mijn kijk op

Tips om kritiek te uiten en te oordelen zonder ruzie

Als we geen eerlijke kritiek meer kunnen geven, wordt de maatschappij er bepaald niet beter van. Juist het signaleren van verbeterpunten leidt tot vooruitgang en voorkomt misstanden. Maar door op de verkeerde manier kritiek te leveren of zaken af te dwingen, kan er onenigheid ontstaan en de relatie onherstelbare schade oplopen. Als je aanmerkingen hebt doe dat dan op een geschikt moment, en uit ze op een respectvolle manier, daarmee voorkom je irritatie en conflicten.

Kritiek zonder conflicten

Het is niet altijd eenvoudig om je eerlijke mening te geven, en toch even goede vrienden te blijven. Tussen sportmaten lukt het vaak wel bij de nabeschouwing van de wedstrijd. En van een ouder persoon met ervaring zal een jongere, die het nog moet leren, ook wel aanmerkingen kunnen accepteren. Maar als het gaat om kritiek over familiekwesties, kan je positief bedoelde op- of aanmerking grote schade aanrichten, zodanig dat er soms een definitieve breuk ontstaat. En als eenvoudig werknemer valt het ook niet mee om je chef te bekritiseren.

Timing

Er bestaat geen eensluidend advies op welk moment je het beste je kritiek kunt uiten. Maar je constant ergeren over iets en explosief reageren als bij jou de druppel is overgelopen lijkt niet verstandig. Maak liever eerder op een rustig moment een op- of aanmerking. Vaak is het handig om iets ter sprake te brengen als het onderwerp er toevallig toch over gaat. Dus als je met je buurman gezellig over tuinieren spreekt is dat een goed moment om die overhangende tak waar je veel last van hebt ter sprake te brengen. Bel hem er dus niet voor uit z’n bed. Of je doet aan ruilhandel: "natuurlijk zal ik er aan denken, om de radio wat zachter te zetten, maar mag ik jou ook wat vragen?" Ga ook nooit gelijk in de aanval, want dat jaagt de tegenpartij juist in het harnas. Probeer eerder in vragende toon: "kan het zijn dat ik jouw radio regelmatig in de nacht hoor of is het van de andere buren?"

Welk medium

Mondeling onder vier ogen, per telefoon, brief of per email. Overal kleven voor- en nadelen aan. Bedenk echter dat de dingen die schriftelijk verkeerd uitpakken, moeilijk te herstellen zijn. Terwijl je in een gesprek kunt bijsturen, verzachten, verduidelijken, en begrip vragen. Wat niet wegneemt dat in bepaalde gevallen een geschreven boodschap beter overkomt. Als bijvoorbeeld elk gesprek met een bepaalde persoon altijd vastloopt, of hij/zij niet kan luisteren. Of als je vermoedt dat zo'n gesprek in ruzie ontaardt. Maak nooit de fout om per brief of email dingen te schrijven die je iemand niet persoonlijk recht in z’n gezicht durft te zeggen.

Schriftelijk

Als je iemand schrijft dan doe je dat op vriendelijke begripvolle toon. Kun je echter geen enkel argument bedenken waarom je het schriftelijk doet in plaats van mondeling, stop dan met schrijven en benader de persoon mondeling. Als je schrijft doe dat dan respectvol op vriendelijke manier met een inleiding. En eindig op een prettige manier die uitnodigt tot handhaving van de vriendschappelijke betrekkingen. Geef de ander gelegenheid zonder gezichtsverlies toe te geven en de kritiek te accepteren. Plaats geen scherpe opmerkingen. Ga in een brief ook vooral niet te diep en uitvoerig op elk detail in maar houdt het globaal. Details kun je alleen maar mondeling brengen. Misschien moet je zo’n brief eerder als voorzet beschouwen en bied je aan de kwestie tijdens een ontmoeting uit te praten. Stel je enigszins kwetsbaar op als dat mogelijk is. Maar blijf natuurlijk wel jezelf.

Per email

Het nadeel van email t.o.v. een brief is dat het een vluchtiger medium is, dat minder indruk maakt dan de post die thuis wordt bezorgd. Bovendien kan zo’n mail door de ontvanger makkelijk (per ongeluk) worden doorgestuurd aan anderen, waar je misschien niet op zit te wachten. Zo’n mail moet ook vriendelijk en respectvol zijn. Zeg er geen dingen in die je degene niet rechtstreeks durft te vertellen. Probeer ook hier eerder een opening te vinden om met elkaar de zaak nader uit te praten. Hou in gedachten dat email heel wat kapot kan maken. Een voordeel van email is wel, dat de ander ook makkelijk kan reageren. Maar zorg dat het bij één reactie blijft, want je kunt niet "heen-en-weer" discussiëren per e-mail. Een zinvolle discussie kan alleen mondeling.

Op een internetforum

Realiseer je dat alles wat je op zo’n internetprikbord plaatst er minstens 20 jaar later nog steeds op staat en via je naam gemakkelijk is te traceren.

Mondeling

Meestal de beste manier om je mening te geven, maar bij zware moeilijke kwesties zeker niet per telefoon, want als de ander het gesprek kwaad verbreekt ben je verder van huis. Hoe voorkom je trouwens dat de ander boos wordt. Hoe krijg je begrip voor je standpunt, voor je eerlijke en oprechte kritiek. Een eensluidend advies valt hierin niet te geven, want geen mens en geen situatie is hetzelfde. Zorg in ieder geval dat je respectvol blijft en netjes in taalgebruik. Blijf altijd kalm. Houd het vooral zakelijk en ga er niet van alles bijslepen. Haal geen oude koeien uit de sloot. Denk ook vooraf na hoe je gaat reageren als er niet (gelijk) wordt toegegeven. Geef hem/haar de gelegenheid over je kritiek na te denken, er een nachtje over te slapen, dwing dus niet ogenblikkelijk je gelijk af. Het kan een voordeel of een nadeel zijn dat er nog iemand (bijv. een partner) bij het gesprek aanwezig is. En besef ook dat je kritiek wellicht niet (volledig) terecht is, of dat er verzachtende omstandigheden bij de ander zijn. (Je dacht dat hij altijd de radio zo hard aan had, maar het was z’n dochtertje).