Parafraseren en reflecteren

Voor het voeren van een professioneel gesprek is het belangrijk dat je een aantal gesprekstechnieken goed beheerst. Luisteren, actief luisteren en het stellen van vragen zijn bekende gesprekstechnieken. Parafraseren en reflecteren zijn minder bekend, maar wel minstens even belangrijk.

Parafraseren

Parafraseren is een manier om te laten merken dat je goed luistert. Dat schept vertrouwen, en het stimuleert je gesprekspartner om méér te vertellen. Hoe doe je het? Je herhaalt met andere woorden wat je gesprekspartner heeft gezegd. Het gaat bij parafraseren vooral om de inhoud van wat er gezegd is. Je kunt parafraseren op een moment dat de ander even stilvalt, als het lijkt alsof hij niet goed weet hoe hij verder moet, of als het verhaal onduidelijk of verwarrend is. Je herhaalt in het kort wat je hebt gehoord, zodat de ander weet hoe zijn verhaal is overgekomen. Hij kan dan beoordelen of hij het goed vertelt heeft, of het klopt, of je het goed begrepen hebt. Het geeft hem de gelegenheid om iets toe te voegen of te verbeteren.

Bijvoorbeeld: een cliënt heeft een lang en verward verhaal verteld over zijn lastige puberzoon waar hij vaak ruzie mee heeft. Je begrijpt uit zijn houding en gezichtsuitdrukking dat hij het moeilijk heeft met zijn situatie, maar uit zijn woorden kun je nog niet precies afleiden waar dat door komt. Je parafraseert: "Dus je zoon is nu 14 jaar, hij geeft je regelmatig een grote mond en hij wil steeds méér dan wat hij mag. Klopt dat?" Je cliënt hoort nu welk deel van zijn verhaal bij jou is overgekomen. Door jouw vraag: Klopt dat? krijgt hij de gelegenheid om méér te vertellen. Dus hij zegt: “Ja, precies, zo is het, en bovendien…” en hij vertelt meer. Zo help je je cliënt om structuur aan te brengen in zijn verhaal, en hij kan steeds controleren hij het verhaal volledig genoeg vertelt heeft.

Reflecteren

Reflecteren lijkt op parafraseren, alleen ligt de nadruk nu op de gevoelswaarde van wat er besproken is. De hulpverlener formuleert, aan de hand van wat de cliënt vertelt, de onderliggende gevoelens en gedachten die de cliënt zelf niet uitspreekt. Juist de gevoelens vormen tenslotte de kern van het verhaal. Door te reflecteren op de gevoelens van de cliënt voelt hij zich begrepen. Veel mensen praten over feiten, voorvallen en situaties. Die zijn belangrijk, maar veel belangrijker is wat de cliënt er bij voelt. Want de waarde van het verhaal zit niet in de feiten, maar in de emotie. Twee mensen kunnen een identiek verhaal vertellen, waarbij de één er volledig van overstuur is, terwijl het de ander koud laat. In een goede reflectie benoem je dus het gevoel dat volgens jou bij de cliënt een rol speelt. Om in de sfeer van het voorbeeld hierboven te blijven:
"Dus je zoon is nu 14 jaar, hij geeft je regelmatig een grote mond en hij wil steeds meer dan wat hij mag. Daardoor voel je je machteloos."
De cliënt heeft nu de gelegenheid om je aan te vullen of te verbeteren: "Ja, precies. Maar dat niet alleen, het maakt me zo…"
Nú wordt er gepraat over de gevoelens van de cliënt, en dat is precies de bedoeling van het hulpverlenende gesprek.

Blijf alert

Reflecteren mag nooit vervallen in het uiten van veronderstellingen. Je moet als hulpverlener goed op de lichaamstaal en de gezichtsuitdrukkingen van de cliënt letten, zodat je er redelijk zeker van bent dat je het juiste gevoel benoemt. Ga altijd bij de cliënt na af je het goede gevoel benoemt hebt. Breng je reflectie dus bij voorkeur als een vraag, of in een zin die begint met: Als ik je goed begrijp dan…

Door regelmatig te parafraseren en te reflecteren laat je je cliënt weten dat je luistert. Je geeft hem de boodschap dat je zowel zijn verhaal als zijn gevoelens begrijpt. Dit is de basis voor een helpend contact.