Wereldjongerendagen in Krakau 2016 met paus Franciscus

Buenos Aires (1987): 1 miljoen bezoekers ... Częstochowa (1991): 1,6 miljoen bezoekers ... Rome (2000): 2 miljoen bezoekers ... Manilla (1995): 5 miljoen bezoekers ... Het zijn niet de bezoekersaantallen van het Wereldkampioenschap voetbal, de Olympische Spelen of een optreden van een superster, maar wel van de Wereldjongerendagen (World Youth Day), het massa-evenement van de rooms-katholieke Kerk onder leiding van de paus. In 2016 vindt de vijftiende internationale editie van het festival plaats in het Poolse Krakau. Wat staat er op het programma en wat mag een bezoeker verwachten?

Inhoudsopgave

• Korte geschiedenis van de Wereldjongerendagen
• Verblijf, activiteiten, een bezoek van de paus en veel sfeer: vaste ingrediënten
• Wereldjongerendagen in Krakau 2016
• De Wereldjongerendagen en het Heilig Jaar van de Barmhartigheid van paus Franciscus
• Terugblik op de Wereldjongerendagen

Korte geschiedenis van de Wereldjongerendagen

Toen Karol Wojtyła op 16 oktober 1978 tot paus verkozen werd, doorbrak hij heel wat zekerheden. Zo was hij de eerste niet-Italiaanse paus sinds Adrianus VI. Ook zijn leeftijd verbaasde de wereld: op het moment van zijn verkiezing was de aartsbisschop van Krakau nog maar 58 - in kerkelijke termen is dat zeer jong. Wellicht door zijn 'jeugdige' leeftijd en sportieve uitstraling (hij was skiër, bergbeklimmer en zwemmer), toonde de paus grote belangstelling voor het lot van de jongeren overal ter wereld. Hij richtte zich vaak tot hen in zijn toespraken en tijdens de vele reizen die hij ondernam. Een ander element dat meespeelde in de oprichting was het Jaar van de Jeugd dat door de Verenigde Naties in 85 werd afgekondigd. In 1986 besloot de paus om de Wereldjongerendagen (World Youth Day) op te richten. Het moest een massaal evenement voor jongeren uit de hele wereld worden, afwisselend in de plaatselijke bisdommen en een grote internationale versie, het ene jaar in Europa, het andere jaar in een ander continent.

Het was in 1987 dat de eerste internationale editie in Buenos Aires, de hoofdstad van Argentinië, plaatsvond. De Dagen vonden toen nog plaats rond Palmzondag, een week voor het hoogfeest van Pasen. Alle volgende edities vonden plaats tijdens de zomermaanden, zodat jongeren wereldwijd zeker de kans hebben eraan deel te nemen. Vermeldenswaardige edities zijn deze van 1991 in het Mariaheiligdom van Czestochowa, ook in Polen. Het was net na de val van de Berlijnse Muur en het ineenstorten van de Sovjet-Unie. Het was uiteraard paus Johannes Paulus II die door zijn steun aan de Solidariteitbeweging van Lech Walesa een grote rol speelde in het einde van het communisme. Maar liefst 1,6 miljoen jongeren namen deel aan de slotmis.

Recordcijfers werden geboekt in de hoofdstad van de Filipijnen, Manila. In de zomer van 1995 verzamelden er zich maar liefst vier tot vijf miljoen mensen om de slotviering met de paus bij te wonen. Dit is een van de meest bezochte religieuze vieringen in de wereldgeschiedenis. Ook in 2013 haalde de slotviering bijna 4 miljoen gelovigen, ditmaal in Rio de Janeiro, Brazilië.

De Wereldjongerendagen vonden reeds plaats in Europa, Noord- en Zuid-Amerika, Azië en Australië. De Kerk zou graag een editie in Afrika organiseren, om de Kerk en de mensen in het oudste continent een hart onder de riem te steken. Dit was tot nu toe niet mogelijk. Het is namelijk zo dat het organiserende bisdom (bv. het aartsbisdom van Krakau of Sydney) een groot deel van de immense kosten moet dragen. Ook voor de overheid is het een financieel zware onderneming (veiligheid).

