Feedback of kritiek?

Feedback geven en ontvangen, we doen het allemaal, dagelijks zelfs. Jammer genoeg wordt feedback vaak geïnterpreteerd als kritiek. Kritiek krijgen betekent dat je iets verkeerd, of niet goed genoeg hebt gedaan, en wordt daarom vaak ervaren als een persoonlijke aanval. Iemand die zich bekritiseerd voelt staat daarna meestal niet meer open voor tips voor verbetering. Hoe kunnen mensen elkaar goede feedback geven zonder dat die ervaren wordt als kritiek?

Wat is feedback?

Feedback is een begrip uit de natuurkunde. Letterlijk betekent het terugkoppeling. Feedback hoeft dus niet negatief te zijn. Ook een compliment is feedback. Strikt genomen is elke reactie op een actie feedback. Door de reactie die je krijgt kun je zien of een actie het gewenste resultaat heeft. Als dat niet zo is, kun je een andere actie overwegen om alsnog je doel te bereiken. Veel feedback geef je onbewust en automatisch. Applaudisseren, in de lach schieten, blozen, een boos gezicht trekken, je stem verheffen, het zijn allemaal reacties op een ervaring of gebeurtenis. Je denkt er niet echt over na, je ervaart dus je reageert.

Bewust geformuleerd

Als we praten over feedback bedoelen we echter meer de vorm waar wel bewust over nagedacht is. Dit kan zijn in de vorm van een functioneringsgesprek, maar ook je partner die je vertelt hoe je gedrag op haar overkwam, of je tienerdochter die duidelijk maakt dat ze je regels belachelijk ouderwets vindt.

Verschil met kritiek

In grote lijnen kunnen we vaststellen dat kritiek negatief is. Je krijgt van de ander te horen wat er allemaal verkeerd was aan je houding, gedrag, prestatie of optreden. De ander laat je (verbaal of non-verbaal) weten dat het niet goed was, dat hij zich eraan geërgerd heeft en dat hij het er niet mee eens is. De ontvanger ervaart dit vaak als een persoonlijke aanval. Hij kan zich beledigd of gekwetst voelen.
Feedback kan zowel positief als negatief zijn. Applaus, een complimentje, een goed cijfer voor een toets, het is allemaal positieve feedback. Feedback kan ook negatief zijn, en daardoor ervaren worden als kritiek. Toch is negatieve feedback niet hetzelfde als kritiek.
Door bepaalde regels toe te passen bij het geven van verbale feedback, voorkom je dat feedback wordt ervaren als kritiek, en is de kans groter dat de ontvanger er zijn/haar voordeel mee kan doen. De feedback is dan behulpzaam voor de ontvanger.

Hoe geef je goede feedback?

• Het belangrijkste is dat je het gesprek voorbereid. Denk van te voren even na over wat je wilt gaan zeggen. Bepaal voor jezelf wat het onderwerp van het gesprek moet zijn, en neem je voor om het bij dat ene onderwerp te houden. Zo voorkom je dat je een hele “beerput” ineens opentrekt.
• Controleer of de ontvanger even tijd heeft om te praten. Als hij het druk heeft, of met zijn gedachten ergens anders zit is de kans groot dat een deel van wat je zegt verloren gaat. Zorg dus voor een rustig moment.
• Vertel dan wat je te vertellen hebt, maar doe het in de ik-vorm. Dus niet: jij doet steeds… jij hebt vorige week … Dit klinkt beschuldigend en drijft de ander in de verdediging. Het gesprek zal dan hoogstwaarschijnlijk ontaarden in een welles-nietes, en daar bereik je je doel niet mee. Hou het dus bij jezelf, vertel wat je hebt opgemerkt en welk effect dat op je had. Ik zie/merk dat….
• Zorg dat je praat over het gedrag, en niet over de persoonlijkheid van de ander. Probeer om je eigen oordeel of interpretatie van wat je opgemerkt hebt erbuiten te houden. Hou het bij de zuivere feiten. Dus: “Ik zie dat je in de schuur aan het klussen bent geweest.” en niet: “Ik zie dat je de hele schuur weer overhoop hebt gegooid met dat gerommel van je.”
• Leg uit wat je wilt bereiken met het gesprek, bijvoorbeeld door te zeggen: “Ik vind het vervelend als dat gebeurt en ik zou graag willen dat het de volgende keer anders gaat. Ik zou het fijn vinden als we hier een oplossing voor konden vinden.”
• Geef je gesprekspartner de kans om te reageren. Vraag dus: Hoe denk jij daarover? Of: Wat zouden we hieraan kunnen doen?

Oefenen

Als het de eerste keer is dat je bewust aan de slag gaat met het geven van feedback, is het zinvol om van te voren even te oefenen. Bedenk een paar goede zinnen die beginnen met “ik”, en oefen die, desnoods voor de spiegel, zodat je weet hoe het overkomt. Houd jezelf voor ogen wat je wilt bereiken met het gesprek. Ben je erg boos en wil je de ander eigenlijk gewoon de les lezen? Wacht dan liever tot je gekalmeerd bent. Zowel de gever als de ontvanger van de feedback moet baat hebben bij de feedback, en van een ordinaire schreeuwpartij wordt niemand wijzer.