mijn kijk op

De Participatiewet, de vroegere algemene bijstandswet

De Participatiewet, de vroegere algemene bijstandswet De Algemene bijstandswet heeft een naamsverandering ondergaan. Sedert 2015 is de wet veranderd in Participatiewet. Het is een rekbaar begrip en de Algemene bijstandswet heeft dan ook regelmatig wijzigingen ondergaan. Toch blijft deze wet dezelfde doelstelling houden om mensen financiële hulp te bieden in laatste instantie. De Wet werk en bijstand kent nog steeds dezelfde doelstellingen als de eerste Armenwet van de dertiger jaren in de twintigste eeuw.

Historie

De Algemene bijstandswet is een Nederlandse wet. Deze werd ingevoerd op 1 januari 1965 en was de opvolger van de Armenwet. Die wet dateerde van 1854 en werd in 1912 iets aangepast. Velen herinneren zich nog de crisisjaren voor de Tweede Wereldoorlog toen mensen vaak werkloos werden en dan 'steun' ontvingen. Kerken en charitatieve instellingen waren mede verantwoordelijk voor de armenzorg maar hier kon men geen rechten aan ontlenen. In de volksmond werd de toenmalige sociale dienst die de wet uitvoerde wel eens 'het schooierskit' genoemd. Daar moest je weg blijven! Het is dan ook heel goed te begrijpen dat het aanvragen van bijstand voor veel ouderen een hele hoge drempel was die men maar moeilijk kon overschrijden. Bij de invoering van de Bijstandswet in 1965 werd de bijstand tot een recht, de overheid kreeg de plicht om de wet uit te voeren.

Doelstelling van de Bijstandswet, ofwel de Participatiewet

Iedere Nederlander die hier ten lande in zodanige omstandigheden verkeert of dreigt te geraken dat hij/ zij niet over de middelen beschikt om in de noodzakelijke kosten van het bestaan te voorzien heeft recht op bijstand van overheidswege. Zo luidde artikel 7 eerste lid van de Algemene bijstandswet.

De Algemene Bijstandswet was een vangnet voorziening als sluitstuk van de sociale zekerheid. Pas wanneer de middelen of het vermogen minder bedragen dan de bijstandsnorm en als deze niet kunnen worden aangevuld door een andere voorziening dan ontstaat recht op bijstand voor personen van 18 jaar en ouder. De kosten van de uitkeringen worden geheel betaald uit de opbrengsten van belastingen. Het zijn daarom Gemeenschapsgelden.

Taken van de Sociale Dienst

In het begin van de zeventiger jaren voerde de sociale diensten een aantal wetten uit o.a.
  • de Algemene Bijstandswet, de ABW
  • De Wet werkloosheidsvoorziening, de WWV
  • de Rijksgroepsregeling werkloze werknemers, de RWW

Tevens verzorgde de sociale dienst de betaling voor verzorgingshuizen waar ook de inkomenstoets geldend was. De taken van de sociale diensten zijn veranderd met de wijzigingen in de regelgeving.

Doelgroepen

De Algemene bijstandswet was vooral bestemd voor ouderen die niet voldoende AOW kregen of bijzondere kosten hadden en tevens gezinnen waarvan de ouders gescheiden waren en de man des huizes geen alimentatie betaalde. De Wet werkloosheidsvoorziening was bestemd voor mensen die een half jaar werkloosheidsuitkering hadden ontvangen en daarna kreeg men twee jaar WWV. De WWV bedroeg 70% van het laatst verdiende inkomen (was dus inkomensafhankelijk).

Vervolgens kwam men dan terecht in de RWW. Deze regeling was even hoog als de bijstandsnorm en was bestemd voor mensen die ingeschreven stonden bij het arbeidsbureau en werkzoekend waren. Het betrof hier vaak zelfstandigen die hun zaak moesten sluiten of afgestudeerde studenten.

