Verering van relikwieën vooral in de middeleeuwen

Een relikwie is een voorwerp of overblijfsel waar een bijzondere kracht aan wordt toegekend. Vaak bestaat een relikwie uit een overblijfsel van het lichaam van een bijzondere figuur uit een bepaalde religie of uit een voorwerp dat daarmee in aanraking is geweest. Het woord relikwie komt van het Latijns reliquia dat overschot betekent. In plaats van relikwie wordt ook de benaming reliek gebruikt. Relikwieën werden vooral in de Rooms-Katholieke Kerk vereerd in de middeleeuwen.

Relikwieën in verschillende religies

Relikwieën werden vooral in de middeleeuwen in de Rooms-Katholieke Kerk vereerd. Maar ook in andere religies komen relikwieën voor zoals in het boeddhisme, hindoeïsme en het Oosters-orthodoxe christendom en bij sommige islamstromingen. Andere islamstromingen beschouwen dat echter als afgoderij.

Herkenning echtheid door zegel of certificaat

In de middeleeuwen ontstond gaandeweg een steeds bloeiender handel in relikwieën. Vanwege die handel werd de verering van relieken soms als een voortzetting van de heidense afgoderij gezien. In het protestantisme werd het daarom volledig afgewezen. De echtheid van een relikwie is te herkennen aan een zegel of certificaat dat ooit afgegeven is door een abt, bisschop of vicaris-generaal van het bisdom Rome.

Levendige handel in relikwieën vooral in late middeleeuwen

In de late middeleeuwen was de overdreven manier waarop katholieken relieken vereerden koren op de molen van reformanten die misstanden aan de kaak wilden stellen. Het aantal relikwieën was drastisch toegenomen en er was een levendige handel in ontstaan. Tegenwoordig wordt kritischer gekeken naar de echtheid van de relieken om bijgelovige ontaarding van de verering te vermijden.

Drie categorieën relikwieën

In het rooms-katholieke geloof is de verering ten opzichte van de middeleeuwen sterk afgenomen maar komt nog steeds voor. Relikwieën bestaan dan uit overblijfselen van heiligen of voorwerpen die met hen in aanraking zijn geweest. Bijzondere relieken zijn daarbij die exemplaren die met Jezus of Maria te maken hebben. Naargelang hun belangrijkheid worden ze ingedeeld in drie categorieën:

Categorie 1.

Lichamen of overblijfselen van overleden heiligen.

Categorie 2.
Voorwerpen die met Christus of een heilige in contact zijn geweest tijdens hun leven.

Categorie 3.
Voorwerpen die met Christus of een heilige in contact zijn geweest na hun dood.

Tegenwoordig is verhandelen van relikwieën in de eerste en tweede categorie verboden.

Relikwieën in de islam van profeet Mohammed

Relikwieën die in de islam worden vereerd zijn onder meer:

• Stof uit de graftombe van de profeet Mohammed.
• Tand van de profeet Mohammed.
• Voetafdruk van de profeet Mohammed.
• Zwaarden van de profeet Mohammed.

Deze bevinden zich in Istanbul in het Topkapıpaleis. De baard van de profeet bevindt zich in Konya in het Mevlanamuseum. Maar stromingen als de puriteinse wahabieten en salafisten verbieden het vereren van relikwieën en beschouwen dat als afgoderij. In het streng-wahabietische Saoedi-Arabië is het graf van de profeet Mohammed zelfs aan het oog van het publiek onttrokken waardoor het niet aangeraakt kan worden.

Houders voor relikwieën

Ook het boeddhisme kent relikwieën die vereerd worden zoals de tand van Boeddha die op Sri Lanka in de Sri Dalada Maligawatempel bewaard wordt. In het boeddhisme is een gau een draagbare houder voor relikwieën. In een gau worden botdelen, fragmenten van kleding of haren bewaard van belangrijke overledenen. Soms wordt as van een overleden tulku vermengd met klei om een offertabletje te bakken dat ook als een relikwie kan worden beschouwd. In het katholieke geloof zijn relikwieën vaak in rijk versierde relikwiehouders verwerkt.

Lees verder

• Museum voor Religieuze Kunst in Uden
• Iconen als religieuze kunstproducten