Stereotypering en vooroordelen; betekenis en oorsprong

Hoewel het gebruik van stereotypes erkent wordt als zijnde niet accuraat, wordt stereotypering nog steeds vaak gebruikt in zowel media als politiek. Hierdoor worden in sommige gevallen complete groepen stelselmatig negatief neergezet, waardoor het stereotype zelfs onder een groot gedeelte van de bevolking kan gaan heersen als zijnde waarheid.

Wat is een stereotype

Stereotypering is een aanname die mensen automatisch maken, zij gaan er vanuit dat een (andere) groep betrekkelijk homogeen is in zijn samenstelling en kenmerken en gaan er ook vanuit dat deze groep op een aantal kenmerken wezenlijk verschilt van andere groepen. Hierbij gaat men niet alleen uit van bijvoorbeeld uiterlijke kenmerken, maar plakt men hier ook al snel gedragsmatige kenmerken aan vast. Stereotypering bepaald in grote mate de beleving die wij van andere groepen hebben. Een stereotype zou het makkelijkst omschreven kunnen worden als een groep van sterk versimpelde en veralgemeende meningen over personen, die bovendien relatief hardnekkig zijn. Door het aanmeten van een stereotype aan een groep, gaat men er automatisch vanuit dat een persoon die toetreedt tot deze groep meteen deze eigenschappen overneemt.

Oorzaken stereotypering

Een van de oorzaken van stereotypering is dat iedereen zichzelf wil definiëren en zichzelf wilt begrijpen. Om hier een betekenis aan te geven kijkt men vaak naar de groep waartoe men behoort, hier kan men al een groot stuk van de eigen definitie vandaan halen. Door dit te doen, ontstaat echter ook vanzelf een stereotype van andere mensen: Om zichzelf te definiëren naar de groep waartoe men behoort, dient men ook andere groepen te definiëren om het verschil te zien. Het ontstaan van negatieve stereotypen heeft hierin ook vaak de oorsprong.

Daarnaast is een natuurlijke drang naar eenvoud een andere reden voor het ontstaan van stereotypering. Mensen zijn al snel geneigd om de werkelijkheid sterk te vereenvoudigen, hierdoor wordt het voor het brein makkelijker om snel situaties in te schatten en beslissingen te maken. Men kijkt zogezegd in zwart/wit. Dit geeft ons overigens ook de vaardigheden om allerlei objecten in verschillende groepen te definiëren, zoals bijvoorbeeld het verschil tussen groente en fruit. Iedereen ziet dit verschil. Deze hang naar eenvoud zorgt er ook voor dat men geneigd is om mensen tot groepen te rekenen, die sterk van elkaar verschillen. Aan de hand van deze groepen is het brein immers weer in staat tot het nemen van snelle beslissingen; als er naar ieder individu in zijn totaliteit gekeken zou moeten worden, zou men geen snelle beslissingen kunnen nemen met betrekking tot sociale omgang of risicovermijding.

Verschillen tussen en in groepen

Het interessante aan het indelen van mensen in groepen, is dat we bij de groep waartoe we ons zelf toe rekenen veel meer interne verschillen tussen mensen zien dan bij de groepen waar we weinig mee te maken hebben. Het is zelfs zo dat hoe minder we van een groep kennen, hoe homogener we deze groep zien. Hoe meer van een bepaalde groep bekend is, hoe meer we de interne verschillen binnen deze groep gaan zien en erkennen. Dit geld nog het meeste voor groepen waar we zelf in zitten; iedereen zit immers in verschillende groepen (man/vrouw, militair/burger, puber/bejaarde, blank/zwart, enz) Overigens is het van de context afhankelijk tot welke groep wij onszelf rekenen: Deze groep noemen we de ingroep. Ondanks dat we bij de eigen ingroep de meeste verschillen zien intern de groep, ziet men toch vaak niet bestaande overeenkomsten in de eigen groep. Dit komt doordat de verschillen tussen de groepen nog steeds als groter worden ervaren dan de verschillen tussen mensen in de groepen zelf.

Vooroordelen

Hoewel een stereotype soms positief kan zijn, werkt een stereotype meestal negatief. Deze negatieve stereotypes noemen we ook wel vooroordelen. Een vooroordeel ontstaan wanneer een groep niet alleen als verschillend wordt gezien, maar ook als minder of zelfs gevaarlijk. Deze emotioneel geladen stereotypes voldoen aan drie kenmerken:

• het gaat om negatieve percepties
• er zijn vijandige gevoelens bij betrokken
• men handelt ten opzichte van de betreffende groep op een vijandige of discriminerende manier

Het moge dus duidelijk zijn dat een vooroordeel voor veel problemen en spanningen kan zorgen.