Verliefdheid is passie, hoe de gevaren af te remmen?

Verliefdheid is passie. Verliefdheid heeft te maken met tal van hersenstofjes die ervoor zorgen dat je te maken hebt met prettige gevoelens. Verliefdheid werkt als een drug en kan verslavend zijn. Sommige mensen zijn om de haverklap verliefd. Bij hevige verliefdheid is de kans groot dat de controle over beslissingen en gedrag vermindert of zelfs verloren gaat. Er liggen dan tal van gevaren op de loer. Er zijn enige remmingsmechanismen die kunnen worden ingezet om (vooral beginnende) verliefdheid enigszins onder controle te houden.

Verliefdheid is passie

De Canadese passieonderzoeker Vallerand omschrijft passie als:
'een groot verlangen naar iets waaraan veel tijd en energie wordt besteed en waarbij ook frustratie en tegenslag (lijden) voorkomt'.(1)

Als je verliefd bent dan besteed je veel tijd aan de persoon waarop je verliefd. Je hebt een sterk verlangen naar de ander. Je komt in een flow.(2) Je voelt ook belemmeringen: zijn er kapers op de kust?, is de ander ook zo hevig verliefd op mij?, ben ik goed genoeg?

Vormen van verliefdheid

Er kan sprake zijn van ideële verliefdheid en reële verliefdheid. In het eerste geval is verliefdheid gericht op een onbereikbaar iemand zoals een filmster, een sportheld. In het tweede geval heeft verliefdheid betrekking op een persoon in de nabijheid die het wel of (nog) niet weet. De persoon op wie de verliefdheid zich richt kan deze al dan niet positief of negatief beantwoorden.

Wat gebeurt er in ons brein bij verliefdheid?

Als je verliefd bent wordt een sterk chemisch proces in je brein in werking gezet. Tal van hersenstofjes worden actief en werken samen.(3) Bij verliefdheid gaan je ademhaling en hartslag omhoog, er gaat extra bloedtoevoer naar je wangen en geslachtsdelen, je gaat transpireren. Dit wordt veroorzaakt door het stofje fenylethylamine. Door dit stofje worden hersengebieden en andere hersenstofjes in werking gezet zoals dopamine. Dopamine geeft prettige gevoelens en vooral als het je beloningsgsgebied (nucleus accumbens) bereikt en activeert. Dan worden de prettige gevoelens versterkt. Een ieder wil plezierige gevoelens graag behouden en liefst versterken. Door contact met de geliefde blijven de gevoelens. Hoe intensiever het contact, hoe sterker de gevoelens. Adrenaline komt naar boven, je wordt actief, flirt, maakt grapjes. Wordt de verliefdheid op een of andere wijze ook nog beantwoord dan krijg je een gelukzalig gevoel, wat veroorzaakt wordt door het stofje endorfine.

Gevaren bij verliefdheid

Verliefdheid is niet zonder gevaar. Enkele gevaren worden kort toegelicht.

Love psychose

Verliefdheid kan leiden tot obsessief gedrag. Je kunt niet meer loskomen van degene op wie je verliefd bent. Je denkt dag en nacht aan de persoon. Je werk, je huidige relatie en anderen in je omgeving kunnen eronder gaan lijden. Je beeld van de werkelijkheid kan veranderen. Je kunt te maken krijgen met onjuiste, soms zelfs waanvoorstellingen: “de ander ziet in mij een filmster, ik weet dat de ander ook op mij verliefd is, als ik over straat loop weet ik dat de ander me volgt, …” Men spreekt wel van een love psychose.

Snel verliefd

Sommige personen zijn om de haverklap verliefd. Zij hebben te maken met te actieve stofjes in hun brein. Sommigen kunnen deze verliefdheid niet onder controle houden, zoals blijkt uit een reactie van een 24 jarige vrouw op facebook:
“ik ben nog maar 24, ik word steeds verliefd op een ander terwijl ik een relatie heb … eigenlijk ga ik alle keren verder met degene waar ik verliefd op word en maak het dan snel uit met mijn huidige relatie.”
Verliefdheid kan ook (te snel) overgaan in seksuele handelingen.

Agressie

Als je merkt dat degene op wie je verliefd bent een andere partner heeft, kan dat leiden tot een dusdanige frustratie en agressie dat de ander, en soms ook de naasten, wordt mishandeld of zelfs vermoord. Bij moord vanuit jaloezie wordt gesproken van een crime passionnel. De agressie kan zich ook op jezelf richten wat kan leiden tot zelfverminking of zelfdoding.

Drugs en alcohol als vervanger

Verliefdheid werkt als een drug, het is verslavend. De stofjes geven een prettig gevoel. Je bent in een roes en wil dat het blijft. Het liefst wil je lnog meer roesmakende gevoelens. Wordt de verliefdheid niet beantwoord dan kun je proberen het op een andere wijze te verkrijgen. Drugs en alcohol kunnen een noodgreep zijn. Ook deze kunnen je in een roes brengen.

Stalking

Verliefdheid kan ook overgaan in een psychose welke kan leiden tot stalking. Bij stalking heb je een obsessief eigen beeld van de werkelijkheid ontworpen, dat afwijkt van de reële werkelijkheid. Je bent dan zo gepassioneerd van de ander dat je denkt dat door contact te zoeken de ander ook wel verliefd op je zal worden.

