EQ - Emotionele intelligentie

Bij emotionele intelligentie gaat het kort gezegd om hoe iemand met emoties van zichzelf en anderen omgaat, hoe iemand (emotioneel) reageert op bepaalde situaties en om empatisch vermogen. Een hoog EQ - hoge emotionele intelligentie - wordt in verband gebracht met maatschappelijk succes. Een laag EQ zou kunnen wijzen op problemen als depressie, alcoholmisbruik, eetstoornis en agressief gedrag. EQ-tests worden ook vaak ingezet als assessment bij personeelsselectie.

EQ: Emotioneel Quotiënt (Emotie Quotiënt)

EQ staat voor Emotioneel Quotiënt (of Emotie Quotiënt). Goleman introduceerde dit begrip in 1996 met zijn boek 'Emotionele Intelligentie - Emoties als Sleutel tot Succes'. Hiermee kwam het begrip EQ in de belangstelling. Hoewel het niet de bedoeling is geweest van Goleman om het als 'officieel begrip' te introduceren, is deze term toch door velen overgenomen, is blijven 'hangen' en ingeburgerd geraakt. Bij emotionele intelligentie gaat het kort gezegd om gevoel, gevoeligheid voor, bewustzijn van en invoelend (empatisch) vermogen betreffende de eigen gevoelens en die van anderen. Ook behelst EQ het vermogen tot associatief denken en heeft mede invloed op het verwerven van vaardigheden.

Emotionele Intelligentie: Hoog en laag EQ

EQ wordt niet altijd eenduidig omschreven; er zijn dan ook verschillende omschrijvingen en tests in omloop. In het algemeen kan gesteld worden dat emotionele intelligentie iets zegt over hoe iemand omgaat met emoties van zichzelf en van anderen en hoe iemand reageert op bepaalde situaties. Emotionele intelligentie wordt vaak in verband gebracht met de factor maatschappelijk succes.

Een hoog EQ

Een hoog EQ lijkt de kans op succes groter te maken. Lange tijd is gedacht dat IQ (Intelligentie, cognitief vermogen) een belangrijke voorspeller was voor maatschappelijk succes. Maar in de loop der jaren is gebleken dat mensen die goed met emoties van zichzelf en die van anderen om kunnen gaan, méér kans hebben om te slagen in het leven.

Een laag EQ

Andersom wordt door sommigen gesteld dat een laag EQ of emotionele intelligentie een belangrijke oorzaak zou kunnen zijn van verschillende maatschappelijke en persoonlijke problemen als depressie, alcoholmisbruik, eetstoornis en agressief gedrag.

Jouw EQ-score

Wil je weten of jouw eigen EQ hoog, laag of gemiddeld is, dan kun je je eigen EQ-score testen.

Emotie en verstand - samenspel

Een goede samenwerking tussen emotie en verstand is van wezenlijk belang voor het nemen van beslissingen in het leven. Het voelen telt minstens even zwaar als het denken bij het nemen van beslissingen Op momenten dat men emotioneel van slag is, is men niet goed in staat om helder te denken. Andersom geldt ook - dit is uit onderzoek gebleken - dat indien men weinig contact heeft, i.c. geen toegang heeft tot zijn eigen emoties, dit een beperkende factor vormt bij het nemen van beslissingen.

Persoonlijkheidskenmerken

De kern van emotionele intelligentie is het samenspel tussen voelen en denken. Wanneer het voelen en denken goed op elkaar zijn afgestemd, blijkt dit de emotionele intelligentie te verhogen. Er bestaan verschillende omschrijvingen en definities van emotionele intelligentie, maar globaal geformuleerd vallen de volgende persoonlijkheidskenmerken onder emotionele intelligentie:

