Vrouwen in Afghanistan

Het leven van vrouwen in Afghanistan is van oudsher niet gemakkelijk. De macht van mannelijke familieleden is dusdanig groot dat ze nauwelijks de kans krijgen zelf beslissingen te nemen. Tijdens de jaren waarin het communistische regime de macht had veranderden de levens van vrouwen op een positieve manier, met de komst van de Taliban echter werd hun positie dusdanig slecht dat de hele wereld er schande van sprak.

Familie

In Afghanistan draait het gehele leven om familie, waarbij de oudste man de partriarch is en zijn wil is wet. De rol van vrouwen is ondergeschikt aan die van mannen. Vrouwen worden geacht zich uit respect voor de familie-eer nauwelijks zichtbaar te maken. Dit betekent in het dagelijks leven alleen de straat op wanneer dat strikt noodzakelijk is en wanneer ze zich dan in het openbaar vertonen, dienen ze dit gesluierd te doen. In het slechtste geval dragen ze een 'burqa', die hen van top tot teen bedekt, met een gaasje voor de ogen.

Er zijn verschillen tussen de etnische groepen, maar in grote lijnen is dit de denkwijze bij de meeste mensen. Hierbij dient aangetekend te worden dat bij nomaden vrouwen meer vrijheid genieten, vanwege het simpele feit dat zij rondtrekken en dus niet voortdurend binnenshuis kunnen blijven. Ook op het platteland is er meer vrijheid omdat vrouwen hier vaak meehelpen op het land. De situatie is het slechtst voor vrouwen in de grotere dorpen en steden.

Modernisering

Ten tijde van de koningen Amanullah Shah en Zahir Shah kwam er langzaam verbetering in de positie van vrouwen. Amanullah Shah opende de eerste meisjesschool en in 1935 werd onderwijs verplicht voor alle kinderen. In 1962 werd ook het hoger onderwijs opengesteld voor vrouwen. De invloed van de Sovjet-Unie was groeiende in die periode en hun ideeën van gelijke rechten voor vrouwen hadden invloed in Afghanistan. Met de komst van het communistisch regime werden vrouwen gestimuleerd te studeren en burqas werden afgelopen, vooral in de grote steden. De conservatieve elementen in het land stuitte deze liberaliseringen echter tegen de borst. Veel mensen konden het tempo waarin de moderniseringen plaatsvonden niet bijbenen en zij vonden steun bij conservatieve mullahs, die zich tegen de communisten verzetten.

De Taliban

Met de komst van de Taliban verslechterde de situatie van vrouwen enorm. Het werd vrouwen verboden buitenshuis te werken, scholing te volgen, ze werd verplicht een burqa te dragen buitenshuis en het werd zelfs verboden om zich zonder 'mahram' (echtgenoot of mannelijk familielid) op straat te vertonen. Dit op straffe van een pak slag tot gevangenisstraf. Vrouwen die geen man meer hadden om in hun levensonderhoud te voorzien werd het leven op deze manier onmogelijk gemaakt. En door de burgeroorlog was het aantal weduwen hoog. Sommige vrouwen werden gedwongen om hun kinderen onder te brengen in weeshuizen, omdat ze geen andere mogelijkheid zagen ze eten te geven. Medische voorzieningen voor vrouwen waren nauwelijks aanwezig. Vrouwen onder de Taliban waren minder dan tweederangsburgers.

Traditioneel was de vrouw ondergeschikt aan de man in een familie, in tijden van nood echter kon ze altijd een beroep doen op haar familie. Bij ziekte of wanneer ze weduwe werd, was er altijd de familie waar ze terecht kon. De oorlog heeft daar echter een einde aan gemaakt. Bracht de situatie zoals hij voorheen was de vrouwen nog bescherming, nu staan veel vrouwen er helemaal alleen voor. De oorlog heeft families uiteengerukt, veel vrouwen zijn weduwen of hebben een man die dusdanig gewond is geraakt dat hij niet meer in het onderhoud van zijn gezin kan voorzien. In zulke situaties zou een vrouw vroeger steun hebben gekregen van haar familie, nu is die familie vaak simpelweg niet meer aanwezig. En hoewel de Taliban officiëel verdreven zijn is het leven voor een vrouw die verkiest te werken hard. Werkende vrouwen worden nog steeds bedreigd, door ultra-conservatieve elementen in de Afghaanse samenleving of door haar eigen familie die dit als een schande ziet. Dit terwijl voor zo'n vrouw er vaak simpelweg geen andere mogelijkheid is dan buitenshuis te werken om in het levensonderhoud van haar gezin te voorzien.

Na de Taliban

Toen in 1999 de Taliban met Westerse hulp verdreven werd bloeide de hoop op dat de situatie voor vrouwen snel zou verbeteren. En hoewel er officiëel inderdaad veel verbeteringen hebben plaatsgevonden, is voor veel vrouwen de toestand eigenlijk nauwelijks veranderd of verbeterd. Officiëel mogen vrouwen weer werken, hun hoofddoeken afdoen, alleen over straat, onderwijs volgen. Vrouwen kunnen zich nu openlijk uitspreken over hun problemen. Gedwongen huwelijken, verkrachting, moord in naam van de familie-eer, abortus, het zijn thema's die nu eindelijk openlijk besproken kunnen worden, hoewel het de vrouwen die die stap durven te nemen groot gevaar oplevert. In de praktijk wordt dit de meeste vrouwen echter onmogelijk gemaakt. De rechten van vrouwen zijn nu wel vastgelegd in de nieuwe grondwet.

De Taliban maakt opnieuw haar opkomst in veel gebieden, maar ook andere conservatieven maken vrouwen het leven vrijwel onmogelijk. Stamraden, die in veel streken een grote rol spelen, spreken zich vrijwel altijd uit tegen vrouwen. De vrouwen die een hogere positie weet te bereiken wordt bedreigd. Regelmatig worden zulke dreigementen ook uitgevoerd en regelmatig worden vrouwen ontvoerd en vermoord, vanwege het simpele feit dat ze een baan buitenshuis hebben en hun mening durven te geven. Journalistes, vrouwelijke parlementsleden en andere vrouwen die zich durven uit te spreken over de problemen liggen zwaar onder vuur en krijgen geen bescherming. Instituten die zich, vaak met Westerse hulp, richten op het helpen van vrouwen worden bedreigd en vaak wordt hen het werken onmogelijk gemaakt.