Vooroordelen, stereotypen en discriminatie

Vooroordelen, stereotypen en discriminatie komen veelvuldig voor in het dagelijkse leven. Iedereen krijgt er mee te maken, bewust of onbewust. Maar wat houden deze begrippen in en wat hebben ze met elkaar te maken? In dit artikel worden de volgende vraagstukken besproken:

• Wat zijn de definities van vooroordelen, stereotypen en discriminatie en hoe zijn ze gerelateerd?
• Waarom discrimineren we?
• Kun je afkomen van vooroordelen, hoe zou je dit moeten bereiken?

Wat zijn de definities van vooroordelen, stereotypen en discriminatie en hoe zijn ze gerelateerd?

Voor dat je de relatie tussen de drie begrippen kunt begrijpen, zul je eerst moeten begrijpen wat de begrippen afzonderlijk betekenen.

Vooroordeel:

Een vijandige of negatieve houding ten opzichte van een te onderscheiden groep van mensen. De houding is slechts gebaseerd op het feit dat deze mensen lid zijn van deze specifieke groep.

Stereotype:

Een generaliserende mening over een groep van mensen, waarin alle individuen dezelfde (karakter)eigenschappen lijken te hebben. Stereotypen zijn een soort schema, daarom zijn ze handig om onze gedachten en kennis te ordenen en structureren.

Discriminatie:

Een niet te rechtvaardige pijnlijke of negatieve actie tegen een persoon die tot een bepaalde groep behoord, gebaseerd op het feit dat deze persoon lid is van die specifieke groep.

De relatie tussen de drie begrippen heeft alles te maken met de attitude van de mens. De attitude is opgebouwd uit drie componenten. Elk component correspondeert met een van de begrippen.

1. Het emotionele component correspondeert met vooroordelen.
2. Cognitief component correspondeert met stereotypen.
3. Gedrag component correspondeert met discriminatie.

Al met al kun je dus zeggen dat de relatie tussen de drie gebaseerd is op het feit dat ze samen een attitude vormen.

Waarom discrimineren we?

Waarom gedragen we ons gemeen tegen sommige individuen? Heeft dit een doel? Ons gedrag ten opzichte van anderen, is het gedrag component van de attitude. De rest van de attitude wordt bepaald door de emotionele en cognitieve aspecten. Wanneer deze beide aspecten negatief zijn, zijn we geneigd om ook zo te handelen. Dit doen we vooral zodat we ons zelf beter of minder schuldig aan iets voelen. We zoeken dan een zondebok uit, die het dan te verduren krijgt.

Kun je afkomen van vooroordelen, hoe zou je dit moeten bereiken?

Voordat je kunt spreken over het afkomen van vooroordelen is het belangrijk om te weten hoe we aan vooroordelen komen. Dit is niet helemaal bekend. Wat wel bewezen is, is dat vooroordelen heel makkelijk te creëren zijn. Mensen leren van elkaar, daarom kunnen vooroordelen ook makkelijk aan een ander geleerd worden. Verder bekijken we de wereld heel erg vanuit de groep waartoe we behoren. Dit veroorzaakt vooroordelen in de groep, hetgeen betekend dat je mensen die tot dezelfde groep behoren als jij, automatisch positiever en beter behandeld. Verder denkt men snel dat mensen die tot een andere groep behoren, automatisch meer op elkaar lijken, dan de mensen binnen je eigen groep. Er zou geen diversiteit zijn in andere groep, iedereen is hetzelfde. Deze generaliserende gedachte leidt tot veel vooroordelen. Wanneer je eenmaal vooroordelen in je hoofd zijn, kan het moeilijk zijn om daar over heen te stappen. Zelfs wanneer je je vooroordeel niet met logica kan verklaren, zijn veel mensen geneigd om toch niet van hun standpunt af te stappen. Toch is het mogelijk om vooroordelen te verminderen.

Gewoon onderwijs over vooroordelen en waarom deze niet goed zijn, is niet effectief gebleken. Het idee dat je mensen door over iets te praten van hun vooroordelen afhelpt, wordt ook wel als naïef beschouwd. Toch is er een manier gevonden die vooroordelen verminderd. Dit zes stappen plan moet plaatsvinden in een situatie waarin verschillende groepen vooroordelen hebben jegens elkaar. De situatie die gecreëerd wordt, is dat beide groepen een gelijk doel hebben en gelijkwaardig zijn.
Iedereen moet van iedereen afhankelijk zijn. Alleen door samenwerken kan het algemene doel bereikt worden. Het is dus van belang dat iedereen hetzelfde einddoel heeft. Iedereen in de groep moet dezelfde rang hebben, niemand mag de baas gaan spelen. Er moet de mogelijkheid zijn van een-op-een contact tussen mensen van verschillende groepen, in een fijne, vriendelijke omgeving. Mensen moeten de kans krijgen om met meerdere mensen uit dezelfde andere groep contact te leggen. Zo gaan ze niet denken dat die ene aardige persoon uit de groep een uitzondering is. Er moeten sociale normen gelden die gelijkheid tussen de mensen vergroten en aanmoedigen.

Een andere manier om vooroordelen te verminderen, is het werken met een jigsaw klas. Dit houdt in dat mensen werken in groepen. Ze kunnen alleen een goed resultaat behalen door met iedereen samen te werken. Doen ze dit niet, dan halen ze automatisch het vak niet. Door samen te werken met iedereen, moet je leren rekening te houden met elkaar, en leer je elkaar beten begrijpen. Wanneer je elkaar beter begrijpt, voel je meer empathie voor de ander. Dit zorgt voor minder vooroordelen.

Een laatste manier om vooroordelen terug te dringen, is het aandragen van eindeloos veel argumenten die het vooroordeel ontkrachten. Dit heet ultieme attributie. Het zorgt ervoor dat mensen nog eens goed nadenken over hun vooroordeel en wanneer ze zich over hun standpunt kunnen heen zetten, zal het vooroordeel veranderen of verdwijnen. Zelfs met ultieme attributie is het nog maar de vraag of je onbewuste vooroordelen ook daadwerkelijk verdwijnen. Naar alle waarschijnlijkheid niet. Wel kun je door een tweestappen model te volgen het gedrag component van je attitude veranderen. Dit houdt het volgende in:

• Automatische reactie, deze is onbewust.
• Controlerende reactie, deze kan plaats vinden wanneer je bereid bent om gecontroleerd te bepalen of wat je denkt wel ergens op slaat. Door dit te doen kun je een gedrag gaan vertonen dat niet overeenkomt met je emoties en cognitieve ervaringen.