Hoe werd een aanvraag ingediend

Iemand meldde zich bij de sociale dienst en vertelde wat er aan de hand was in een kort gesprek. Er werd uitgelegd aan welke voorwaarden men moest voldoen om een uitkering te verkrijgen. Meestal ging het om inschrijving in het bevolkingsregister en opgave van tegoeden en/of schulden.Tevens moesten werkzoekenden hun inschrijving bij het GAB tonen en hun arbeidsverleden. Er volgde altijd huisbezoek om na te gaan of de gegevens klopten en dit huisbezoek werd regelmatig herhaald. Soms werd een voorschot verstrekt als de situatie nijpend was maar meestal moest de cliënt wachten op de beschikking. Zo kon het ook gebeuren dat iemand in bezwaar gegaan was tegen een besluit van de bedrijfsvereniging en tijdelijk een bijstandsuitkering kreeg.

De grote veranderingen onder jongeren

In de zeventiger jaren begon de situatie te veranderen onder invloed van de grote maatschappelijke veranderingen. Jongeren gingen zich verzetten tegen hun ouders en vaak werd bijstand aangevraagd en gekregen na een conflict met ouders. Zij werden bijgestaan door het JAC (adviescentrum voor jongeren). De ouders moesten dan een bijdrage betalen voor de verleende bijstand en dit leidde tot veel problemen. Druggebruikers vonden een plaats in kraakpanden. Er kwamen veel mensen uit Suriname naar Nederland die geen inkomen hadden en dus aangewezen waren op de bijstand. Langzaam kwamen er ook meer Turken, Marokkanen en andere nationaliteiten. Sommigen kregen een vluchtelingenstatus en hadden op grond daarvan recht op een uitkering. Het onderzoek of iemand aan de basisvoorwaarden voldeed werd steeds moeilijker. Er was een taal- en communicatieprobleem. Sommige mensen konden zelf niet lezen of schrijven en waren afhankelijk van een tolk. Namen en geboortedata waren steeds lastig te controleren.

ABW werd Wet werk en bijstand

Het aantal mensen met een bijstandsuitkering nam vanaf het eerste begin enorm toe en het toezicht op een juiste naleving van de plichten werd moeilijker. Op 1 januari 2004 is de Algemene Bijstandswet ingetrokken en vervangen door de Wet werk en bijstand.
In mei 2010 kwam staatssecretaris Bijleveld met het voorstel om de werkdruk te verminderen voor de sociale diensten en zij wilde de maandelijkse verklaring waarbij de cliënt aangeeft dat er geen inkomsten zijn geweest afschaffen. Ook is inmiddels gebleken dat er geen koppeling meer is met de gegevens van de basisadministratie van de gemeente. Dit was één van de belangrijkste mechanisme voor controle. Waar woont iemand en met hoeveel personen wordt een huishouding gevoerd? Regelmatig bereiken ons berichten over fraude met uitkering gelden. Dit zal nooit geheel uit te roeien zijn maar daarom is een goede controle van essentieel belang. Daarbij is wel van belang om te bedenken dat wanneer iemand korte tijd op bijstandsniveau leeft dat wel zal lukken. Echter gedurende lange tijd op het huidige bijstandsniveau leven is een haast onmogelijke opgave. Het is niet voor niets dat men overal voedsel banken ziet verschijnen waar veelvuldig gebruik van wordt gemaakt.

De Participatiewet

Per 1 januari 2015 werd de wet Werk en bijstand gewijzigd in de Participatiewet. Het doel van de wet is om iedereen in staat te stellen als volwaardig burger mee te doen en bij te dragen aan de maatschappij. Er wordt uitgegaan van de eigen kracht van mensen. Er wordt ondersteuning geboden waar nodig is. De overheid stelt zich hierbij als doel om zoveel mogelijk banen te creëren om mensen aan het werk te helpen. Bij het in werking treden van deze wet werden Wajonguitkeringen, wsw-uitkeringen en wwb-uitkeringen samengevoegd.

Gemeente heeft vrijheid

We zien dat de doelstellingen van de oude bijstandswet eigenlijk nog hetzelfde zijn gebleven. De gemeenten zijn vrijer geworden in het uitvoeren van de wet. Maar nog steeds worden de uitkeringen betaald uit belastinggeld wat de burgers betalen en wat de overheid aan de gemeente verstrekt. Er kunnen daarbij wel verschillen optreden tussen de diverse gemeentes.

Het is logisch dat regelmatig maatregelen genomen dienen te worden om de financiële hulp door de overheid af te remmen. Echter wel met inachtneming van de goede ethiek. Een rijk land als Nederland heeft de plicht om goed voor haar burgers te zorgen. Echter als mensen met meerderen één huishouding voeren dan kost dit minder geld dan wanneer ieder alleen woont en zelf wonen, gas en licht moet bekostigen. Ook het samen eten is voordeliger dan wanneer ieder voor zich moet koken. Uitkeringen worden hierop aangepast.

