Een hart onder de riem steken: hoe geef je goede feedback

Ons wordt allemaal wel eens om feedback gevraagd. Wat vind je van deze tekst? Hoe vind je dat deze broek me staat? Of je hebt moeite met iemands gedrag. Iemand komt steeds te laat en je wilt hem of haar nu eindelijk wel eens vertellen wat je daarvan vindt. Ook dan geef je feedback. Feedback is de boodschap waarin je reageert op het gedrag of de prestaties van iemand anders. Hoe geef je een gepaste reactie?

• Waarom feedback?
• Positieve en negatieve feedback
• Wat is goede feedback?
• Hoe geef je goede feedback?
• HART onder de ...
• ... RIEM steken
• Feedback en dan?

Waarom feedback?

Feedback of het Nederlandse woord 'terugkoppeling' geven we in reactie op iemand anders. We kunnen mensen gevraagd en ongevraagd feedback geven. Als mensen onzeker zijn over zichzelf, hun gedrag of hun product kunnen ze je om feedback vragen. Eigenlijk vragen ze je dan: "Doe ik het wel goed?". De achterliggende vraag van mensen met weinig zelfvertrouwen kan zelfs zijn "Ben ik wel goed (genoeg)?".

In opleidingssituaties is het geven van feedback onderdeel van het (mogen) leren. Door feedback kun je het leerproces versnellen, omdat je op die manier gericht kunt aangeven waar mensen nog aan kunnen werken.

Wanneer je je stoort aan iemand of wanneer je de relatie met de ander negatief beleeft, kun je dit willen veranderen. Door feedback te geven op het specifieke gedrag van de ander en concreet te zeggen wat je anders zou willen zien kun je proberen om ervoor te zorgen dat de ander meer van het door jou gewenste gedrag laat zien. Let op: het kan hierbij gaan om bekend te veranderen gedrag voor de ander ('Iedereen zegt altijd dat ik te laat kom.") of onbekend gedrag ("Ik wist niet dat ik last had van slechte adem.").

Positieve en negatieve feedback

Je kunt positief of negatief reageren op iemands gedrag of prestaties. Wanneer je dit bewust inzet om het gewenste gedrag/de gewenste prestaties te bereiken en de ander er dus iets van te laten leren, dan noem je het positieve of negatieve feedback. Door je observaties, bevindingen en opmerkingen terug te geven in de vorm van feedback motiveer en activeer je de ander om zijn of haar prestatie/resultaat of gedrag te veranderen. Dat is dus iets anders dan alleen maar je mening te geven, zonder verdere uitleg of toelichting. Het is belangrijk dat je je feedback zo formuleert dat de ander er iets mee kan, want dan geef je op een goede manier feedback.

Wat is goede feedback?

Feedback geven maakt de ander kwetsbaar, maar jezelf ook, omdat je je mening wilt en durft te geven terwijl je de ander ook in zijn of haar waarde wilt laten.Goede feedback is een reactie waarin je je mening geeft op zo'n manier dat de ander er iets aan heeft en mee kan. Je wilt immers het negatieve gedrag veranderen in wenselijk gedrag of je wilt iemand helpen zich(zelf) en zijn of haar prestaties te verbeteren. Dat betekent dat je de ander zo ver wilt krijgen dat deze in actie komt. Het gaat hier dus om bewuste feedback in de zin van een leerbevorderende terugkoppeling. De juiste feedback motiveert en activeert. Je kunt hierin heel directief zijn en zeggen wat je vindt en ervaart. Je kunt ook zogenaamde leervragen stellen, waarin je samen met de ander ontdekt wat de oorzaak is van het probleem dat je signaleert. Zo kun je als leraar heel goed met een vijftienjarige leerling bespreken dat je last hebt van het geobserveerde drukke gedrag in de klas en vervolgens samen kijken naar oorzaak, gevolg en oplossing om dit aan te pakken. Dit is de meer socratische aanpak, waarbij je aan de hand van vragen en antwoorden tot een betekenisvol gesprek komt over het gewenste gedrag of de gewenste prestatie. Je laat de ander hierbij zelf ontdekken wat er nog te verbeteren valt en dit kan zorgen voor meer verantwoordelijkheid en betrokkenheid bij de aanpak om het doel te bereiken. Dit gesprek kun je ook voeren aan de hand van een G-schema, waarin je de Gebeurtenis, het Gedrag, de Gedachte, het Gevoel en het Gevolg uit elkaar haalt om tot een oplossingsalternatief te komen, van het ongewenste gedrag naar het gewenste gedrag.

Geef ook een compliment

Om iemand ontvankelijk te maken voor feedback is het belangrijk dat je eerst bedenkt of iemand je feedback kan ontvangen. In een stressvolle of ruzieachtige situatie beginnen over het steeds te laat komen van je vriend levert waarschijnlijk geen goed gesprek hierover op. Kies dus je moment wanneer je feedback geeft. Iemand die erg onzeker is zul je eerst wat zelfvertrouwen moeten geven voordat je met je verbeterpunten komt. Geef een gericht compliment over iemands gedrag of over hetgeen waar je feedback op wilt geven. Maak dit compliment zo persoonlijk mogelijk. Is iemand al erg zelfverzekerd dan kun je juist daarbij aansluiten ("Goede tekst heb je geschreven! Ik heb maar een paar kleine puntjes die jouw tekst hopelijk beter maken.") en meteen daarna je feedback geven. Sommigen spreken ook wel van 'sandwichen': verpak een negatieve terugkoppeling tussen twee positieve boodschappen om ervoor te zorgen dat je bereikt wat je wilt bereiken.

Wat wil je bereiken?

