Ouderlijk gezag en jonge tieners

Onlangs kwam in het nieuws dat jonge tieners vaker het slachtoffer worden van coma-drinken, ondanks het feit dat de leeftijdsgrens ten aanzien van alcohol-gebruik zijn aangescherpt. De hamvraag is hierin: faalt het toezicht van de ouders die daartoe verplicht zijn in artikel 247 van Boek 1 BW? Hoe is het eigenlijk gesteld met het ouderlijk gezag in Nederland? Hoe vrij laat de wet de jonge tieners?

Hedendaagse problemen met vroege tieners (10-16 jaar)

Er verschijnen meer en meer berichten in het nieuws over het coma-drinken van jonge kinderen.Helaas zijn verhalen over drugsgebruik en sexuele omgang van vroege teenagers (10-16 jaar) eveneens legio. Geven de ouders hun jonge tieners teveel vrijheid? Hoe is het gesteld met de regels over het ouderlijk gezag in Nederland? Hoe effectief zijn ze nog?

Ouderlijk gezag

Het ouderlijk gezag, een helaas nogal ouderwets klinkende benaming, wordt geregeld in het Burgerlijk wetboek: boek 1 - personen- en familierecht artikel 247. In dit artikel 247 worden de verplichtingen van de ouders aangegeven: de plicht en het recht van de ouder om zijn minderjarig kind te verzorgen en op te voeden. De woorden 'verzorging en opvoeding' worden nader verklaard in het 2e lid van art. 246:

• de zorg en de verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn
• en de veiligheid van het kind
• alsmede het bevorderen van de ontwikkeling van zijn persoonlijkheid.

Afkalvende verantwoordelijkheid van de ouders?

Hoewel het artikel 247 heel duidelijk lijkt over de verantwoordelijkheid van het lichamelijk en geestelijk welzijn van het kind lijkt het begrip meer en meer te worden afgekalft in het laatste decennium. Als grootste voorbeeld kennen we het zeilmeisje-arrest:

Zeilmeisje arrest

De dertien-jarige Laura wil in haar eentje een wereldreis maken op het zeiljacht 'Guppy.' Haar gescheiden ouders vinden dit goed. Uiteindelijk mag Laura, dan veertien, weg, nadat ze heeft voldaan aan allerlei eisen: veiligheidsplan, vaarplan etc, gesteld door de rechtbank.

Wat is het belang van dit arrest ten opzichte van het ouderlijk gezag?

• Onder toezicht van het Bureau jeugdzorg moest het meisje een veiligheidsplan voor zichzelf maken, zodat ze toch aan haar wereldreis kon beginnen. (Jeugdzorg had de zorg of ouderlijke macht voor enkele maanden van de vader overgenomen.)
• Dat betekende dat de rechtbank voorbij ging aan haar jonge leeftijd (13 jaar toen de zaak aanhangig werd gemaakt.)
• Hoewel het ouderlijk gezag even werd overgedragen aan Bureau Jeugdzorg ging de rechter verder niet in op de verantwoordelijkheden voor de ouders in het artikel 247 ten aanzien van deze casus.
• Met andere woorden: als de ouders geen bezwaar maakten tegen de wereldreis van het jonge meisje, dan deed de rechtbank dat ook niet.
• De rechtbank trad even in de positie van de ouders door de veiligheidseis aan te scherpen uit artikel 247, toen daaraan was voldaan mocht Laura haar reis gaan maken.
• Het was duidelijk dat de wens van het meisje en haar ouders prevaleerde in deze zaak. De rechter trad niet in het zogenaamde materiële deel van de zaak, n.l. of de ouders in overtreding waren door geen juiste zorg te geven of haar vanwege haar jonge leeftijd niet verboden om een wereldreis te maken.

Waar staat de regeling over het ouderlijk gezag nu?

Waar een vijftigtal jaar geleden de verantwoordelijkheid van de ouders met betrekking tot hun minderjarige kinderen- jonger dan 21 jaar een absoluut gegeven was, bestaan er nu grote vraagtekens over hoever die verantwoordelijkheid zich nog uitstrekt.
Op de site 'goeievraag.nl' vroeg een 18-jarig meisje zich af hoe het nou precies zat met het een weekend alleen thuis laten van vroege tieners. De 'beste beantwoorder' wist het ook niet precies omdat de wettelijke regeling en de maatschappelijke gewenstheid elkaar blijkbaar niet meer volgen. (Vanwege de lengte puntsgewijze en verkort weergegeven)

• 'Wettelijk gezien kunnen ouders/gezaghebbenden verantwoordelijk gehouden worden voor kinderen tot 18 jaar.
• Dus zijn ze in overtreding als ze zich aan die verantwoordelijkheid onttrekken.
• Dit wil niet zeggen dat de overheid bij iedere "overtreding" gaat ingrijpen, maar dit definieert een speelveld voor ze als blijkt dat er structureel misstanden zijn.
• Inmiddels is er veel jurisprudentie over wanneer ouders wel en niet verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor het doen en laten van hun kinderen, en neigt de rechtspraak naar een jongere leeftijd (16) waarop kinderen als juridisch volwassen (handelingsbekwaam) beschouwd worden.
• De zaak "het zeilmeisje" zal deze tendens in een versnelling zetten, (handelingsbekwaamheid binnenkort bij 14 jaar?)'.

Conclusie

Uit het commentaar van deze 'beste beantwoorder' blijken duidelijke spijtgevoelens ten aanzien van het verlagen van de 'handelingsbekwaamheids leeftijd' van kinderen (misschien zelfs naar 14 jaar n.a.v. het zeilmeisje-arrest). Door het zeilmeisje arrest is de onzekerheid over de verantwoordelijkheid van ouders t.o. v. de jonge tiener alleen maar groter geworden. Het lijkt wenselijk om het vraagstuk over de wettelijke zorgplicht en verantwoordelijkheid voor ouders over een breed vlak in de maatschappij en politiek te voeren, omdat niemand baat heeft bij onduidelijkheid hierin, of het verworden van een oud wetsartikel tot een dode letter.

Lees verder

• De vader die zijn kind graag wil erkennen