Betekenis geven aan je leven? Dat kun je zelf

Iedereen wil een fijn leven. Een gelukkig leven! Wat is geluk? Wanneer ben je gelukkig? Is je gelukkig voelen hetzelfde als gelukkig zijn? Voor iedereen is het anders, maar voor iedereen is het eigenlijk even vluchtig. Zelfs op het moment dat je je geluk beseft is het geluksgevoel alweer weg. Verjaagd door de angst dat het weer verdwijnt. En dat doet het ook altijd. Geluk is per definitie een momentopname. Gelukkig zijn kan dan ook nooit een doel op zich zijn. Het is hooguit een mooie bijkomstigheid. Maar wat is dan wel een levensdoel? Hoe geef je betekenis aan je leven als het niet is om gelukkig te worden? Daar is over nagedacht!

Wat maakt gelukkig?

Geluk is geen doel op zich, want het streven naar geluk kan je alleen maar ongelukkig maken. Je wilt immers steeds meer en zodra je dit hebt bereikt ebt het geluksgevoel weer weg. Zo blijf je zoekend. Daarbij is niet alles wat je doet in het leven altijd even leuk. Zoals boodschappen doen, de kinderen naar bed brengen, het vuilnis buiten zetten, de hond uitlaten. Als je je daarop focust zou je kunnen denken dat het uitvoeren van veel van dat soort activiteiten je ongelukkig kunnen maken. Maar onderzoek aan de universiteit van Plymouth uit 2009 liet al zien dat dit niet zo is. Het gaat er niet om hoe fijn een activiteit is, maar hoe betekenisvol. Door betekenis te geven aan je leven word je vanzelf gelukkiger. De voldoening dat je leven zin heeft maakt gelukkig. En dat leven hoeft niet groots en meeslepend te zijn om zin te hebben.

Betekenis- of zingeving

Betekenisgeving en zingeving zijn synoniemen. Een leven heeft zin als het waarde heeft. Voor sommigen is er een religieuze component verbonden aan hun doen en laten hier op aarde. Voor anderen geldt dat zij zich persoonlijk verantwoordelijk voelen voor de waarde en dus de betekenis die zij aan hun leven geven. Doordat deze mensen niet kunnen terugvallen op een godsdienst die betekenis geeft aan hun leven, moeten of mogen deze mensen hun leven zelf leren waarderen. Door na te denken over de betekenis van je leven sta je stil bij jezelf, bij wie je bent en wat je behoeften en verlangens zijn.

De vier pijlers van zingeving

In haar boek 'De kracht van betekenis' (2017) geeft Emily Esfahani Smith vier pijlers voor een zinvol leven. Eigenlijk zijn dit ook pijlers waar veel godsdiensten zich op baseren, maar nu ben je zelf verantwoordelijk voor de antwoorden:

1. verbind je met anderen
2. heb een doel
3. vertel je verhaal
4. stijg uit boven jezelf en het alledaagse

1. Ergens bijhoren geeft betekenis aan je leven. Of je je nu betrokken voelt bij je familie, een club, je (vrijwilligers)werk, je studie(groep) of een bepaald project of thema maakt niet uit. Door de verbinding met anderen word je gelukkig. Ook een gedeelde glimlach op straat kan je al verbonden doen voelen met de mensen om je heen. Of een gesprek in de trein of een gezamenlijke ervaring bij de supermarktkassa, waarbij je allebei probeert je niet te ergeren aan een lange rij, geeft een connectie en kan je daarmee een gevoel van betekenis geven voor de ander.

2. Een doel waarmee je kunt verbinden helpt ook om je geluksgevoel te vergroten. Je voelt je nuttig wanneer je bijdraagt, op wat voor manier dan ook, aan een doel dat belangrijk voor je is. Dus ga samen de barricades op voor datgene waarin je gelooft! Sluit je aan bij een politieke partij, een (buurt)vereniging of een goed doel. Geef je geld of je tijd, zoals jij dat wilt, en lever een bijdrage op je eigen manier.

3. Een samenhangend verhaal over je leven kunnen vertellen zorgt ervoor dat je ervaringen betekenis krijgen. Het gaat er hierbij niet per se om een bepaald doel na te streven, maar achterwaarts je leven begrijpen zorgt ervoor dat je ziet hoe dingen zijn gelopen, welke consequenties bepaalde keuzes hebben gehad en wat je gedaan hebt in je leven om tot het punt te komen waar je nu staat. Wat is de rode draad die door je leven loopt? Door het vertellen van je (levens)verhaal krijgt je leven samenhang. Je ziet vanwaar je komt en misschien ook wel waar je heen gaat.