Realiseer je steeds je uiteindelijke doel. Of je wilt dat de ander verandert ten gunste van jou (en dan heb je dus de betrokkenheid van de ander nodig), of de ander stelt jouw feedback op prijs en stelt zich daarmee afhankelijk op van jou. Dat betekent dat je wanneer je feedback geeft iemand ook altijd een hart onder de riem wilt steken. Je wilt immers iemand moed inspreken. De moed om te veranderen. Dit kan alleen al zijn door de feedback te geven, bijvoorbeeld wanneer iemand daarom heeft gevraagd, of door iemand ongevraagd feedback te geven over wat iemands gedrag met je doet, waarmee je impliciet immers ook aangeeft dat de ander ertoe doet en dat het je iets kan schelen wat er in jullie relatie (in brede zin) gebeurt.

Hoe geef je goede feedback?

Feedback geven is dus (ook) altijd iemand een hart onder de riem steken. In je feedback richt je je op veranderbaar gedrag of op iets dat je wilt verbeteren, zoals een tekst van een auteur of de kennis van een cursist. Je kunt daarbij kijken naar de manier waarop je de feedback geeft en waarop je de feedback richt, gelet op het gedrag van de ander.

Gebruik de volgende aandachtspunten in je feedback wanneer je iemand door feedback te geven ook een hart onder de riem wilt steken.

Ben:

Helder
Aardig
Realistisch
To-the-point

Wanneer je iets zegt over:

Resultaat
Intentie/doel
Effect
Motivatie/Inspanning

Feedback geven is zo echt de ander een HART onder de RIEM steken.

HART onder de ...

Door duidelijk en vriendelijk te zijn in je feedback maak je dat mensen makkelijker naar je kunnen luisteren en je beter begrijpen. Ben zo specifiek en concreet mogelijk in je feedback. Welk gedrag heeft welk effect op jou en zou je daarom graag anders willen zien? Welke verbeterpunten zie je precies? Spreek hierbij altijd in de ik-vorm. Als je je feedback als ik-boodschap verpakt dan zeg je iets over jouw beleving en niet over de ander. Hierdoor voelt de ander zich minder aangesproken, omdat je boodschap minder verwijtend is. Zo hoeft de ander zich niet te verdedigen. Je feedback realistisch formuleren zorgt ervoor dat het gewenste resultaat bereikbaar wordt voor de ander. Wil iemand commentaar op zijn tekst, lees dan de tekst in principe niet alsof het om een tekst gaat van Arnon Grunberg, Marjolein de Vos of Jacob Groot. En als een kind in de klas erg druk doet, vraag dan niet aan het kind om voortaan altijd rustig op zijn stoel te zitten, maar stel realistische doelen. Maak je feedback kort en krachtig. Door eromheen te draaien bouw je ongemerkt spanning op bij de toehoorder. Dit maakt dat de ander minder aandachtig kan luisteren. Zeg dus liever zoiets als "Ik vond het erg boeiend hoe je verschillende lijnen naar elkaar toeschreef en er zo een verhaal van maakte, maar zie nog wel verbeterpunten als het gaat om de lengte van het verhaal en de introductie van de hoofdpersonen." Daarna kun je rustig uitweiden over wat je precies bedoelt, maar dan is de spanning eraf en kan de ander je feedback gaan ontvangen. Datzelfde geldt ook voor gedrag waar je moeite mee hebt. Wil je door leervragen te stellen de ander aanzetten zelf mee te ontdekken waar het aan 'schort', geef dan aan waar het om gaat en vertrek van daaruit samen op ontdekkingsreis. Als je vragen stelt, zonder dat de ander weet waar je naar toe wilt, wordt het giswerk, want dan gaat degene proberen te raden wat je bedoelt, en daar help je de ander en jezelf niet mee.

... RIEM steken

Gedrag van mensen bestaat altijd uit verschillende delen. Je hebt de intentie, het doel waarmee iemand iets doet. Je hebt de motivatie waarmee iemand dit doet en de inspanning die iemand ervoor levert, je hebt het resultaat van zijn of haar gedrag en het effect. Als het goed is is zo de cirkel weer rond en komen het effect en de intentie (min of meer) overeen. Doel bereikt, zou je kunnen zeggen. Maar dat is niet altijd zo en daar kun je het samen over hebben. En soms lopen bijvoorbeeld het voorgenomen doel en de inspanning uit de pas. Moet iemand veel meer doen om hetgeen hij of zij wil bereiken voor elkaar te krijgen. Ook daar kun je feedback op geven. Ook bij het feedback geven op bijvoorbeeld een tekst of een leerprestatie kun je hier gebruik van maken. Met welk doel is de tekst geschreven? Een wervende flyer leest anders dan een uitgebreid achtergrondverhaal. Wil iemand een tien halen voor het onderdeel 'rollenspellen' dan zal degene misschien toch meer vaardigheden op het gebied van inlevingsvermogen moeten ontwikkelen, anders lukt het niet.

Feedback en dan?

Wanneer je iemand feedback hebt gegeven wacht dan de reactie van de ander rustig af. Geef de ander de gelegenheid om op zijn of haar manier te reageren. Begrijpt degene het punt dat je hebt gemaakt? Kijk dan eventueel samen naar oplossingen of alternatieven. Is een tekst te lang? Waar kun je in knippen, zonder dat het verhaal aan betekenis en inhoud inboekt? Snapt je vriend dat het vervelend voor je is dat hij altijd te laat is, omdat je je daardoor ongerust maakt en tot niets komt, omdat je aan het wachten bent? Kijk dan samen hoe hij ervoor kan zorgen dat hij eerder vertrekt en jij ervoor kunt zorgen dat je minder 'in de wacht' staat. Feedback geven is als het geven van een geschenk als je het met de juiste bedoeling en op de juiste manier doet. Hopelijk leer je er allebei van.