• Aanpassingsvermogen. Flexibiliteit en realisme. Mensen met een hoog EQ zijn realistisch en goed in staat om op (veranderende) omstandigheden in te spelen en er soepel mee om te gaan
• Omgang met emoties. Stress en impulsief gedrag. Mensen met een hoog EQ kunnen het opbrengen om emoties, impulsen te reguleren en te werken aan iets wat ze op langere termijn willen bereiken
• Algemene gemoedstoestand. Vrolijkheid, somberheid, optimisme. Mensen met een hoog EQ denken positief over hun eigen mogelijkheden en laten zich niet snel uit het veld slaan
• Interpersoonlijk EQ. Empathie: Inlevingsvermogen en invoelend vermogen. Mensen met een hoog EQ zijn empatisch, d.w.z. kunnen zich goed verplaatsen in de gevoelens van anderen
• Intrapersoonlijk EQ. Inzicht in de eigen emoties: zelfkennis. Mensen met een hoog EQ zijn zich bewust van hun eigen emoties en van wat ze voelen.
• Sociale vaardigheden. Sociaal contactueel vermogen. Mensen met een hoog EQ kunnen goed met zowel bekenden als vreemden omgaan.

Vijf dimensies van Salovey en Mayer

Salovey en Mayer (Amerikaanse psychologen) hebben een omschrijving van het concept emotionele intelligentie gegeven, die ook door Goleman in zijn boek wordt beschreven. Er worden 5 dimensies door hen genoemd:

• Kennis van de eigen emoties
• Reguleren en beheersen van emoties
• Zelfmotivatie
• Andermans emoties (h)erkennen
• Omgang met anderen en sociale vaardigheden

Kennis van eigen emoties

Kennis van de eigen emoties gaat om zelfbewustzijn, een gevoel (h)erkennen op het moment dat het een rol speelt. Wanneer men zijn eigen gevoel en emoties niet kan onderkennen, heeft men er minder greep op en gaan emoties eerder een eigen leven leiden. Het onderkennen van de eigen emoties is een belangrijke basis voor emotionele intelligentie. Bij een beslissing weegt het gevoel meestal het zwaarst; dit maakt het belangrijk om bewust van de eigen emotie en gevoel te zijn. Mensen met een grotere sensitiviteit inzake hun gevoelens en emoties blijken beter 'managers van hun eigen leven' dan mensen die dit niet hebben. Zo maken ze bv. betere keuzes betreffende welke studie, baan of welke partner ze moeten kiezen. Psychoanalytici noemen deze capaciteit 'het observerend ego'.

Emoties reguleren en beheersen

Emoties en gevoelens zodanig hanteren dat ze positief bijdragen aan het leven. Mensen die niet goed omgaan met bv. gevoelens van overmatige angst, depressie en irritatie, hebben veel minder energie ter beschikking voor productieve doeleinden. Bewustwording van emoties is de eerste stap van het reguleren ervan. Hoewel men niet altijd in staat is tot controle over emoties, zijn ze over het algemeen wel te beïnvloeden door de aandacht ergens anders op te richten. Mensen die beschikken over een goede emotionele zelfcontrole en in staat zijn tot uitstel van impulsen blijken productiever te zijn in hetgeen ze ondernemen. Uit een ontwikkelingspsychologisch onderzoek, een experiment met betrekking tot uitstel van impulsen, konden vierjarige kinderen kiezen uit twee opties. Ze konden meteen een marshmallow opeten of wachten tot de testleider terug was van een boodschap en zouden er dan twee krijgen. De ontwikkelingsgang van deze kinderen later in hun leven, werd door de dezelfde onderzoeker bekeken (longitudinaal onderzoek/follow up van ontwikkelingsspsycholoog Mischel). Degenen die in het op kinderleeftijd gedane onderzoek, in staat waren geweest om 15 tot 20 minuten te wachten alvorens de marshmellows te eten, bleken na de middelbare school meer uit te blinken. Ook waren ze in sociaal opzicht vaardiger, betrouwbaar, effectiever, assertiever en beter bestand tegen de frustraties van het leven dan een grote groep van de marshmallow eters die niet kon wachten. Mischel stelt dat doelgericht en jezelf opgelegde uitstel van bevrediging, waarschijnlijk de essentie is van emotionele zelfregulatie.

Zelfmotivatie, doelen op langere termijn

Het vermogen om jezelf te kunnen motiveren. Emoties kan men positief inzetten om de eigen capaciteiten te verwezenlijken. Door emoties kan men opgezweept worden tot bijzondere prestaties. Mensen die hoopvol en optimistisch zijn, overwinnen makkelijker emoties als angst en depressiviteit. Met een goed humeur is het denken en voelen positiever. Wanneer men helemaal opgaat in activiteiten (zowel met denken als voelen) komt er een staat van ontspannenheid (ontspannen hersenactiviteit). Hierdoor lijkt alles als vanzelf te gaan en is men in staat tot topprestaties. Factoren die hierbij een rol spelen zijn: (moeilijke) dingen als een uitdaging ervaren, impulscontrole van de eigen emoties en uitstellen van behoeftes om doelen te bereiken op langere termijn in de toekomst.

