Vluchtelingen en de Mediterraanse route: de aanpak van de EU

De buitengrenzen van de Europese Unie zijn niet volledig gesloten. Door conflicten aan deze buitengrenzen is er sinds 2014 een enorme stroom van vluchtelingen richting de Europese Unie ontstaan. De routes die de vluchtelingen nemen richting de EU zijn zeer talrijk. Een van deze routes is de Mediterraanse route. Vooral vanuit Griekenland komen er vluchtelingen Europa binnen en aangezien zij niet allemaal worden tegengehouden aan de buitengrenzen heeft dit gevolgen. Men noemt dit ook wel het vluchtelingenprobleem. Van 2015 tot 2016 werkten de EU en Frontex aan een beleid, maar dit bleek niet te volstaan.

De verschillende Mediterraanse routes

Vluchtelingen richting de EU

De vluchtelingenstroom richting de Europese Unie bereikte in 2016 ongekende hoogtes. Vele migranten proberen via verschillende routes tot in het hart van de EU door te dringen om daar asiel aan te vragen. Men kan twee hoofdroutes identificeren aangaande de migratiestroom: de centrale Mediterrane route en de Oostelijke Mediterrane route. Daarnaast heeft men ook nog de Westelijke Balkanroute.

Centrale Mediterrane route

Onder de centrale route verstaat men de vluchtelingenstroom vanuit Libië, Egypte en Turkije richting Italië. De belangrijkste ader op deze route is de Middellandse Zee. Vele vluchtelingen proberen ondanks de vele gevaren de oversteek te maken.

Oostelijke Mediterrane route

De oostelijke route omvat de vluchtelingenstroom richting de Griekse eilanden en het Griekse vasteland en de route gaat over in de Westelijke Balkanroute.

Westelijke Balkanroute

De Westelijke Balkanroute is geen Mediterraanse route, maar wel het vermelden waard aangezien deze route is ontstaan door de drukte en opgedreven controles op de Mediterraanse route. De route is dus een rechtstreeks gevolg van het grote aantal vluchtelingen dat aankomt op Griekenland. Aangezien de vluchtelingen verder willen naar West-Europa, trekken zij via Griekenland naar de voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië en Servië tot in Kroatië en Hongarije om van daaruit hun weg verder te zetten naar het hart van de Europese Unie. Het is dus zeer duidelijk dat Griekenland en Italië worden gezien als toegangspoort tot de EU. Deze landen staan vanaf 2015 dan ook onder immense druk van de vluchtelingenstroom.

Wat doet de Europese Unie?

Uiteraard is het ondenkbaar dat elke lidstaat in de EU geheel op zichzelf zou zijn toegewezen om dit probleem aan te pakken. Een gecoördineerd Europees beleid aangaande de migratieproblematiek is dus vereist om de druk op deze landen te verlichten. De EU heeft in 2016 reeds enkele acties ondernomen hieromtrent, alsook heeft de Europese Commissie op 13 mei 2015 haar Europese migratieagenda voorgesteld. Deze agenda heeft als doel een antwoord te bieden op de vluchtelingencrisis en moet zorgen voor een beter beheer omtrent alle aspecten van migratie. Deze agenda wordt in praktijk omgezet door een doorgedreven samenwerking tussen de lidstaten en de EU-instellingen, maar ook door met andere externe organisaties, met Frontex in het bijzonder.

Joint operaties aan de grenzen

Zoals reeds vermeld in de vorige paragraaf ligt de focus vooral op het verhelpen en coördineren van de problemen in Griekenland en Italië. Het beleid van de EU zoals geformuleerd in 2016 valt voornamelijk te beschrijven als een kortetermijnpolitiek. In enkele maanden tijd is de Europese Commissie erin geslaagd om samen met de Griekse en Italiaanse regeringen een crisisbeleid uit te stippelen aangaande de migratieproblemen en dit onder mede-coördinatie van Frontex, een organisatie die de buitengrenzen van de Europese Unie controleert. Men heeft er niet enkel voor gezorgd dat er plaatselijke hotspots werden opgericht om de vluchtelingen op te vangen, maar ook dat er een snellere identificatie plaatsvindt door betere screening-procedures. De mensen worden ook allemaal geregistreerd aan de hand van het nemen van vingerafdrukken. Dit alles werd gerealiseerd om herplaatsing te vergemakkelijken. Eveneens werd de Italiaanse operatie ‘Mare Nostrum’ versterkt door de door Frontex gecoördineerde joint operatie 'Triton'.

Hotspots

Wat is een hotspot?

