De Boeddha's van Bamiyan

Toen de Taliban in Afghanistan in 2001 besloten om de eeuwenoude Boeddha-beelden in de Bamiyan Vallei te vernietigen was de hele wereld in rep en roer. Deze prachtige, goed bewaard gebleven beelden maakten deel uit van het Werelderfgoed.

Bamiyan, Boeddhisme en de Zijderoute

De stad Bamiyan ligt ruim 200 km ten noordwesten van Kabul in het centrale deel van Afghanistan. De stad ligt in een vallei die de bergketens van de Hindu Kush van elkaar scheidt. Ruim vijf eeuwen lang was Bamiyan een centrum van Boeddhistische kennis, van de tweede eeuw na Christus tot het moment dat de Islam zijn opmars maakte in de regio in de negende eeuw. Op een klif uitkijkend over Bamian stonden twee enorme Boedhha-beelden, met tussen hen in een kleiner beeld van een zittende Boedhha. Hier vlakbij bevonden zich allerlei grotten die eerder waren gebruikt door de bloeiende Boeddhistische gemeenschap in Bamyian. Ook lag Bamiyan aan de Zijderoute en vormde een belangrijke rustplaats op de lange weg tussen China en het Romeinse Rijk.

De Boeddha-beelden

In de tweede eeuw was begonnen met het uithakken van de beelden onder patronage van Keizer Kanishka en ze werden waarschijnlijk voltooid in de vierde of vijfde eeuw. De grotten in de bergen van Bamiyan huisden duizenden Boeddhistische monnikken en waren ook de plek waar reizigers, pelgrims en handelaren sliepen. De grotten waren bedekt met schilderingen, werk dat verricht was in dezelfde periode waarin ook de beelden waren uitgehouwen. De ruimte tussen beide staande Boeddha's was ongeveer één kilometer en hiertussen lagen de grotten. De Boeddha in het westen was ongeveer 55 meter hoog, aan deze kant zijn de rijkst gedecoreerde grotten te vinden. De Boeddha in het oosten was zo'n 38 meter hoog. Artistieke invloeden van China tot het Mediterrane Gebied zijn te vinden in de beelden en schilderingen.

De Taliban en de beelden

Aanvankelijk had de leider van de Taliban zich uitgesproken voor het behoud van de Boeddha's, hij zag ze als een mogelijke bron van inkomsten voor Afghanistan. Bovendien waren er geen boeddhisten meer in Afghanistan om de beelden te aanbidden. Religieuze leiders begonnen echter een campagne tegen 'onislamitische praktijken', zaken als muziek, sport en zelfs televisie werden beschouwd als onverenigbaar met de Islam en vervolgens verboden. Een raad van 400 geestelijken besloot dat de Boeddha's onislamitisch waren en daarom vernietigd dienden te worden. De hele wereld, inclusief landen als Saoedie Arabië, Pakistan en de Verenigde Arabische Emiraten, landen die het Taliban-regime erkenden, spraken hun bezorgdheid uit en de wens om de beelden intact te laten. En hoewel veel Afghanen hun stem niet konden laten horen waren zij ook geschokt door de voornemens van de Taliban.

Vernietiging van de beelden

In maart 2001 werd begonnen met het vernietigen van de beelden. Aanvankelijk werd er op geschoten, maar toen dat niet afdoende bleek, werden er mijnen gelegd aan de voet van de beelden. Uiteindelijk daalden mannen af en plaatsten explosieven in de geslagen gaten. Het duurde een maand voordat de beelden naar behoefte waren vernield. Het regime liet het voorkomen alsof het om een puur religieuze beslissing ging, waarbij de Islam het vernietigen van afgodsbeelden toejuichte. Buitenlandse bronnen zagen het als een mogelijkheid tot wraak voor economische sancties.

Reacties

Op 12 maart 2001 liet UNESCO officiëel weten dat de beelden door het regime van de Taliban waren vernietigd. De woordvoerder van UNESCO sprak van een 'misdaad tegen cultuur' en een onomkeerbaar verlies voor de wereld. Inmiddels hebben de Japanse overheid en enkele andere organisaties toegezegd te willen proberen om de beelden in hun oude glorie te herstellen. De beelden of wat er van over is staan inmiddels op de lijst van het World Monuments Fund in de top 100 van meest bedreigde monumenten.

Meer informatie over Afghanistan is te vinden in de Special Afghanistan.