Empathisch vermogen

Empatisch vermogen houdt in: een invoelend of inlevend vermogen, het (h)erkennen van emoties in en van anderen. Mensen die empathisch zijn, zijn goed in het onderkennen van de gevoelens en verlangens van anderen, waardoor de ander zich op zijn gemak en begrepen voelt. Empathisch zijn hoeft niet 'het met iemand eens zijn' te betekenen, maar wel het begrip op kunnen brengen voor de ander, hetgeen het contact en de samenwerking vergemakkelijkt. Mensen die signalen van de ander en wat ze nodig hebben beter in de gaten hebben, blijken succesvoller te zijn (en blijken ook betere leraren of verkopers te zijn).

Een gebrekkige empathie wordt meestal geplaatst in de relatie tussen moeder (verzorger) en kind in de eerste kinderjaren. Een weinig responsieve opvoeder negeert systematisch bepaalde gevoelens van hun peuter en kleuter. Ontwikkelingspsychologische experimenten hebben het belang van responsiviteit van de opvoeder aangetoond. In psychotherapie wordt via het proces 'correctieve emotionele ervaring' met name op dit punt vaak verbetering aangebracht in de belevingswereld van de cliënt (op latere leeftijd, bij niet reponsieve ouders/jeugd).

Sociale vaardigheden, omgang met anderen

Emoties van anderen, het kunnen hanteren van emoties van anderen. Indien men in staat is om de eigen emoties te reguleren, maakt dit de kans groter om invloed te hebben op de emoties van anderen. Met de emotionele signalen die men uitzendt, wordt de omgeving beïnvloedt. Voorbeelden van sociale vaardigheden zijn bv. oog hebben voor de motieven en interesses van anderen, persoonlijke aansluiting vinden bij anderen, samenwerken en overleg, onderhandelen over oplossingen en iets kunnen organiseren voor een groep. Deze vaardigheid maakt mensen tot goede leiders en maakt ze populair. In het om kunnen gaan met gevoelens van anderen, toont zich doorgaans het vermogen de eigen gevoelens en emoties te (h)erkennen en op een goede manier vorm te geven.

EQ-tests - Assessment

In tegenstelling tot een IQ Test, waarbij het IQ (Intelligentie Quotient) in een getal uitgedrukt kan worden (b.v. IQ van 108 etc), geeft een EQ-test niet één score of quotiënt. In deze zin is de term EQ eigenlijk niet op zijn plaats, daar er geen sprake is van een quotiënt.

EQ-tests worden vaak gebruikt als onderdeel van personeelsselectie, daar men ervan uitgaat dat niet alleen kennis maar ook empathie belangrijk is voor het succesvol functioneren in een bedrijf, organisatie of instelling. Het nemen van juiste, logische of belangrijke beslissingen hebben namelijk hoe dan ook met emoties, spanningen en gevoeligheden te maken. Uit onderzoek blijkt dat werknemers als belangrijkste factor noemen betreffende hun tevredenheid op hun werk: dat een leidinggevende laat merken, zien dat hij/zij naar de werknemers wil luisteren en hen wil begrijpen.

Hoog EQ en laag EQ: score op de EQ-test

Zoals gezegd is het niet helemaal duidelijk wat een EQ-test nu precies meet, maar door sommigen wordt het geformuleerd in twee uitersten: dat mensen met een bijzonder laag EQ als eigengereid kunnen worden omschreven en iemand met een hoog EQ conformistischer is ingesteld. Er bestaan echter diverse theorieën over emotionele intelligentie. Veelal hebben deze te maken met leiderschap en teamwerk. Er zijn critici die de waarde van een EQ-test betwijfelen, daar het EQ geen objectieve of exact meetbare eigenschap is.

Lees verder

• EQ Test - Wat is je Emotionele Intelligentie? - je EQ Score
• SQ, spirituele intelligentie