4. Ervaar de grootsheid van alles om je heen. Dit wordt transcendentie genoemd en verwijst naar ervaringen waarin je boven jezelf of het alledaagse uitstijgt. Bijvoorbeeld wanneer je naar een heldere sterrenhemel kijkt of naar een mooi lied luistert of naar een mooi schilderij kijkt. Eigenlijk gaat het hier om mindfulness: stilstaan bij alles in en om je heen en ook in het kleinste detail de grootsheid van het leven ervaren. Dit stilstaan kun je doen door te mediteren en bewust alles even los te laten. Ook een dankbaarheidsdagboek kan nuttig zijn. Door elke dag bijvoorbeeld drie ervaringen op te schrijven waar je je dankbaar over voelt. Dat hoeft niet groot(s) te zijn. Als je goed in jezelf en om je heen kijkt is er veel om dankbaar voor te zijn. Zoals Stephen Hawking al zei: "Kijk naar de sterren en niet naar je voeten" ("Remember to look up at the stars and not down at your feet").

Aandacht voor elkaar

Als je de vier pijlers samenneemt staat en valt alles met aandacht. De aandacht die je voor anderen hebt en voor jezelf. De bewuste aandacht voor de verbinding met jezelf en de ander. Om deze aandacht te kunnen voelen en vast te houden kan meditatie helpen. Door je oordeelloos te leren concentreren, maak je het jezelf gemakkelijker om jezelf te zien zoals je bent, zonder dat je dit moet veranderen of ergens naar moet streven. En ook daardoor is het makkelijker om jezelf te waarderen om wie je bent en om betekenis te zien in je leven zoals dit nu is. Daarbij is het belangrijk dat je deze aandacht positief waardeert. Sta met dankbaarheid stil bij wat iemand voor je doet of wat jij voor een ander mag doen. Sta stil bij het intense gevoel van verbondenheid dat dit kan oproepen bij je. Het kan je zomaar gelukkig maken.

Compassie met jezelf en de ander

In het streven naar zingeving van je leven is het heel belangrijk om compassie te hebben met jezelf. Ben vriendelijk voor jezelf. Juist als het even niet meezit, als je een fout(je) maakt of als het niet gaat zoals je had gehoopt. Dan mag je aardig zijn voor jezelf en met jezelf meeleven. In plaats van te luisteren naar de kritische stem in je hoofd, mag je antwoorden dat je je best doet onder de gegeven omstandigheden. Zo troost je jezelf. Door bijvoorbeeld een lang bad te nemen, door uitgebreid te koken voor jezelf, door te gaan sporten, door die vriendin te bellen die je altijd steunt. Zo zorg je voor jezelf. Je bent ook maar een mens. Net als andere mensen. En daarin kun je meteen de verbinding vinden met anderen. Je staat nooit alleen. Het gevoel dat je hebt, de gedachten in je hoofd, de ervaringen die je meemaakt: het kan iedereen overkomen. Ook bij compassie (leren) voelen voor jezelf kan mindfulness of meditatie helpen. Je bent niet je gevoel, je hebt een gevoel. Je bent niet je gedachten, je hebt gedachten. Door van een afstandje zonder oordeel en met compassie naar jezelf te kijken, kun je de dingen in perspectief zien. Morgen kan alles weer anders zijn.

Hoe vind je betekenis?

Stel dat je leeft volgens de vier genoemde pijlers, maar je merkt dat er een verschil is tussen waar je nu staat en waar je zou willen staan. Misschien klopt de rode draad niet meer. Misschien zoek je een ander doel of wil je een andere betekenis geven aan je leven. Stel jezelf dan de volgende vragen: Voel je je nog verbonden met wat je doet, met wie je dit doet en waarvoor je dit doet? Of wil je iets anders? Wat vind je belangrijk in het leven? Welke relaties die je hebt waardeer je? Wat mis je?

Werk je om geld te verdienen of is je werk je leven? Ben je inmiddels in je leven op een punt aangeland waarbij je bijvoorbeeld zegt dat geld verdienen niet meer het belangrijkste is, maar dat je je wilt inzetten voor de medemens, los van het salaris? Dan is het tijd om de mogelijkheden van een carrièreverandering te onderzoeken. Of je baan zodanig aan te passen dat je voelt dat je meer kunt doen voor anderen daarin. Misschien kun je mentor worden van een beginnende collega? Het kan ook zijn dat je niet je werk hoeft te veranderen, maar dat je kijkt wat de mogelijkheden in je vrije tijd zijn om een verschil te maken voor anderen. Mogelijk kun je je inzetten als taalcoach voor een asielzoeker, als vrijwilliger om met ouderen een praatje te maken, als buddy voor iemand met autisme of als jongerencoach. Of pak je weer een studie op, al dan niet naast je baan. Maar het kan ook zomaar zijn dat je nog meer geld wilt verdienen en dat dat je leven betekenis geeft.

Maar niet alleen (vrijwilligers)werk kan een leven betekenis geven. Verre daarvan. Zolang je je eigen doelen nastreeft en daarbij de verbinding met anderen blijft voelen zul je ook de waarde van je leven voelen. Zeker als je de lat niet té hoog legt en compassie hebt met jezelf en anderen. Alleen imperfectie geeft de mogelijkheid tot en is zelfs voorwaarde voor groei. Op alle gebieden.

Zolang je bewust kiest en ernaar leeft, zodat je je goed voelt bij wat je doet dan is het ook goed. Het hangt allemaal af van je eigen wensen en voorkeuren. Het is zoals ze zeggen: de tijd vliegt, maar jij bent de piloot.