men meet:

• de hoogte van het water op het eiland gemeten
• op het wad GPS-metingen
• continue GPS registratie boven het centrum van de bodemdalingschotel

Commissie Monitoring Bodemdaling Ameland

De bodemdaling en de effecten worden vanaf het begin van de gaswinning in 1986 gevolgd en onderzocht door de NAM.
Voor de begeleiding - en om onafhankelijkheid te waarborgen - van het onderzoek is een Commissie Bodemdaling Ameland ingesteld. De commissie heeft een onafhankelijke voorzitter (Jaap de Vlas) en een voormalig medewerker van de NAM als secretaris (Joop Marquenie). In de commissie hebben vertegenwoordigers van de volgende organisaties zitting:

• Gemeente Ameland
• It Fryske gea
• Ministerie LNV/ EL&I
• Provincie Fryslân
• Rijkswaterstaat Noord-Nederland
• NAM

Meest kwetsbaar

Het deel van Ameland-Oost bezuiden de eerste duinenrijen is het meest kwetsbaar voor de bodemdaling. De zandsuppleties verminderen de gevolgen van de bodemdaling voor de zone ten noorden van de duinenrijen en ten oosten.

Invloed

Het is niet alleen de aardgaswinning die ingrijpt in de situatie van oost-Ameland. Meer menselijk ingrijpen heeft invloed op de omgeving van Ameland. Zeker vier door de mens veroorzaakte processen veranderen het eiland.

1. De afsluiting van de Lauwerzee (invloed vanaf 1968)
2. De zandsuppleties op en nabij het Noordzeestrand van Ameland ((invloed vanaf 1980)
3. Aardgaswinning op en nabij Ameland (invloed vanaf 1986)
4. Stijging van de zeespiegel

Kwelder

De kwelderrand aan de zuidkant van oost-Ameland kent een andere problematiek dan de duinen en duinvalleien, die meer naar het noorden liggen.

• Er is balans in opslibbing en daling van de bodem
• Er is verjonging van de vegetatie: meer soortenrijke kweldervegetatie
• Vernatting versnelt vegetatieverandering

Duinen

De bodemdaling zorg voor vernatting en verzilting van de duinvalleien. De vegetatie past zich hieraan aan. Voor sommige soorten heeft de vernatting zelfs gunstig uitgepakt.

Vogels

Op oost-Ameland broeden veel vogels. Als de bodemdaling toeneemt, zal ook het overstromingsrisico toenemen, maar dit wordt weer verminderd door opslibbing van de kwelder. Als er een overstroming is in het broedseizoen, dan kan dat honderden nesten vernielen. Er moet nog meer onderzoek gedaan worden om te bepalen of de bodemdaling effect heeft op de vogelstand.
Op oost-Ameland broeden:

• Scholeksters
• Lepelaars
• Zilvermeeuw
• Stormmeeuw
• Kokmeeuw
• Kleine mantelmeeuw
• Noordse stern

Elke vijf jaar volgt een rapport over de bodemdaling op oost-Ameland.

Langer winnen

In mei 2012 komt de NAM met het plan om de putten bij Ameland, twee in de Noordzee en een onder Oost-Ameland, langzamer leeg te halen dan aanvankelijk het plan was. De NAM wil vergunning tot 2035 in plaats van de afgesproken 2018.
Dit betekent dat de platforms voor de kust van Ameland langer blijven staan.
De langzamere winning geeft een andere beeld van de bodemdaling:

• de schotel verschuift iets naar het noorden, naar de Noordzee. Dat is gunstig voor de bodemdaling op het eiland.
• de diepste schotel is kleiner dan bij snellere winning (tot 2018)
• de bodemdaling in het diepste deel is dieper dan bij snellere winning

2018 en 2035

• Bij winning tot 2018 is de grootste daling 32 centimeter
• Bij winning tot 2035 is de grootste daling 38 centimeter.

Lees verder

• Ameland en de haat-liefde met Aardgas
• Boortorens op Ameland - Aardgaswinning in het waddengebied
• Duurzame Waddeneilanden
• Aardbeving – Aardgaswinning in Groningen
• Gaswinning – gaswinning in Werelderfgoed Waddenzee