Vluchtelingen richting de EU: de Arctische route

Na het uitbreken van de Arabische Lente en de burgeroorlog in Syrië in 2011, kwam er een enorme stroom van vluchtelingen op gang richting de Europese Unie. Griekenland en Italië werden dé toegangspoorten van Europa voor vluchtelingen en de Mediterraanse route richting deze landen werd zeer druk. Een alternatieve route om de EU binnen te geraken ontstond als gevolg hiervan over het land, namelijk de Balkanroute. Na het ingrijpen van de EU samen met Frontex in 2015-2016, werden deze routes steeds strenger gecontroleerd. Als gevolg ontstond hierna een alternatieve route om via het noorden (Rusland, Finland en Noorwegen) in het hart van de EU te kunnen raken. Een koude route vol gevaren: de Arctische route.

Vluchtelingen naar de EU

Daar het voor migranten afkomstig uit het Midden-Oosten steeds moeilijker wordt Europa te vervoegen door opgedreven controles op de Mediterraanse route en de Balkanroute vanaf 2015, overwegen steeds meer vluchtelingen om over de poolcirkel te trekken en via Noorwegen of Finland de Europese Unie binnen te dringen. Deze weg is echter heel lang en vol obstakels.

Noorwegen

Aantrekkingskracht Noorwegen voor vluchtelingen

Veel migranten zijn via familieleden te weten gekomen hoe moeilijk het is om via de Middellandse zee Europa te bereiken. Wat eerst begon met enkele vluchtelingen veelal per fiets (vooral Syriërs), steeg al snel tot enkele honderden per maand (september 2015: 420). Noorwegen bezit echter niet het lidmaatschap van de Europese Unie, desalniettemin maakt Noorwegen deel uit van de Schengenzone. Hierdoor is het voor migranten zeer gemakkelijk de rest van de Europese Unie te bereiken via Noorwegen.
Toch zijn de Noorse autoriteiten niet ongerust, de burgemeester van Kirkenes was in 2015 nog zeer positief en optimistisch: “We spreken hier over ongeveer 50 mensen per dag die de grens oversteken naar één van de rijkste landen ter wereld. We zouden dit moeten aankunnen."(5)

Maatregelen

Door het stijgend aantal vluchtelingen besloten Noorwegen en Rusland toch aan de alarmbel te trekken in 2016. Verscherpte maatregelen werden genomen om deze arctische vluchtroute af te bouwen. Deze maatregelen hielden het intomen van het vluchtelingenaantal in door bijkomende controles, zowel afkomstig van de Russische autoriteiten als de Noorse autoriteiten. Ondanks deze maatregelen blijft het aantal fluctuerend stijgen, dit door onder andere het succes van sociale media en de relatief veiligere oversteek richting Europa. Een voorbeeld van de genomen maatregelen is het beboeten van lokale inwoners indien deze een vluchteling helpen.

Finland

Populaire route

Ook Finland merkt sinds 2015 de populariteitsstijging van deze route. Enorme hopen achtergelaten fietsen zijn het bewijs van de hoeveelheid migranten die passeerden over de Fins-Russische grens. Finland bezit in tegenstelling tot Noorwegen wel het lidmaatschap van de Europese Unie waardoor de vluchtelingen eigenlijk enkel in het land waar ze eerst geregistreerd worden, asiel kunnen krijgen. Vele vluchtelingen willen dit uiteraard niet vanwege het barre klimaat en verkiezen door te reizen naar het hart van de EU, bijvoorbeeld Duitsland, Frankrijk en Engeland. Finland is eveneens lid van de Schengenzone waardoor het even evident is zoals in Noorwegen om zich vrij te verplaatsen door de gehele Schengenzone. Bovendien worden de vluchtelingen zeer goed behandeld in vergelijking met andere landen van de Europese Unie, dit vooral omdat het aantal vluchtelingen gering blijft door de lastige reisroute.

Geen evidente route

Toch is het minder evident dan het lijkt: zo was in de laatste week van oktober 2015 het aantal migranten die de grens overstak vervijfvoudigd. Gedurende de wintermaanden van 2015-2016 daalde het aantal grensoversteken echter drastisch. Het koude winterweer schrikte de migranten duidelijk af. Een tweede reden tot deze daling is het tekort aan fietsen. Vluchtelingen gebruikten immers fietsen opdat de reistijd binnen perken zou blijven. Anno 2016 is de fietsenvoorraad in het zuiden van Rusland echter zo ontoereikend dat het minder evident is deze afstand af te leggen per fiets. De gebruikte fietsen worden namelijk in Finland achtergelaten en keren niet terug naar Rusland. Het aantal vluchtelingen steeg echter opnieuw na de barre wintermaanden.

Russische Federatie (Rusland)

Russische inmenging

Ook de Russische Federatie (Rusland) belooft sinds 2016 strengere binnenlandse controles uit te voeren opdat minder vluchtelingen gebruik zouden maken van deze Arctische route. De Russische inmenging wordt echter niet overal in dank afgenomen: noordelijke staten zoals Finland en Noorwegen hebben niet echt vertrouwen in de Russische aanpak. Volgens laatstgenoemde staten is de vluchtelingenstroom vooral afhankelijk van de Russische Federale veiligheidsdienst (voormalig KGB) en in hoeverre deze dienst wegen afsluit in zwaar gemilitariseerde grensgebieden. Toch blijft de Russische inmenging vooral stof voor wilde complottheorieën daar dergelijke beschuldigingen nooit bevestigd worden.

Wantrouwen tegenover Rusland

De rol echter van Rusland in dit hele verhaal blijft relatief dubieus. Zo drukte de Finse Minister van Buitenlandse Zaken en voorzitter van het Finse Defensie Comité, Ilkka Kanerva, zijn ongerustheid uit binnen de Europese Unie: “Ze zijn zeer bekwaam in het zenden van signalen. Ze willen laten zien dat Finland heel voorzichtig moet zijn als het zijn eigen beslissingen neemt aangaande dingen zoals militaire oefeningen, ons partnerschip met de NAVO en sancties van de Europese Unie.” (6)

Het ligt natuurlijk in de geschiedenis van Finland om de Russische Federatie te wantrouwen. Finland heeft namelijk zeer slechte relaties gehad tijdens de Winteroorlog in 1940, verdergezet tijdens de Koude Oorlog. De EU en Frontex kunnen hierdoor niet zo gemakkelijk acties ondernemen aangezien deze vluchtelingenstroom sterk afhankelijk is van de internationale relaties tussen Rusland en de Europese Unie. De Arctische route vormde tot 2016 niet echt een groot probleem zoals de Mediterraanse route en Balkanroute aangezien het aantal migranten die langs deze weg Europa proberen te bereiken erg gering blijft in vergelijking met de andere routes.