Slachtoffer worden van mensen met verkeerde bedoelingen

Loverboys en -girls weten handig in te spelen op jongeren die zich minderwaardig voelen. Ze geven hen het gevoel dat ze verliefd op hen zijn. Het slachtoffer krijgt ook verliefdheidsgevoelens voor de loverboy of-girl. Doordat het slachtoffer geschenken en leuke uitstapjes krijgt aangeboden komt deze steeds vaster te zitten in het uitgezette vangnet. Het gevolg is dat het slachtoffer in de prostitutie belandt.

Ook ouderen die via een datingsite contact zoeken en verliefd zijn geworden, lopen gevaar dat ze te maken krijgen met personen die vooral uit zijn op financieel gewin.

Kun je verliefdheid onder controle houden?

Als je hevig verliefd bent leef je in een andere wereld. Je bent voor buitenstaanders moeilijk te bereiken. Vooral in het begin. Verliefdheid blijkt het sterkst te zijn tussen de eerste zes maanden en twee jaar van een relatie. (4) Gevaren worden afgedaan als “ zo is hij of zij niet”. Je neemt heel gemakkelijk beslissingen en ziet de consequenties hiervan niet of onvoldoende.(4)

Als je verliefdheid toch enigszins onder controle wilt houden, dan zal je allereerst inzicht moeten hebben hoe hersenprocessen werken. Verliefdheid heeft te maken met emoties. Verliefdheid zet sterke gevoelens in werking. Het denkgebied (prefrontale cortex) is, zoals uit scans bij hevig verliefde mensen blijkt, vrijwel uitgeschakeld.(4) Toch is dit het gebied dat actief moet worden om gevoelens kunnen onder controle te houden. Het is het hersengebied dat zorgt voor afremming. Via dit gebied, dat zich aan de voorkant van de hersenen bevindt, kan het hersengebied van walging (insula) worden geactiveerd. Hoe sterker dit gebied wordt geactiveerd des te minder de verliefdheid wordt.

Anderen kunnen je helpen om inzicht in je psychische toestand te geven. Je moet hier echter wel voor open staan. Bij beginnende verliefdheid is deze kans het grootst.

Hoe kunnen we verliefdheid afremmen?

Hoewel, zoals we zagen, het moeilijk is om hevige verliefdheid af te remmen zijn er wel enkele remmingsmechanismen. Deze werken het beste in het begin als je verliefde gevoelens begint te krijgen. Hoe stabieler je bent, des te meer deze mechanismen kunnen worden ingezet.

• Voorkom contact met degene waar je verliefde gevoelens voor begint te krijgen zoveel mogelijk. Lukt dat niet omdat je bijv. met de persoon in een werksituatie zit dan kun je je afstandelijk gaan opstellen. Je flirt niet meer en beantwoordt geen flirtgedrag van de ander, je communicatie houd je zoveel mogelijk zakelijk.
• Ga bij jezelf na wat het betekent voor jezelf en je omgeving als je in je verliefdheid verder zou gaan. Heb je het ervoor over dat je een eigen relatie op het spel zet, je kinderen leed aandoet? e.d.
• Probeer je op iets te richten wat je belangstelling heeft en besteedt daar veel tijd aan. Dat kan zijn werk, hobby en/of je gezin, andere contacten. Hierdoor wordt het hersenstofje dopamine anders ingezet.
• Ga voor jezelf eens na wat voor minder leuke eigenschappen de persoon waarop je verliefd bent heeft, bijv. is hij of zij dominerend, agressief, labiel, claimend, wil hij/zij in de belangstelling staan, op geld uit …?
• Stel de persoon waarop je verliefd bent voor in situaties die erg onaantrekkelijk zijn: de persoon stinkt, laat winden, eet uit de neus, smakt, boert, etc. Hoe zou de persoon eruit zien als hij of zij oud is: dik, aftands, zeurend, dementerend, etc. Vergroot deze voorstellingen en laat ze regelmatig terugkomen.
• Wees je bewust van gevaren bij datingsites en als jongere van loverboys en lovergirls.
• Ben je je ervan bewust dat de volgende stap bij verliefdheid seks kan zijn. Als je verliefdheid zich richt op minderjarigen en je voelt dat je de controle begint te verliezen waardoor je wilt overgaan tot seks dan zul je bijtijds de remming moeten inzetten. Dat kan door beginnende verliefdheidgevoelens bespreekbaar te maken met een vertrouwenspersoon.
• …

Samenvattend

Verliefdheid geeft prettige gevoelens. Het speelt zich af in de hersenen waar tal van hersenstofjes prettige, soms zelfs euforische, gevoelens veroorzaken. Bij sommige mensen worden deze stofjes vaak en snel in werking gezet. Zij zijn dan ook om de haverklap verliefd. Voor de omgeving is dit niet altijd even prettig. Doordat de verliefde persoon de controle over beslissingen en gedrag kan verliezen, liggen er tal van gevaren op de loer. De verliefde kan de controle enigszins terugkrijgen door een aantal remmingsmechanismen in te zetten. Daartoe zal het denkgebied dat zich aan de voorkant van de hersenen bevindt moeten worden ingezet. Hulp hierbij van de omgeving zal, in gevallen waar gevaar dreigt, nodig zijn. Zijn er bestaande relaties in het geding dan is relatietherapie aan te bevelen.