Verblijf, activiteiten, een bezoek van de paus en veel sfeer: vaste ingrediënten

Vast programma

De internationale versie van de Wereldjongerendagen duurt telkens een week, van maandag tot zondag. Het programma ligt al enkele jaren vrij vast. Op maandag komen de jongeren vanuit de hele wereld aan. Ze melden zich bij een soort 'check-in-punt', waar ze een badge en een rugzakje ontvangen. In dat rugzakje zitten allerlei souvenirs en cadeautjes van bedrijven en religieuze instellingen. Het gaat dan over een metalen kruisje, een rozenkrans, een t-shirt, petje, waaier, tot zelfs (alcoholvrij) bier en koekjes. Daarna begeven de jongeren zich naar hun verblijfplaats.

Op dinsdag (soms als maandagavond) vindt dan de openingsmis plaats. Deze wordt nog niet voorgegaan door de paus (die is er nog niet), maar door de bisschop van het gastbisdom. Dinsdag, woensdag, donderdag en vrijdagochtend zijn er dan honderden activiteiten. Traditioneel zijn er in de voormiddag catechesemomenten met bisschoppen uit de hele wereld, met aansluitend een mis, in de namiddag zijn er talloze religieuze, culturele en sportieve evenementen: toneel, muziekoptredens, toespraken, workshops, ... De jongeren kiezen zelf welk evenement ze willen volgen. Ook al kom je uit Nederland of Vlaanderen, je hoeft niet per se een catechese van een Nederlandse bisschop te volgen. Het is een kans om een bisschop uit een derdewereldland, het Midden-Oosten of Amerika te horen.

Donderdagnamiddag of -avond komt dan de paus aan. Vanaf het vliegveld, waar hij meestal persoonlijk verwelkomd wordt door het staatshoofd van het organiserende land, maakt hij met de 'pausmobiel' een ritje door de stad. Honderdduizenden jongeren en inwoners wachten hem daar op en juichen hem ook toe. Voor mensen uit erg geseculariseerde landen is het enthousiasme voor de paus meestal even schrikken. Vrijdagavond vindt er onder leiding van de paus een kruisweg plaats; op zaterdag begeven de jongeren zich naar de site van de afsluitende H. Mis, meestal een immens plein of oud vliegveld. Daar is er 's avonds een avondwake met aanbidding van het Allerheiligste en wordt er ook overnacht - zelfs bij regen of onweer. Zondag worden de Wereldjongerendagen afgesloten met een massale H. Mis met de paus.

Sfeer en veiligheid

De sfeer op de Wereldjongerendagen is onbeschrijfelijk. Ook al zijn er soms meer dan een miljoen mensen aanwezig, nooit wordt de sfeer bedreigend of verhit. De jongeren zijn er om hun geloof te vieren en te versterken ... en het geloof in Jezus Christus gaat nu eenmaal moeilijk samen met ruzie of geweld. Zelfs wanneer er tegenbetogingen zijn (zoals bv. in Madrid in 2011, toen vijfhonderd mensen tegen de kostprijs van het evenement protesteerden) wordt er nooit met geweld gereageerd. Jongeren zetten zich zelfs op de knieën om voor de betogers te bidden, terwijl deze hen uitscholden.

In de straten en vooral het openbaar vervoer kan het soms erg druk zijn. Dan spelen de jongeren wat op de gitaar en wordt er gezongen - soms lijkt het wel een groot kamp van de jeugdbeweging. De veiligheidsmaatregelen in tijden van terrorisme zijn natuurlijk groot. Men ziet overal politie en militairen.

Verblijf, maaltijden en kostprijs

De deelname aan de Wereld Jongerendagen is niet gratis. Uiteraard kan men wel op eigen houtje naar de organiserende stad gaan, maar dan kan men ook niet genieten van verblijf, maaltijden en voorrang tijdens de evenementen. Wanneer men bij de organisatie het verblijf boekt, krijgt men een slaapplaats toegewezen. Dit kan bijvoorbeeld in een school of parochiezaal zijn. Men kan zich dus best niet aan een luxueus vijfsterrenhotel verwachten, maar aan grote slaapzalen. Het sanitair en de douches zijn wel steeds netjes en de verantwoordelijken uitermate behulpzaam en vriendelijk.

