Museum voor Religieuze Kunst in Uden

Het Museum voor Religieuze Kunst in Uden bestaat sinds 1973. De collectie was destijds nog bescheiden en was te vinden in een vrijgemaakte vleugel van de abdij van de zusters Birgittinessen. In latere jaren is de collectie zeer uitgebreid en werd het museum verschillende keren vergroot. Toch is het nog niet mogelijk om alles tentoon te stellen om welke reden de collectie regelmatig wordt verwisseld. Ook is er een kruidentuin aangelegd met bijzondere kruiden zoals kruiden met geneeskrachtige werking.

Zeldzame monstransen in museum Uden

De collectie bestond in het begin uit een verzameling artikelen van het bisdom ’s-Hertogenbosch. Daarmee werd de basis gelegd voor het huidige bezit van in hoofdzaak Zuid-Nederlandse kunstwerken dat bestaat uit een grote verzameling beelden uit de middeleeuwen en een aantal zeer zeldzame monstransen van rond 1500. Tevens bezit het museum een omvangrijke collectie volksdevotie zoals tienduizenden bidprentjes en een groot aantal stukken waarmee de geschiedenis van de abdij en de regio worden belicht. Heel speciaal zijn ook de iconen en hedendaagse religieuze kunstvoorwerpen, die wegens gebrek aan ruimte niet voortdurend getoond kunnen worden.

Collectie met internationale faam

De collectie van het museum geniet grote internationale faam. Vooral door de zeer uitgebreide verzameling middeleeuwse beeldhouwkunst. Alle grote meesterbeeldhouwers van het zuiden zijn in die verzameling vertegenwoordigd. Beeldhouwers als Walter Pompe (1703-1777), Petrus Verhoeven (1729-1816) vertegenwoordigen het tijdperk van de barok. Tot de top binnen de Benelux kan ook de collectie edelsmeedkunst worden gerekend met werken van Rabanus Raab (1721-1786). Minder vermaard, doch klein maar fijn, is de collectie schilderkunst met toch namen als Jeroen Bosch, Hendrik Goltzius, Pieter Coecke van Aalst, J. Cornelisz. van Oostzanen en Hendrik Goltzius.

Groot aantal bidprentjes

In de tweede helft van de negentiende eeuw ontstond er een explosie van neogotisch werk. Die stijl is met al zijn pracht en praal uitgebreid vertegenwoordigd. Maar het museum is vooral ook trots op de uitingen van een diep gewortelde religieuze volkscultuur met de afdelingen prentenkabinet en volksdevotie. Die afdelingen tonen een groot aantal bidprentjes, pelgrimsvaantjes, gebedenboeken met zilverbeslag, stolpbeelden en santjes (afbeeldingen met heiligen). De collectie moderne religieuze kunst is vooral in de benedenzalen van de nieuwbouw te bezichtigen. In die ruimten, die geheel ondergronds zijn, vinden regelmatig wisseltentoonstellingen plaats. Jaarlijks worden daar ook iconen geëxposeerd uit de eigen collectie.

Bijzondere kruidentuin

Zeer interessant is de kruidentuin die binnen de muren van het kloostercomplex is aangelegd. Die tuin bestaat uit strak ingedeelde bedden die omgeven worden door paadjes, volgens het principe van de middeleeuwse Cruydthof. De geneeskrachtige planten zijn naar hun werking in vier afdelingen bij elkaar geplaatst. Zo zijn er aparte bedden voor de keukenkruiden en de verfstofplanten, naast tamelijk sporadisch voorkomende inheemse gewassen. In totaal zijn er meer dan 150 soorten planten te vinden die vroeger niet mochten ontbreken in de kruidenapotheek van een klooster.

Giftig bilzenkruid

Een bijzondere plant in die tuin is het bilzenkruid. Dit kruid hoort tot de Nachtschade-familie en heeft een hallucinogene werking. Het bilzenkruid werd ooit gebruikt als geneesmiddel en genotmiddel en ook in kleine hoeveelheden bij het bestrijden van tandpijn en als kalmeermiddel. In combinatie met tabak werd bilzenkruid gerookt. De plant is zo giftig dat hij bij een overdosis een dodelijke werking heeft. De Kelten gebruikten het kruid om ouden van dagen, die niet meer met de stammen konden meetrekken, te vergiftigen. Andere kruiden met eenzelfde soort werking zijn de doornappel, mandragora en wolfskers.

Hedendaagse religieuze kunst

Nauw verbonden aan het museum zijn de kunstenaars Reinoud van Vught en Marc Mulders. Zij hebben er geregeld geëxposeerd en hebben een belangrijke voortrekkersrol vervuld in de herwaardering van de hedendaagse religieuze kunst. Van beide kunstenaars werden ook werken aangekocht. Ook hebben zij een belangrijke rol bij de tentoonstellingen die in het museum worden georganiseerd

Lees verder

• Iconen als religieuze kunstproducten
• Verering van relikwieën vooral in de middeleeuwen