Plichten en rechten van burgers

Naast rechten hebben burgers ook plichten. Zo zijn zij verplicht om indien mogelijk een baan te zoeken en uit de ondersteuning te stappen. Er zijn diverse experimenten in steden zoals Groningen waarbij men tracht aan mensen een basis-inkomen te verstrekken ongeacht of men werkt of niet. Ook in Amsterdam wordt gezocht naar mogelijkheden om arbeid en uitkering meer los te koppelen. In Rotterdam verwacht men een tegenprestatie van mensen die een uitkering krijgen. Soms werkt dit goed maar soms wordt dat ook als vernederend ervaren. Ook dient men mee te werken aan her-integratie. Dat kan bijvoorbeeld door je vaardigheden op peil te houden. Ook ben je verplicht om mee te werken aan huisbezoek.

Bijstand voor mensen met een eigen huis

Mensen die in het bezit zijn van een eigen huis of woonboot kunnen in sommige situaties wel in aanmerking komen voor bijstand. Dit is afhankelijk van de overwaarde van het huis, of mogelijk de woonboot.

Vrijgesteld van arbeidsplicht

Alleenstaande ouders met kinderen tot 5 jaar zijn vrijgesteld van arbeidsplicht. Zij moeten wel een verzoek hiertoe apart indienen bij de gemeente. Een tweede groep wordt gevormd door mensen die volledig arbeidsongeschikt zijn.

Informatieplicht

Je hebt de plicht om je te legitimeren. Het opgegeven woonadres moet controleerbaar zijn. Tevens dien je bij veranderingen in woon- werk of leefsituatie de gemeente te berichten. Ook wanneer je vrijwilligerswerk wilt gaan doen of een studie wilt volgen. De gemeente kent een taaleis. Het is n.l. van groot belang de Nederlandse taal te beheersen als men een baan wil krijgen. Hier worden eisen aan gesteld.
© 2011 - 2024 Celientje1, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Wat houdt de Participatiewet in?Wat houdt de Participatiewet in?In de media en de sociale zekerheidswereld hoor je steeds vaker over de Participatiewet. De regering wil met de invoerin…
Uitkering WWB berekenen: hoeveel geld krijg ik?Uitkering WWB berekenen: hoeveel geld krijg ik?Wat zijn de normen in het kader van de Wet Werk en Bijstand (WWB) in 2012? Wanneer heb je recht op bijstand? Hoeveel gel…
Wet werk en bijstand (WWB) toegelichtWet werk en bijstand (WWB) toegelichtHet uitgangspunt van onze sociale zekerheid is dat iedere zichzelf zoveel mogelijk moet voorzien van een inkomen. Indien…
Bijstand en de Participatiewet: tips en tricks (2015)Bijstand en de Participatiewet: tips en tricks (2015)Sinds 1 januari 2015 zijn de Wet Werk en Bijstand (WWB), Wajong en de sociale werkvoorziening samengevoegd onder de naam…

Wat doet de voedselbank?Wat doet de voedselbank?In ons land is iedereen verzekerd van een minimaal inkomen waar ze van rond moeten kunnen komen. Door hoge vaste lasten…
Regels zijn regels en zonder deze regels zijn er geen regelsRegels zijn regels en zonder deze regels zijn er geen regelsWetten zijn er om na te leven, regels zijn er om uit te voeren. In Nederland wordt je bij de geboorte al geleerd dat wat…
Bronnen en referenties
  • Wikipedia de Algemene bijstandswet
  • De ABW in kort bestek
  • http://www.nrc.nl/nieuws/2016/02/29/cbs-aantal-mensen-in-de-bijstand-blijft-groeien
  • http://www.quotumwet.nl/participatiewet/doel-participatiewet/
  • https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2017/35/meer-mensen-in-de-bijstand
Celientje1 (252 artikelen)
Laatste update: 23-10-2020
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Regelingen
Bronnen en referenties: 5
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Artikelen met het label 'Mijn kijk op…' bevatten naast objectieve informatie ook een persoonlijke mening en/of ervaring.