Achtergronden bij familiedrama's

Van 2002 tot 2011 werd Nederland opgeschrikt door een dertigtal familiedrama's: moord- en zelfmoordsituaties die zich in het algemeen thuis in een gezin afspeelden, waarbij een gezinslid zijn of haar gezinsleden vermoordt en vaak daarna zichzelf doodt. Wat weet men van familiedrama's?

Familiedrama's

Onder een familiedrama verstaat men: het plegen, meestal in de huiselijke sfeer, van moord van een gezinslid op meerdere gezinsleden, waarna de dader meestal zichzelf doodt. Het wordt ook wel aangemerkt als doding-zelfdoding.

• In Nederland waren er in 9 jaar tijd ongeveer 30 familiedrama's,
• waarbij ongeveer 70 volwassenen en kinderen om het leven kwamen.
• De daders zijn in 90 procent van de familiedrama's mannen.
• Bij vrouwelijke daders worden vaak wel de kinderen omgebracht maar niet de partner.
• De doding is bijna altijd vooraf beraamd en valt onder het delict 'moord.'
• Het aantal doding‐zelfdodingen blijft in Nederland door de jaren heen relatief constant.
• Doding‐zelfdodingen vinden voornamelijk binnen het gezin plaats.
• Het aantal dodingen-zelfdodingen is in Nederland relatief laag, zeker vergeleken bij landen als de U.S.A.
• Bijna alle doding-zelfdoding situaties in Nederland gebeurden tussen (vervreemde) partners, geliefden en kinderen.

De drie 'typen' van doding in familiedrama's

1. Een geliefde of gezinslid wordt gedood en als reactie daarop pleegt de dader zelfmoord.
2. Men wil zelfdoding plegen maar wil zijn slachtoffers 'meenemen' de dood in.
3. De doder ziet geen andere oplossing, omdat er problemen zijn in het gezin. (Vaak zijn oorzaken werkloosheid, zware schulden of een scheiding.)

Daders

De dader die is gedreven door primair homicidale motieven (d.i. de wil om de ander te doden.) Dit type dader doodt het slachtoffer in een poging om controle over de (ex)partner of de familiesituatie te herwinnen. De dader die doodt uit primair suïcidale motieven en neemt zo het slachtoffer of de slachtoffers “mee” in zijn of haar zelfdoding. Ouderdodingen en broer/zus‐dodingen eindigen zelden in een zelfdoding van de dader. Motieven van diegenen die doden buiten het gezin verschillen drastisch van diegenen die doden binnen het gezin; de eerst-genoemden worden veelal gedreven door wraak of door de wens tot vereffening.

Mannen en hun motieven

Het grootste deel van de doding-zelfdodingen werd begaan door 'Nederlandse' mannen tussen 30 en 40 jaar. Van deze mannen werd ontdekt dat allochtone mannen tot een overgroot deel van deze categorie behoorden. Vooral de groep van Surinaamse mannen bleek hierin heel groot. Eerdere studies toonden al aan dat de zelfdodingscijfers bij Surinaamse immigranten hoog waren vergeleken bij de in Nederland geboren Nederlanders. De aantallen zijn vooral hoog bij Hindoe en Creoolse mannen. In eerdere onderzoeken werd gesuggereerd dat deze hoge aantallen werden veroorzaakt door mentale problemen, identiteitscrisis, teleurstellingen met betrekking tot de verwachtingen van de emigratie, (te) hoge verwachtingspatronen met betrekking tot opvoeding en studiemogelijkheden, werk, inkomen en met betrekking tot de familie of het gezin. Ten aanzien van de doding-zelfdodingen bleken de studieresultaten met betrekking tot het motief vrijwel identiek aan die van de zelfdodingen.

Intieme partner doding-zelfdodingen

Ook de intieme partner doding-zelfdoding werden voornamelijk begaan door mannen, die zowel het slachtoffer als zichzelf doodden met een vuurwapen of een steekinstrument. Deze soort doding-zelfdoding heeft niet zelden jaloezie als motief.
Vrouwen vertonen na moord op hun intieme partner meestal niet de neiging om de moord door zelfdoding te doen volgen. Dit wordt verklaard uit het feit dat vrouwen vaak eerder een gevoel van bevrijding ervaren, nadat ze de intieme partner hebben gedood, dan van schuld en de daaruit voortvloeiende wens om weer met de partner 'herenigd' te worden in de dood.
Onderzoekers vonden aanwijzinge dat vrouwen hun intieme partners vermoordden als antwoord op gewelddadige provocaties van de man. Hieruit volgt dat de aantallen vrouwen die intieme partner doding-zelfdoding plegen bijzonder klein is.

Kinderdoding-zelfdoding

Historisch gezien waren het meestal vrouwen die kinderdoding-zelfdoding begingen, maar dat is in recente jaren veranderd. Nu is het ook zo dat mannen bij kinderdoding-zelfdoding de voornaamste plaats in nemen in de statistieken. Mannen nemen de grootste plaats in bij het plegen van intieme partner doding-zelfdoding, het is in hun optiek ook het ergste en daarom 'logisch' om de kinderen dan ook te doden. Verder gebruiken mannen veel aggressievere methoden tot doding-zelfdoding in deze groep dan vrouwen: hun zelfdoding faalt daardoor niet vaak en daardoor komen ze eerder in deze statistiek 'bovendrijven.'

Familiedoding-zelfdoding

Volgens de nieuwste research werd familiedoding-zelfdoding in Nederland tot nog toe enkel begaan door mannen. Verondersteld wordt dat dit voortkomt uit de structuur waarin mannen de kostwinner zijn voor het gezin. Als de man en vader faalt om het gezin financieel te onderhouden 'beschermt' hij hen tegen een toekomst vol met leed omdat hij er zelf niet zal zijn door hen te doden. Familiedoding waarbij broers of zusters of ouders worden gedood worden slechts zelden gevolgd door zelfdoding, omdat het bij deze doding vaker gaat om wraakmotieven.

Conclusie

Er is in Nederland tot nog toe geen onderzoek bekend waarbij wordt ingegaan op de 'uitvoering' van het delict bij doding-zelfdodingsdrama's. Reden daartoe is duidelijk: niet veel doders-zelfdoders overleven hun daden zodat ze er over kunnen vertellen. Ook zijn de gevonden motieven voor de doding-zelfdoding vaak afgeleiden van de motieven gebruikt bij zelfdoding. Daarbij verdiept het politierapport zich zelden in de uitvoering van het delict behalve de vaststelling hoe het delict is gepleegd.
Familiedrama's worden eerder gezien als een uit de hand lopende zelfdoding. Het is significant dat 90 procent van de mannen de uitvoerder zijn van familiedrama's. Vrouwen neigen naar het doden van hun partner zonder hun kinderen of anderen erin te betrekken.

Lees verder

• Profiling: research-technieken bij (serie)moordenaars
• Moordenaars in Nederland