De Modernist Mohammed Abduh

De Egyptische Mohammed Abduh was een bekende godsdienstgeleerde en wordt beschouwd als een belangrijke liberale hervormer binnen de Islam. Hij wordt wel gezien als de stichter van het Islamitische modernisme.

Al-Afghani

Abduh werd in 1849 geboren in de Nijldelta. Hij studeerde wiskunde, logica en mysticisme aan de beroemde Al-Azhar universiteit in Caïro. Jamal ad-Din al-Afghani (Jamal ad-Din al-Afghani), de stichter van het pan-Islamitische denken, had een grote invloed op hem. Hij was degene die het activisme bij Abduh wakker riep. In tegenstelling echter tot Al-Afghani scheidde hij religie van politiek. Hij wilde de Islam terugbrengen naar haar zuivere staat van weleer en ontdoen van decadentie en verdeeldheid. Het politieke en religieuze establishment uit zijn tijd verzette zich tegen zijn denkwijze. Na de Eerste Wereldoorlog echter werd zijn gedachtengoed door de Arabische Nationalisten omarmd.

Ballingschap

Abduh bracht een aantal jaren in ballingschap in Parijs door, bij zijn leraar en vriend Al-Afghani. Samen gaven ze een tijdschrift uit 'De sterkste band'. Een Islamitisch, revolutionair tijdschrift dat zich afzette tegen het Britse kolonialisme. Er ontstond een verwijdering tussen Abduh en Al-Afghani en Abduh vertrok naar Beirut. Langzaam begon terug te komen van zijn radicale visie, meer liberaal te denken en hij keerde terug naar Caïro.

Grootmoefti

Abduh werd de woordvoerder van de rijke, agrarische klasse, die geen been zag in revolutie, maar geloofde in een geleidelijke overgang van het Britse koloniale bewind, door onderwijs, naar onafhankelijkheid voor de Egyptenaren. In 1899 werd hij, met behulp van de Britten, Grootmoefti van Egypte en hij gebruikte zijn macht om veranderingen door te voeren in de Islamitische wet, het onderwijs en op administratief gebied.

Westerse invloed

Met de groeiende Westerse invloed, nam ook het aantal mensen toe met een Westerse opleiding en veel mensen gingen over op het spreken van Frans. Abduh wantrouwde het Westen, maar was wel een voorstander van moderne techniek en andere Westerse ontwikkelingen. Hij propageerde ook de invoering van moderne wetenschap op de Al-Azhar universiteit. De Griekse en Perzische invloeden in de Islam zag hij als tegenovergesteld aan de moderne tijd en hij wilde daarom de Griekse filosofie vervangen door moderne ideeën. Hij wilde bewijzen dat de Koran gebaseerd was op 'de rede' net als het moderne denken. Hij gebruikte de evolutie-theorie om te bewijzen dat Mohammed (vzmh) de laatste der profeten was. Vanwege zijn hang naar de rede en oorzakelijkheid, had hij moeite met dingen als wonderen en heiligen. Abduh wilde zich slechts baseren op de Koran en de Sunna. Belangrijk is zijn idee dat het niet aan profeten is om wetenschap en kunst aan het volk te leren. Hiermee maakte hij de sociale sfeer deels los van de religieuze, iets wat door zijn leerlingen en secularisten verder uitgewerkt werd.

Integratie van wetenschap in de Islam

Abduh was dus een voorstander van studie en wetenschap, ook op andere vlakken dan het religieuze. Hij vond echter dat de meeste moslims die deze wetenschap bestudeerden, de Islam niet serieus namen. Hij wilde religieuze studie integreren in andere vakken zodat die vakken in dienst stonden van de Islam. Voor Abduh was de Islam de universele religie van alle tijden. Hij was er van overtuigd dat moderne wetenschap geen gevaar opleverde voor de Islam en die slechts zou bevestigen, hiermee week hij radicaal af van de gevestigde orde, die de moderne wetenschap met lede ogen bekeek.

Eenheid

Nu, ruim een eeuw na zijn dood (Abduh stierf in 1905), is zijn werk nog steeds actueel. Zijn Risalat al-Tawhid (Theologie van de Eenheid) is nog altijd beroemd bij Islamgeleerden. De frictie in de moslim-wereld tussen modernisme en tradities is blijven bestaan. En hoewel Abduh geen oplossing vond, is zijn werk nog steeds van groot belang.