Neurotheologie: Religieuze ervaringen in de hersenen

Wetenschappers suggereren dat er een specifiek verband bestaat tussen geloofservaring en temporale kwab epilepsie. Deze visie is vandaag de dag wijdverspreid maar er is meer onderzoek nodig om dat goed te onderbouwen. Epilepsie wordt ook wel de heilige ziekte genoemd omdat men denkt dat geloofservaringen de oorzaak zijn van het uitschakelen van hersenfuncties. Wetenschappers geven er de term 'neurotheologie' aan.

Onderzoek naar epilepsie: de religieuze heilige ziekte

White en Watt (1981) suggereren dat er een specifieke link bestaat tussen geloofservaringen in de hersenen en temporaal kwab epilepsie. Extra oplettendheid bij het onderkennen van deze verbinding is nodig: ook al kan de verbinding tussen epilepsie en religie frappant zijn als het plaatsvindt, in werkelijkheid lijkt het eerder uitzonderlijk (blijkt uit onderzoek).

Religie en hersenstimulatie

Ramachandran en Blakeslee (1999) hebben beschreven dat tijdens de epileptische periodes er God-geassocieerde mentale inhoud is met invloeden van TLE en het limbisch systeem. Daarbij stellen ze dat de inhoud van deze episodes aangeleerd is en dat dit leren voor een groot deel afhangt van de individuele context.

Hersenfunctie genetisch bepaald

Ook al vinden ze dat de associatie van hersenfunctie met religieuze ervaring, geloof en gedrag universeel kan zijn, toch stellen ze dat de religieuze ervaring niet genetisch bepaald is. Er zijn circuits in het menselijk brein die betrokken zijn bij religieuze ervaring, maar we weten niet of deze circuits speciaal voor religie geëvolueerd zijn.

Onderzoek van Ogata en Miyakawa

Ogata en Miyakawa (1998) zijn van mening dat hersenstructuren beschikbaar zijn voor het gebruik van emoties en ervaringsleren, en dat ze door aanleren en cultuur gebruikt worden voor religie. Veel onderzoek duidt erop dat het proces niet simpelweg gaat van opwekken tot religieuze respons.

Tussenstap

Een intermediaire cognitieve stap, variërend genoemd ‘beoordelen’, ‘etiketteren’ of ‘attributie’ moet er tussen geplaatst worden. Gezien de invloed, beschikbaarheid en belang van religie in de westerse cultuur, ligt het voor de hand om aan te nemen dat diepgaande maar dubbelzinnige emotionele ervaringen hoogstwaarschijnlijk religieuze identificaties uitlokken, in het bijzonder in gezondheidsgerelateerde situaties.

Neurotheologie: ‘vastbedraad’ voor religie?

Newberg beweert dat de menselijke geest genetisch verbonden is met het stimuleren van religieuze overtuigingen. Men noemt dit ‘neurotheologie’, waarbij men een directe verbinding tussen religie en specifieke biologische aspecten veronderstelt. Recent onderzoek toont aan dat er activiteit optreedt in verschillende hersenstructuren als men bidt of religieuze ervaringen heeft. In principe is dat niet heel vreemd als men bedenkt dat het brein een kwetsbaar orgaan is.

Functies van de hersenen

Deze studies laten simpelweg zien dat de hersenen betrokken zijn in cognitieve, emotionele en motorieke gebieden, zoals zou plaatsvinden voor al ons menselijk gedrag. Er blijkt dus niet uit dat deze neurale activiteit hetzij exclusief voor religie ontwikkeld is hetzij alleen toegewezen is aan religieuze functies.