Het is ook mogelijk om de maaltijden te boeken. Men krijgt dan 's ochtends in de slaapzaal een ontbijtje aangeboden (koffiekoek en fruitsap, eventueel een stuk fruit). Voor de lunch en het diner krijgt men vouchers, een soort bonnetjes. Men kan dan in alle deelnemende restaurants een menu krijgen, inclusief drinken. Dat zijn dan restaurants met de lokale keuken, maar evenzeer grote ketens als McDonalds, Burger King en Subway.

Er zijn verschillende opties: de hele week inclusief maaltijden, enkel verblijf, enkel maaltijden, enkel het weekend enz. De kostprijs is zeer redelijk: een hele week verblijf en drie maaltijden per dag kosten in Krakau (2016) 180 euro. Natuurlijk moet men ook nog de trein, bus of het vliegtuig naar de stad betalen. Registeren is verplicht op de officiële website.

Wereldjongerendagen in Krakau 2016

Patroonheiligen: Johannes Paulus II en Zuster Faustina

De Wereldjongerendagen worden door de paus steeds onder bescherming van een of meerdere patroonheiligen geplaatst. Dit zijn heiligen die een band met het organiserende land hebben of een bijzondere band met de jeugd. Voor de editie in het Poolse Krakau in 2016 koos de paus voor twee Poolse heiligen, beiden uit de twintigste eeuw. Paus Franciscus in zijn boodschap aan de deelnemers aan de Wereldjongerendagen in Krakau:


De Heilige Johannes Paulus II is natuurlijk de bekendste van deze twee heiligen. Voor hij in 1978 tot paus verkozen werd, was hij aartsbisschop van Krakau, de organiserende stad. Hij was ook geboren in deze streek en genoot in de stad zijn priesteropleiding. Als oprichter van de Wereldjongerendagen is zijn link met de jeugd uiteraard erg duidelijk. Al bij zijn dood in 2005 riepen miljoenen gelovigen in Rome op om hem onmiddellijk heilig te verklaren (Santo Subito). Dit gebeurde uiteindelijk op 27 april 2014, veel vroeger dan het kerkelijke recht traditioneel voorschrijft.

Zuster Faustina Kowalska is in West-Europa wat minder bekend. Ze werd in 1905 geboren in het piepkleine dorpje Gockowice. Ze trad al op jonge leeftijd in het klooster, waarbij ze haar wereldlijke naam Helena veranderde in Faustina. Ze kreeg visioenen van Christus en de Heilige Maagd Maria. Jezus legde in Zijn gesprekken met haar sterk de klemtoon op de Goddelijke Barmhartigheid ... niet toevallig ook het stokpaardje van paus Franciscus. Faustina liet een bekende afbeelding van Jezus maken: Jezus die de mensen zegent, waarbij er een rode en een witte straal uit Zijn Hart komen. Rood staat dan voor bloed en wit voor het water van de kruisiging. Na haar overlijden in 1938 werden haar dagboeken lang door de Kerk achtergehouden. Het is pas sinds de jaren 1960 dat de devotie voor haar op gang komt. Ze ligt begraven in Krakau en werd door Johannes Paulus II in 2000 heilig verklaard.

Het logo en themalied

Elke editie krijgen de Wereldjongerendagen een themalied. Voor de editie in Krakau is dat het lied Błogosławieni miłosierni, in Nederlandse vertaling Zalig de barmhartigen. Het werd geschreven door de Poolse componist Jakub Blycharz. Het themalied kan men ook op YouTube beluisteren.

Het logo van de editie in Krakau bestaat uit een gestileerde landkaart van Polen (op de achtergrond), met op de voorgrond een kruis en de twee stralen of vlammen die zuster Faustina uit de borst van Jezus zag komen. De kleuren zijn dan ook rood en wit (voor de barmhartigheid) en geel en blauw, de kleuren van Krakau.

