Een negatief zelfbeeld bij kinderen

Een negatief zelfbeeld. Ieder kind is wel eens negatief over zichzelf en voelt zich wel eens alleen. Het is moeilijk voor ouders om te zien of hun kind een negatief zelfbeeld heeft of dat hij alleen maar even in een dip zit. Wat is nou precies een negatief zelfbeeld en hoe weet u wanneer uw kind een negatief zelfbeeld heeft of kans heeft om er één te ontwikkelen?

Definitie minderwaardigheidscomplex

Natuurlijk is het belangrijk dat er eerst een definitie wordt gegeven van het begrip ‘minderwaardigheidscomplex’. Volgens www.encyclo.nl is een minderwaardigheidscomplex een: ‘’Beleving van tekortschieten en machteloosheid, waarbij de persoon zichzelf negatief waardeert en daardoor contacten vermijdt met mensen die men meer waard acht.’’ (Minderwaardigheidscomplex - 9 definities - Encyclo, sd)

Uitleg definitie

Een negatief zelfbeeld is een onderdeel van een minderwaardigheidscomplex. Als een kind een negatief zelfbeeld heeft, dan denkt hij negatief over zichzelf bijvoorbeeld: ‘Ik ben te dik’, of ‘Ik zie er belachelijk uit’. Daardoor heeft het kind de neiging mensen uit de weg te gaan die volgens hem meer waard zijn dan hijzelf.

Wat is een negatief zelfbeeld?

Als een kind een negatief zelfbeeld heeft wil dat zeggen dat hij negatief over zichzelf denkt. De negatieve gedachten hoeven niet over zijn uiterlijk te gaan, maar hij kan bijvoorbeeld ook van zichzelf denken dat hij saai is, dat hij een te grote neus heeft of hij vindt zichzelf gewoon niet knap. Hij denkt dan dat andere mensen negatief over hem denken en daardoor wordt hij ook steeds negatiever over zichzelf. Sommige kinderen met een negatief zelfbeeld hebben ook de gedachte dat zij als persoon niet nuttig zijn. Die kinderen denken dat ze niks goed kunnen doen en dat ze altijd alles verpesten. Zij denken negatief over hun gehele persoon. Er zijn ook kinderen die een realistisch negatief zelfbeeld hebben. Dat wil zeggen dat ze bijvoorbeeld te veel wegen en dat ze zichzelf te dik vinden. Die kinderen hoeven in eerste instantie niet te werken aan hun zelfbeeld, maar kunnen beter beginnen met het aanpassen van hun gedrag, als ze hun zelfbeeld willen veranderen. Dus in dit geval gezonder eten en meer bewegen.
 

Oorzaak

Een negatief zelfbeeld ontstaat vaak door gebrek aan waardering, kritische ouders of voorgevallen pestervaringen. Een negatief zelfbeeld is niet aangeboren. Een kind kan een negatief zelfbeeld bijvoorbeeld niet erven van één van zijn ouders. Als een kind wordt geboren, heeft hij namelijk nog geen gedachten over zichzelf; die ontwikkelt hij pas later. Een zelfbeeld, positief of negatief, wordt gevormd door andere factoren dan de erfelijke factor en is dus niet aangeboren.

Hoewel een negatief zelfbeeld niet erfelijk is, kunnen er wel erfelijke factoren meespelen bij het krijgen van een negatief zelfbeeld. Als een kind van zijn ouders erft dat hij perfectionistisch is, dan kan het kind niet tevreden zijn over zijn eigen kunnen of hij kan zijn eigen gestelde doelen niet halen, omdat hij alles perfect wil doen. Een kind kan ook dyslexie erven van zijn ouders, waardoor hij niet goed in taal of lezen is en zich daardoor minder gaat voelen dan andere kinderen. Hieronder staan erfelijke factoren die mee kunnen spelen bij het krijgen van een negatief zelfbeeld:

• Perfectionisme
• Dyslexie
• Chromosoomafwijkingen
• Autisme
• Een handicap
• Kleurenblind
• Slechte ogen

Al de bovengenoemde dingen kunnen een factor zijn in het krijgen van een negatief zelfbeeld. Er zijn meer erfelijke factoren die een negatief effect kunnen hebben op een kind, maar zo heeft u een beeld met wat er bedoeld wordt met de erfelijke factoren.

Invloed omgevingsfactoren

Hierboven werd al genoemd dat een negatief zelfbeeld niet aangeboren is, maar waar komt het dan vandaan? Een kind wordt beïnvloed door zijn omgeving en daarom speelt de omgeving een grote rol voor de ontwikkeling van kinderen. Een kind neemt veel dingen uit zijn omgeving over. Daarom is het belangrijk dat kinderen opgroeien in een veilige omgeving. Hieronder staan een paar omgevingsfactoren beschreven waar een kind door beïnvloed wordt.