Een hotspot is een eerste registratie- en opvangplek voor vluchtelingen waar men via een doorgedreven samenwerking tussen allerlei internationale instellingen en nationale autoriteiten tot een efficiënte registratie probeert te komen. In de Europese Unie kan men deze samenwerking als volgt omschrijven: “Het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken EASO, het EU-agentschap voor de bewaking van de buitengrenzen Frontex, de Europese politiedienst Europol en het EU-agentschap voor justitiële samenwerking Eurojust werken ter plaatse samen met de autoriteiten van de lidstaten in de frontlinie om deze te helpen aan hun verplichtingen op grond van het EU-recht te voldoen.” (1) Frontex helpt de lidstaten zowel bij de registratie van de vluchtelingen door het sturen van screeningsdeskundigen alsook met de gecoördineerde terugkeer van de migranten die niet in aanmerking komen voor asiel en/of wiens verblijf in de lidstaten illegaal is.

Hotspots in Griekenland

Griekenland voorziet anno 2016 in vijf hotspots voor de initiële opvang van de vluchtelingenstroom. Deze moeten de basis vormen voor gecoördineerd beleid en als voorbeeld gelden voor eventuele latere op te richten hotspots na 2016. Ze zijn gelokaliseerd op de Egeïsche eilanden: Leros, Chios, Samos, Kos en Lesbos. De ontwikkeling van deze hotspots verloopt echter moeizamer dan voorzien aangezien men deze van nul moest uitbouwen en men zowel op het gebied van personeel, infrastructuur en voornamelijk gecoördineerd beleid tekortschiet. Het Griekse leger wordt actief ingezet om de verwezenlijking van deze hotspots in goede banen te leiden, alsook voert zij kustpatrouilles rondom de Egeïsche eilanden en dit alles onder coördinatie van Frontex. Deze twee maatregelen, gecombineerd met de ontwikkeling van verbeterde standaard- en ontschepingsprocedures, zorgen ervoor dat men de vluchtelingen direct kan onderbrengen in één van de hotspots waarna ze geregistreerd kunnen worden. Men is in 2016 tevens bezig met het inrichten van een hoofdkwartier in Piraeus waar men de migranten uit de verschillende hotspots zal kunnen onderbrengen. Ook hier speelt Frontex wederom een belangrijke rol door het zenden van debriefing-experts die ervaring hebben opgedaan de voorbije jaren en alles in goede banen leiden.

Belangrijk is dat men een opmerkelijke vooruitgang kan opmerken aangaande de registratiecijfers in Griekenland: “Terwijl in september 2015 bij slechts 8 % van de migranten vingerafdrukken werden genomen, ging het in januari 2016 al om 78 %.” (2) De herplaatsing van vluchtelingen in andere lidstaten van de EU kwam zeer traag op gang. Begin 2016 hadden de verschillende lidstaten toegezegd om 66.400 personen te herplaatsen vanuit Griekenland omdat deze vallen onder het statuut van ‘internationale bescherming’. In mei 2016 waren slechts 218 personen herverdeeld over de EU.

Hotspots in Italië

Italië voorziet anno 2016 in zes hotspots: Lampedusa, Pozzallo, Porto Empedocle/Villa Sikania, Trapani, Augusta en Taranto. Net zoals in Griekenland verloopt de oprichting en ontwikkeling van deze hotspots zeer moeizaam. De oorzaken hiervan zijn wederom dezelfde: tekort aan personeel, infrastructuur en coördinatie. Er werd voorspeld dat de vluchtelingenstroom in de zomer van 2016 zou toenemen en aangezien enkel de hotspots van Lampedusa en Pozzallo volledig operationeel waren, heeft de Italiaanse regering (in samenwerking met de EU en Frontex!) zich moeten haasten om de andere hotspots zo snel mogelijk volledig operationeel te maken. Het aantal screeningsexperts, medewerkers voor het afnemen van vingerafdrukken en debriefingsexperts varieert naarmate de behoefte van Italië. Ook de beslissing waar deze experts van Frontex worden ingezet, gebeurt in nauw overleg met de Italiaanse autoriteiten. Frontex bepaalt tevens ook het herplaatsingsbeleid mee. Als men echter de vergelijking met Griekenland maakt, verloopt dit proces moeizamer. Dit valt zeer duidelijk af te leiden uit het verslag van de Europese Commissie van 16 februari 2016: “Herplaatsing vanuit Italië begon een paar weken eerder dan vanuit Griekenland, maar blijft ver achter bij wat nodig is om het totale streefcijfer te halen en in twee jaar 39.600 personen die internationale bescherming nodig hebben, te herplaatsen. Op 16 februari 2016 zijn er 279 aanvragers herplaatst, terwijl er nog 200 herplaatsingsverzoeken bij andere lidstaten in behandeling waren.” (3)