Pawel Stepanek, meest briljante ESP-proefpersoon

Ook in Oost-Europa bestudeerde de wetenschap Extra Sensory Perception (ESP) of buitenzintuiglijke waarneming. Biochemicus en parapsycholoog Milan Ryzl deed vele proefnemingen met de mediums Josefka en vooral met Pawel Stepanek, die hij als zijn ' ESP-ster' beschouwde.

Pawel Stepanek, meest briljante ESP-proefpersoon

Pawel was een rustige man die al vrij snel leerde om zijn psi-vermogen te beheersen zonder hypnose te ondergaan. In het begin van de zestiger jaren van de vorige eeuw vlogen parapsychologen uit Amerika, Engeland en Nederland regelmatig naar Praag om zelf dit vermaarde kaartraad-wonder te testen. Ook dr. J.G. Pratt van de Duke Universiteit deed testen met Pawel. Na zijn waarnemingen verklaarde Pratt dat "Pawel Stepaneks prestatie slechts zelden of nooit in de geschiedenis van de parapsychologie is geëvenaard".

Meest opmerkelijke kenmerk

Het meest opmerkelijke aan Pawel's ESP-laboratoriumwerk was dat hij constant en betrouwbaar was. Zonder dat een proefnemer hem testte kon hij resultaten behalen die aanzienlijk boven de kansverwachting uitgingen. Ook gingen zijn prestaties niet achteruit, zoals bij alle andere 'top-scorers' wel het geval was. Er was een kleine periode van terugslag in het midden van de zestiger jaren van de vorige eeuw, toen zijn scores terugvielen tot het normale gemiddelde. Maar toen hij in 1967 uitgenodigd werd voor papapsychologische testen naar de Verenigde Staten te komen, beloonde hij de geleerden. Ondanks de strenge controle op zijn verrichtingen wist hij spectaculaire prestaties te behalen.

Fixatie-effect

Pawel produceerde ook een nieuw verschijnsel dat de onderzoekers het 'fixatie-effect' noemden. Daarbij benoemde Pawel een bepaalde kaart beurt na beurt hetzelfde. Zijn geraden antwoord kon fout zijn, maar hij maakte wel altijd dezelfde gissing voor zo'n speciale kaart. Alle kaarten waren goed verpakt en werden achter schermen verborgen. Kennelijk herkende Pawel wel de kaarten, maar verminkte hij in sommige gevallen de boodschap die hij van hen ontving. Parapsychologen staan nog steeds versteld van dit fixatie-effect. Sommigen denken dat het de sleutel kan zijn tot een doorbraak in het doorgronden van het psi-vermogen, anderen denken dat het een buitenissig effect of een foefje is om de aandacht van de hoofdzaak af te leiden.

Hypnose vaker toegepast door Oosteuropese onderzoekers

Als onderzoekstechniek is hypnose veel vaker toegepast door Oosteuropese onderzoekers dan door Amerikanen en West-Europeanen. Pas in de laatste jaren van de vorige eeuw heeft men in het Westen het systematische onderzoek naar effecten van veranderde bewustzijnstoestanden op psi ter hand genomen. Die vertraging kan mogelijk worden verklaard door de Westerse traditionele tegenzin om het grondbeginsel van de individuele vrijheid aan te tasten. Maar weinig Westerse artsen zullen bijvoorbeeld gebruik maken van hypnose bij de behandeling van ziekten.

Meisje onder hypnose

In de twintiger jaren van de vorige eeuw hielden twee psychologen (professor Dzelichowski en dr. Kotkow) enige experimenten in telepatische hypnose met een meisje dat daarvan niet op de hoogte was gesteld. Het meisje werd gevraagd om deel te nemen aan enige experimenten met dr. Dzelichowski. Maar elke keer als ze daarvoor naar zijn laboratorium kwam, vertelde hij haar dat hij nog op bepaalde apparatuur zat te wachten, voor ze konden beginnen. Het meisje begon (als door een impuls gedreven) af en toe bij de professor binnen te lopen. Als ze wat over koetjes en kalfjes zaten te praten, viel ze zowaar een poosje in slaap. Ze kon haar gedrag niet verklaren, maar de onderzoekers wel. Haar impulsieve bezoekjes en haar plotselinge inslapen waren haar door de wil van dr. Kotkow telepatisch opgelegd. Hij zat in een andere kamer van het gebouw en zond zijn opdracht op haar af.

Duivelse professor of strategische waarde?

Het verhaal van het gehypnosieerde meisje doet enigszins denken aan de duivelse professor uit sommige griezelfilms. In werkelijkheid kwam de opdracht voor het experiment in telepatische hypnose met het meisje van niemand minder dan dr. Leonid Wasiljew (de belangrijkste Russische parapsycholoog en de enige wiens boeken in een Engelse vertaling zijn gepubliceerd). In zijn Experiment in Mentale Suggestie dat in 1962 verscheen (enige jaren voor Leonid's dood), onthulde hij dat Russische geleerden al sinds de dertiger jaren van de vorige eeuw onderzoek verricht hadden naar telepathie. Ze hadden dat gedaan op bevel van een hoge autoriteit. Het doet vermoeden dat Stalin wellicht gedacht heeft dat ESP de een of andere strategische waarde kon hebben.

Dr. L.L. Wasiljew

Dr. L.L. Wasiljew wordt gezien als de 'vader van de Russische parapsychologie'. Hij gaf een theoretische verklaring voor psi-vermogens. Deze verklaring was gebaseerd op een strikt natuurkundige basis. Dr. Wasiljew meende dat psi-vermogens een overblijfsel zijn van vroegere evolutievormen. Evolutievormen die waarschijnlijk door een of andere tot nu toe onontdekte energie in de hersenen werkt.

Bijeenkomst van topwetenschappers

Tijdens een bijeenkomst van topwetenschappers in de Sowjet Unie in 1960 verklaarde Dr. Wasiljew dat het van wezenlijk belang was om ESP te onderzoeken. Vooral omdat de Amerikaanse marine al aan een studie bezig was over het nut van telepathie op atoom-onderzeeërs. Dr. Wasiljew meende dat het ontdekken van de energie achter ESP van evenveel belang kon zijn als de ontdekking van atoomenergie. Enkele jaren later werd hij hoofd van het Parapsychologisch Laboratorium van de Universiteit in Leningrad, waar hij honderden onderzoekingen deed en mensen dingen liet doen door de kracht van gedachten.

Russische experimenten

Dr. Wasiljew liet proefpersonen hun benen over elkaar slaan of hun handen omhoog houden. Dit lukte zo vaak, dat er geen sprake meer kon zijn van toeval. Het was zuiver geestelijke suggestie. Veel Russische experimenten hadden ook betrekking op telepatische hypnose van proefpersonen die zich honderden kilometers verder weg bevonden. Een van de meest opzienbarende experimenten van Dr. Wasiljew was die met een proefpersoon in een ruimte die geen elektromagnetische straling doorliet. Op die manier werd elke mogelijke natuurkundige geleidingsweg die een middel tot telepatische wisselwerking zou kunnen zijn, uitgesloten.