Ouders

Als één van de ouders een negatief zelfbeeld heeft en altijd negatief is over zichzelf, dan neemt het kind vanzelf de mening van zijn ouders over en wordt hij ook negatief over zichzelf. Ook als de ouders hoge verwachtingen van hem hebben, kan hij bang zijn dat hij die verwachtingen niet waar kan maken. Ouders spelen dan vaak ook een belangrijke rol in het ontwikkelen van een negatief zelfbeeld.

Omgeving

Als een kind steeds negatieve kritiek krijgt op alles wat hij doet, vermindert de eigenwaarde van het kind. Die kritiek kan het kind krijgen van de ouders, maar bijvoorbeeld ook van mensen uit de omgeving en op school. Als een kind ooit misbruikt, mishandeld of verwaarloosd is, kan dat ook de aanleiding zijn voor een negatief zelfbeeld. Het kind krijgt dan namelijk de indruk dat hij onbelangrijk of onwaardig is. Ook als een kind gepest wordt, zal dat gaan knagen aan zijn eigenwaarde. ‘Waarom pesten ze mij?’, ‘Ben ik niet goed genoeg?’ Dat zijn vragen die een kind aan zichzelf gaat stellen, en door die vragen heeft een kind een grotere kans op het krijgen van een negatief zelfbeeld.

Levensbehoeftes

Dan zijn er natuurlijk nog de eerste levensbehoeften van een kind, namelijk liefde en veiligheid. Als een kind niet voldoende liefde en veiligheid krijgt, door bijvoorbeeld gescheiden ouders, een ongeschikte woning of een aan drank verslaafde vader, dan mist het kind erkenning en waardering, die belangrijk zijn voor het zelfvertrouwen.

Invloed van media

De volgende factor geldt meestal voor wat oudere kinderen die tijdschriften lezen en televisie kijken. In tijdschriften en op televisie zien ze de ideale personen (bijvoorbeeld modellen uit de bladen) voorbijkomen. Die modellen zijn perfect: ze zijn dun en mooi. Ze gaan zichzelf dan vergelijken met de mensen van de tijdschriften en van televisie. Door dat te vergelijken krijgen ze een idealistisch lichaamsbeeld en worden ze onzeker/negatief over hun uiterlijk.

Omgeving gebruiken als voorbeeld

Een kind gebruikt de omgeving vaak als voorbeeld en wil perfect overkomen, omdat hij behoefte heeft om goed te zijn. Een kind wil graag perfect zijn, omdat hij aardig gevonden wil worden, hij wil veel vriendjes en vriendinnetjes en hij wil dat zijn ouders trots op hem zijn. Als ze dat niet kunnen omdat bijvoorbeeld regels onduidelijk of streng zijn, of omdat andere kinderen meer vriendjes en vriendinnetje hebben, kan het kind zich schuldig gaan voelen. Hij heeft het gevoel dat hij zijn eigen behoeften niet waar kan maken en gaat nog beter zijn best doen om perfect te worden. Wat hem uiteindelijk niet zal lukken.

Wat moet u doen?

Als u als ouder denkt dat u kind een negatief zelfbeeld heeft of er eentje aan het ontwikkelen is, ga dan de bovengenoemde punten na. Zo kunt u kijken of uw kind iets mist in zijn omgeving of dat er misschien iets voorgevallen is wat knaagt aan uw kind. Praten met kinderen blijf het belangrijkste, ga na waarom hij niet lekker in zijn vel zit en als u niet meer weet wat u moet doen of als de situatie uit de hand loopt. Schakel hulp in voor een betere toekomst van uw kind.

Conclusie

Een negatief zelfbeeld is een onderdeel van minderwaardigheidscomplex. Het hebben van een negatief zelfbeeld betekent dat een kind negatief denkt over zijn innerlijk, zijn uiterlijk of over zijn gehele persoon. Er zijn verschillende oorzaken voor het krijgen van een negatief zelfbeeld. Het staat vast dat een negatief zelfbeeld niet aangeboren is, maar dat het aangeleerd is door de invloed van verschillende factoren. Die factoren kun je indelen in erfelijke en omgevingsfactoren. De erfelijke factoren zijn bijvoorbeeld: dyslexie, autisme of slechte ogen. De omgevingsfactoren zijn bijvoorbeeld: ouders met een negatief zelfbeeld, te hoge verwachtingen, veel negatieve kritiek, misbruik, mishandeling, verwaarlozing, pesten, tekort aan liefde en/of veiligheid, het idealistische lichaamsbeeld en perfect willen zijn voor omgeving.