Equity theory; hoe gelijkheid motivatie beïnvloed

Er zijn een aantal verschillende mechanismen waarop motivatie beïnvloed kan worden door factoren uit de omgeving. Een van deze mechanismen berust op het principe van "gelijkheid". De mate waarin een persoon een ongelijkheid ziet tussen zijn inzet en beloning en de inzet en beloning van een andere persoon kan een invloed hebben op de motivatie, en daarmee de prestatie, van de persoon.

Equity theorie

Equity theorie is de theorie die het mechanisme beschrijft waarmee verklaard wordt hoe de gepercipieerde gelijkheid tussen personen de motivatie van deze personen kan beïnvloeden. Equity theory werkt als volgt; binnen bijvoorbeeld een organisatie of een team met een gezamenlijk doel zal iedereen zijn eigen input en output vergelijken met die van vergelijkbare personen. Het idee hierachter is dat men onbewust op zoek gaat naar duidelijke verschillen in deze verhouding. Deze verschillen zal men proberen op te heffen. Een voorbeeld hiervan is als volgt:

Binnen bedrijf A werken zeventien werknemers, die zich allemaal bezighouden met het verkopen van verzekeringspolissen. Binnen het bedrijf word echter gewerkt met een maandsalaris dat alleen gebaseerd is op het aantal gewerkte uren, het aantal verkochte verzekeringspolissen heeft hier geen enkele invloed op. Werknemer X en werknemer Z krijgen allebei precies hetzelfde bedrag per maand, echter verkoopt werknemer X twee maal zoveel polissen als werknemer Z. Werknemer X is dan ook net nieuw bij het bedrijf en zet zich ten volle in om zo goed mogelijk te presteren. Na een maand echter, bemerkt werknemer X dat werknemer Z veel minder inzet vertoont dan hem, maar hier niet voor berispt wordt en hetzelfde salaris krijgt. Tevens is de mate van waardering voor het werk van Z even groot als dat van X.

Werknemer X heeft nu gezien dat het principe van gelijkheid niet opgaat; hij krijgt hetzelfde als werknemer Z, maar doet veel meer. Werknemer X zal proberen dit verschil weg te werken op de makkelijkste manier; aangezien hij zijn eigen salaris of waardering niet kan aanpassen, zal hij zijn eigen inzet gaan aanpassen aan het lage niveau van werknemer Z.

Opheffen verschil in gelijkheid

Uit het voorbeeld blijkt het principe achter de Equity theorie; er is een verschil in gelijkheid geconstateerd en hierop wordt actie ondernomen. In de meeste gevallen zal deze actie gevolgen hebben voor de eigen motivatie; die is namelijk het makkelijkste aan te pakken. Als er verschillen zijn die minder makkelijk zijn op te lossen; er is bijvoorbeeld een manager die twee maal zoveel salaris verdient, maar bijna geen werk verricht, zal men naast de dalende motivatie nog andere zaken gaan aanpassen. Hieronder vallen bijvoorbeeld de commitment voor het werk/bedrijf/organisatie en de cohesie onder groepsleden.

Positief verschil in equity

Er kan, naast het reeds benoemde negatieve verschil, ook een positief verschil worden opgemerkt in de gelijkheid. Vanuit de manager bezien bijvoorbeeld, die weinig werk verricht maar toch 2x zoveel betaald krijgt, zal het verschil in gelijkheid juist tot een andere conclusie leiden; de manager zal zijn salaris niet aanpassen om de gelijkheid terug te brengen, noch zal hij zijn inzet verhogen. De manager zal juist zijn gedachte over zijn eigen werk aanpassen; hij zal de gepercipieerde gelijkheid in evenwicht brengen door het werk dat hij verricht als veel positiever te beoordelen dan dat het eigenlijk is. Zo klopt de verhouding tussen input/output voor hemzelf weer.

Raakvlak met cognitieve dissonantie

De equity theorie heeft een groot raakvlak met een andere theorie uit de psychologie betreffende cognitieve dissonantie. Hierbij gaat men ook uit van een verschil dat opgeheven wordt door gedachten of handelingen aan te passen. Bij cognitieve dissonantie gaat het bijvoorbeeld om een persoon die een handeling verricht die niet overeen komt met zijn eigen visie/gedachten. Hierop zal de persoon deze ongelijkheid willen opheffen; het makkelijkste is het dan om de eigen gedachten aan te passen om de handeling in lijn met de eigen gedachten te laten zijn. Cognitieve dissonantie werkt echter niet als er handelingen moeten worden verricht onder dwang.