Is vrijwilligerswerk egoïstisch?

Hoe ontstaat de behoefte om andere mensen te helpen? En wat zijn de motieven achter het helpen van anderen door middel van vrijwilligerswerk?

Hoe ontstaat de behoefte om te helpen?

Wanneer we als mens zijnde leed waarnemen, wekt dit een emotionele reactie bij ons op, oftewel empathie. Het kan bij deze empathie blijven of de reactie kan uitgroeien tot de behoefte om de medemens te helpen. In zulke gevallen is er sprake van altruïsme, ofwel onbaatzuchtig gedrag. Tussen het opkomen van de gedachte en het uitspreken van de gedachte verstrijkt nogal eens tijd waardoor je je er op een gegeven moment niet meer bewust van bent wie je waarmee wilde bijstaan.

Verschil in altruïstisch gedrag

Er zijn twee verschillende vormen van altruïstisch gedrag die in de praktijk met elkaar worden verward. Dit gebeurt bij het ten onrechte benoemen van positief altruïsme tegenover het negatieve egoïsme. Wetenschappers hebben ondervonden dat het een niet bestaat zonder het ander. De beste uitkomst is wanneer het totale welzijn het hoogst is. Dit wordt ook wel het welzijnsmodel genoemd. Het egoïsme speelt hierbij een duidelijke functie, namelijk dat de egoïst en de altruïst tevreden zijn bij een beslissing waarbij de altruïst betaalt en de egoïst ontvangt. Kortom: beide partijen zijn gelukkig met de beslissing.

Een goede daad verrichten

Wanneer je ervan uitgaat dat eigenbelang de belangrijkste drijfveer is van de mens is helpen nog opportuun. Je daad wordt er namelijk niet minder goed om als er een egoïstisch motief achter zit. Bovendien wordt de hulpverlener er gelukkig van om te helpen, ook wel de “helper’s high” genoemd. Het kan worden omschreven als een euforisch gevoel dat wordt opgevolgd door een periode met minder stress en meer energie.

Bevrediging van moreel gevoel

Er wordt vaak aan grote projecten gedacht wanneer men denkt aan goed doen. Toch blijkt het zo te zijn dat hier vaak weinig van terecht komt. De Amerikaanse psycholoog Batson heeft onderzocht dat dit voor de altruïstische dromer weinig verschil uitmaakt. Het morele gevoel wordt namelijk al bevredigd door alleen maar te praten over het aanbieden van hulp. Hierdoor wordt het daadwerkelijk uitvoeren van de hulp als het ware minder “noodzakelijk”. Bovendien blijkt een altruïstisch initiatief vaak gebaseerd te zijn op een impuls. Het vergt veel voorbereiding om het project daadwerkelijk uit te voeren.

Een ander doel van vrijwilligerswerk

In de jaren tachtig is er onderzoek geweest naar de reden dat mensen vrijwilligerswerk deden. Hieruit is gebleken dat dit werd gedaan om de kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. Dit kan worden gedaan om meer werkervaring op te doen en deze op het CV te kunnen vermelden. Recente gegevens tonen nog onvoldoende aan of het tegenwoordige vrijwilligerswerk om dezelfde reden wordt gedaan of dat er sprake is van egoïstische motieven.

Problemen meten motieven

Waar voornamelijk de problemen liggen in het meten van de motieven achter het vrijwilligerswerk is ten eerste dat ze verschillende meetinstrumenten zelden dezelfde lijsten betreffen met motivaties. Daarnaast kunnen antwoorden door sociale wenselijkheid worden verkleurd. Er kan namelijk rekening worden gehouden met de manier waarop mensen willen dat er over hen wordt gedacht. Tot slot kunnen motieven om vrijwilligerswerk te doen nogal eens veranderen in de tijd. Onduidelijk zijn vaak de redenen waarom mensen beginnen met vrijwilligerswerk, waarom zij dit blijven doen en waarom zij ermee stoppen. Waarschijnlijk is het dus zo dat er verschillen in de motivaties van vrijwilligers zijn in de verschillende stadia van participatie.