Het kind met psychopathische kenmerken

Psychopathische trekken bij kinderen kunnen zich op verschillende wijzen uiten zoals ongevoeligheid, liegen, anderen pijn doen, crimineel gedrag. Al op jonge leeftijd kunnen kinderen psychopathische kenmerken tonen. Op wat oudere leeftijd (puberteit) kan het ernstige vormen aannemen. Bij psychopathie functioneren hersenprocessen en hersenstofjes anders dan wenselijk. De oorzaak kan op velerlei terreinen liggen: erfelijkheid, ziekte, ongeluk, opvoeding, omgeving. Bijtijds ingrijpen en aanpak is noodzakelijk.

Kenmerken van psychopathisch gedrag bij kinderen

Kinderen met psychopathische kenmerken kunnen verschillende gedragsvormen vertonen.
Genoemd worden onder andere:

• emotioneel ongevoelig
• gebrek aan berouw of schuldgevoel
• ongevoelig voor straf
• liegen
• impulsief

Bovenstaande kan zich kan uiten in onder andere:

• een sterke vorm van agressie (betrekking hebbend op mensen, dieren)
• kleptomanie (stelen)
• pyromanie (brandstichten)
• poriomanie (zwerven, spijbelen)
• sterke seksuele verlangens

Hersenafwijking als oorzaak van psychopathie op jonge leeftijd

Bij deze kinderen blijkt het remmings- of controlevermogen zwak ontwikkeld te zijn, ze hebben daarentegen (te) sterke of juist vlakke emoties. Het remmingsvermogen ligt aan de voorkant van de hersenen (de prefrontale cortex). De hersengebieden aan de voorkant ontwikkelen zich later dan het emotionele gebied. Volwassenen hebben dan ook de taak om de remmingsfunctie grotendeels voor het jonge kind in te vullen. Bij een normale ontwikkeling is het kind gevoelig voor deze invulling. Bij abnormale ontwikkeling is dit gevoel er niet of nauwelijks.

Ook jonge kinderen (3 jaar) kunnen gedragingen vertonen die doen denken aan kenmerken die lijken op psychopathisch gedrag. Dit bleek uit een Australisch onderzoek (2015) onder 200 kinderen tussen 3 en 6 jaar waarbij gekeken werd naar de reactie van kinderen op verschillende gelaatsuitdrukkingen en neutrale of negatieve beelden. Tien procent van de kinderen bleek emotioneel ongevoelig gedrag te vertonen.² (Kimonis, 2016) Een Brits onderzoek waarbij 213 moeders waren betrokken, laat zelfs zien dat kinderen van 5 weken oud geen emotieverschil laten zien bij het kijken naar een gezicht of een ‘dood’ ding als een bal.³ (Kings College,London, 2015)

Factoren die kunnen leiden tot een psychopathische hersenafwijking

Hersenafwijkingen die psychopathische kenmerken veroorzaken kunnen ontstaan door o.a.:

• te weinig zuurstoftoevoer in bepaalde hersengebieden krijgen waardoor het minder actief is.
• niet goed functionerende verbindingen tussen de hersengebieden
• verhoogde aanwezigheid van het hormoonstofje testosteron wat sterke emoties veroorzaakt, (in de amygdala)

Hersenafwijkingen kunnen weer veroorzaakt worden door:

• genetische factoren
• moeilijke geboorte
• ziekte
• ongeluk
• drugs, alcohol,
• opvoedingsproblemen

Moeders die tijdens de zwangerschap roken, alcohol of drugs gebruiken blijken gewelddadiger kinderen te krijgen dan niet rokende moeders, De Amerikaanse psychiater Raine verwijst in zijn boek ‘Het gewelddadige brein’ naar onderzoeken die dit aantonen.⁵ (Raine, blz. 251-259)

De opvoeding en omgeving kan kinderen psychopathisch maken

Krijgt het kind van jongs af aan van opvoeders weinig tot geen aandacht dan kunnen er hechtingsproblemen ontstaan. Er ontstaat een vertrouwenscrisis. Het kan leiden tot weinig ontwikkelde hersengebieden en verbindingen. Emoties en remmingen worden niet of verkeerd geleerd. Kinderen krijgen problemen op het relationele vlak. Krijgt het kind dan ook nog te maken met een ouder of verzorger die psychopathische trekken vertoont (slaan, schreeuwen, crimineel gedrag) dan is de kans reëel dat het kind dit overneemt. Ook een niet stimulerende omgeving (criminaliteit, armoede, weinig prikkels) kan leiden tot psychopathische gedragskenmerken.

Aanpak

Voor een goede aanpak is een goede diagnose door deskundigen noodzakelijk: welke kenmerken heeft het kind, hoe uiten zich die, hoe is de omgeving etc. Deskundige hulp met gerichte therapie kan het kind helpen om zijn hersenen anders te laten functioneren. Opvoeders kunnen zelf de oorzaak van het probleem zijn. Hulp van hun kant kan dan moeilijk en zelfs onwenselijk zijn. Waar wel mogelijk zullen opvoeders moeten worden ingeschakeld.

Programmering om hersengebieden anders te laten functioneren

Kinderen, maar ook volwassenen, met psychopathische kenmerken (trekken) hebben problemen met het functioneren van bepaalde hersengebieden. Een andere programmering is wenselijk. Een specifieke aanpak, door deskundigen uitgevoerd, is hiervoor nodig. In hoeverre kinderen ontvankelijk zijn voor zo’n aanpak hangt af van hun mogelijkheden. Gewenste programmering zal niet bij ieder kind mogelijk zijn. Voor kinderen met beperkte verstandelijke vermogens of ernstige functiestoornissen in de hersenen is contante en langdurige begeleiding (opname) noodzakelijk.

Als opvoeders een probleem zijn

Een probleem is dat opvoeders de oorzaak kunnen zijn van psychopathisering van een kind. Eigenlijk zouden zij zelf eerst moeten worden geherprogrammeerd willen ze het kind zinvol kunnen opvoeden. Bijtijdse hulp van buitenaf is zeer wenselijk. Bij opvoeders met ernstige psychopathische trekken, zal uithuisplaatsing nodig zijn. Opvoeders die zelf beseffen dat ze psychopathische trekken hebben zouden zelf bijtijds aan de bel moeten trekken om escalatie te voorkomen. De naaste omgeving kan dit ook aankaarten.

Opvoeders kunnen hun jonge kind met psychopathische trekjes helpen.

Professor Stephen hanteert voor jonge kinderen (tot een jaar of 8) Het Tender lover Care programma ⁴ waarbij hij ouders betrekt.

• Twee keer per week doen de kinderen met hun ouders een sessie waarbij de ouders hun kinderen in de ogen moeten kijken. Ze kunnen hierdoor emoties bij hun kinderen ontdekken.
• Ook moet de kinderen duidelijk gemaakt worden wat de gevolgen zijn van slecht gedrag. Dat moet kort en krachtig worden verduidelijkt op rustige toon. Consequent gedrag en het belonen van goed gedrag is zeer wenselijk.
• Ieder dag tijd nemen om het kind aandacht te geven (gesprekje, spel, voorlezen e.d) waarbij geluisterd wordt naar het kind is ook nodig

Overigens wil het niet zeggen dat deskundige hulp niet gewenst is. Bij wat oudere kinderen is het, afhankelijk van de ernst, zinvol om deskundige hulp in te roepen (via o.a. arts, GGZ, jeugdzorg,)

Lees verder

• Testosteronbom, wat het is en is er wat aan te doen?
• Identiteitsproblemen jongeren door rolverwarring
• Persoonlijkheid: opbouw en ontwikkeling