Activiteiten en programma

Het programma is traditioneel: catechese, kruisweg, wake en slotviering. Er zijn ook talrijke culturele evenementen. Zo is het mogelijk om (gratis) de grote musea en kerken te bezoeken. Er is ook een groot voetbaltoernooi: de Copa Católica, een basketbaltoernooi en aandacht voor breakdance - wellicht iets wat men niet direct van een katholiek evenement verwacht. Hedendaagse kunstenaars met een religieuze inslag komen hun nieuwste werken voorstellen.

De Wereldjongerendagen en het Heilig Jaar van de Barmhartigheid van paus Franciscus

Al sinds zijn verkiezing tot paus in 2013 leek het wel alsof barmhartigheid, mededogen en genade het motto van het pontificaat van Franciscus zijn. Hij aarzelt niet om deze elementen in de kijker te zetten, zelfs in zoverre dat hij op 13 maart 2015 een bijzonder Heilig Jaar van de Barmhartigheid besloot uit te roepen, nl. van 8 december 2015 tot 20 november 2016.

De organisatie van de Dagen en de paus kiezen samen een thema of slagzin. Dit is steeds een Bijbelvers. Niet toevallig koos paus Franciscus voor het vers "Zalig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheid ondervinden" uit het evangelie volgens Mattheüs (Mt 5,7). Dit vers komt uit de bekende Bergrede, een belangrijke toespraak van Jezus tot Zijn leerlingen, en kadert in de acht zaligsprekingen. Opnieuw legt hij dus de klemtoon op die barmhartigheid, zoals hij het beschreef in zijn interviewboek De naam van God is genade. Het wat vergeten sacrament van de biecht wordt op de Wereldjongerendagen dan ook nog eens extra gepromoot. Honderden priesters staan klaar om de jongeren te aanhoren en hen in de naam van Jezus vergeving te schenken.

Terugblik op de Wereldjongerendagen

De Wereldjongerendagen in Krakau werden door de Kerk én Polen als een groot succes beschouwd. De afsluitende misviering werd door maar liefst 2,5 miljoen mensen bijgewoond, een hoog aantal. Al waren de veiligheidsmaatregelen zeer streng, er vonden geen incidenten plaats. Ook tegenbetogingen als in Madrid waren er dit maal niet, of toch geen van betekenis. De paus maakte indruk door zijn bezoek aan het vernietigingskamp van Auschwitz-Birkenau. Hij liep zwijgend en alleen onder de befaamde poort met het opschrift 'Arbeit macht frei'. Daarna ontmoette hij de laatste overlevenden van het kamp en bad hij in de cel van pater Maximiliaan Kolbe.

Achteraf sprak paus Franciscus over een teken dat de jeugd in Krakau gaf: "De nieuwe generatie jongeren, erfgenamen en voortzetters van de bedevaart begonnen door de heilige Johannes Paulus II, hebben de uitdaging van vandaag opgenomen, ze hebben een teken van hoop gegeven en dat teken heet broederlijkheid." Jongeren uit alle continenten, uit bijna alle landen, waren broederlijk samen om het geloof te vieren. In zijn toespraken riep de paus op om geen "divanjongeren" te zijn. Jongeren moeten uit hun zetel komen, samen de wereld ten goede veranderen. Tot slot kondigde de paus aan dat de volgende editie van de Wereldjongerendagen plaatsvinden in Panama, in 2019. Ondertussen is ook de locatie van de volgende editie bekend: de Portugese stad Lissabon.

Overigens was het opmerkelijk dat de media in Nederland en België opvallend weinig aandacht aan het evenement besteedden. Zo kreeg de slotmis met 2,5 miljoen jongeren exact 39 seconden tijd in het Journaal van de VRT (Vlaanderen). Een betoging van 30.000 Turken in Keulen kreeg 5 minuten.

Lees verder

• De paus ontmoeten in Vaticaanstad: audiënties en het angelus
• Paus Franciscus - 'De naam van God is genade': een interview