Passie, wat is het, hoe ontstaat het, hoe werkt het

Ergens passie voor hebben is in. Passie is meer dan alleen hartstocht. Volgens de Canadese passieonderzoeker Vallerand omvat het begrip ook het kunnen overwinnen van tegenslagen. Passie ontstaat niet zomaar, er is altijd een aanleiding om ergens passie voor te krijgen. Je moet er zelf ook wel wat voor doen. Hierbij kan het helpen als je weet hoe hersengebieden werken. Er zijn ook mensen die nergens passie voor hebben of bij wie passie problematisch is. In het artikel wordt bovenstaande nader uitgewerkt met verwijzing naar onderzoeksliteratuur.

Wat houdt passie in?

Passie komt van het Latijnse woord pati wat letterlijk lijden betekent. In muziekstukken zoals de Mattheus Passion van Bach kennen we passie in de betekenis van de lijdensweg van Christus. Het gaat hier over de lijdensweg die Christus gaat bij het nastreven van het doel om de mensen te verlossen van zonden om zo tot een betere wereld te komen.

In het hedendaags taalgebruik wordt onder passie vaak verstaan: hartstocht: iets heel leuk vinden en daarin opgaan (1). Maar volgens de Canadese passieonderzoeker Vallerand omvat passie meer. Hij omschrijft passie als een zelf gedefinieerde activiteit, een groot verlangen naar iets waaraan veel tijd en energie wordt besteed en waarbij ook frustratie en tegenslag (lijden) voorkomt (2). Je overwint tegenslagen om je doel te bereiken.

Christus richtte zijn passie op de medemens en een betere wereld. Ook nu kun je een passie hebben om je op een bepaald gebied in te zetten voor een betere wereld . Je richt je dan bijvoorbeeld op het milieu, armen, onrecht of zieken. Gepassioneerde mensen die zich hierop richten komen we tegen bij Greenpeace, ontwikkelingswerk, voedselbank, Amnesty en (mantel)zorg.

Je kunt je passie ook richten op doelen die gericht zijn je eigen ontwikkeling. Je kunt bijvoorbeeld een passie hebben op het gebied van sport, muziek, studie, relaties, gezondheid, uiterlijk of hobby. Echte passie betekent ook hier iets met grote inzet willen nastreven waarbij je ook met tegenslag te maken krijgt. Stel dat je een zo hoog mogelijk tennisniveau wilt bereiken. Je speelt veel wedstrijden om een hogere ranking te willen bereiken. Je wint, maar verliest ook. Om je niveau te verhogen ga je veel trainen, vroeg naar bed, drinkt geen alcohol, neemt bepaalde voeding, etc. Je besteedt minder tijd aan familie, vrienden en werk. Dat kan spanning (lijden) met zich meebrengen, maar je verlangen om een hoger niveau te bereiken is zo groot dat je het ervoor over hebt.

Waar je passie ook op gericht is, het heeft te maken met een doel, tijd investeren, uitdagingen aangaan (verdiepen) doorzetten en tegenslag. Passie geeft je leven zin. Passie voor iets kan ontstaan als je ergens affiniteit mee hebt zoals uit het antwoord op de volgende vraag blijkt.

Hoe kom je aan passie?

Een passie ontstaat niet zomaar, er is meestal een aanleiding. Een passie kun je krijgen door:

Een levensgebeurtenis

Bijvoorbeeld:

• je ouders hebben veel met je gediscussieerd over het milieu, hierdoor heb je een passie ontwikkeld voor het milieu en ben je actief binnen een milieubeweging
• in je familie overlijden mensen aan een erfelijke darmziekte, je doet alles om dit bij jezelf te voorkomen, je richt je op gezond voedsel, je gaat het zelf verbouwen en klaarmaken: gezond voedsel kweken en koken is nu je passie
• vrienden of familieleden letten op het uiterlijk en kleding van mensen, waardoor jezelf ook gedreven bezig bent met je eigen uiterlijk en het maken van eigen kleding, het is je passie geworden

Een idool

• Adele, zangeres en liedjesschrijfster, is een idool voor je; je passie wordt: zelf liedjes schrijven en zingen
• je idool is moeder Teresa, zij kwam op voor de armen en zieken in India, je passie is om in arme landen ontwikkelingswerk te gaan doen
• een vriend van je verzamelt antiek, je raakt gefascineerd door zijn verzameling en verhalen; je gaat zelf ook antiek verzamelen, je gaat naar veilingen en markten, het is ook jouw passie geworden

Talent

Als je ergens heel goed in bent, bijvoorbeeld muziek dan is de kans groot dat je hier affiniteit mee krijgt en een passie voor gaat ontwikkelen om op een hoog niveau te komen. Als in de naaste omgeving muziek dan ook nog als erg belangrijk wordt gezien dan vergroot dit nogmaals de kans om meer te willen bereiken.

Reflectie

Nadenken over wat je doet, wat je wilt en waarom, leidt tot verdieping leiden en kan je aanzetten om uitdagingen aan te gaan. Zo kun je er zelf aan werken om een passie te vinden. De volgende vraag gaat hier nader op in.

Hoe kun je eraan werken om een passie vinden?

Je gaat bij jezelf na waar je affiniteit mee hebt. Ligt het op het gebied van bijvoorbeeld muziek, schrijven, sport wetenschap of kunst? Als je bij jezelf merkt dat bijvoorbeeld kunst je een plezierig gevoel geeft, dan ga je bij jezelf na wat in de kunst je een plezierig gevoel geeft en waarom. Vooral de waarom vraag is belangrijk, want hierdoor denk je na over de vraag waarom je het echt wil (3). Wil je zelf creatief aan het werk door te gaan schilderen of vind je het bestuderen van wat anderen geschilderd hebben leuk? En waarom vind je dat?

Als je hier een bevredigend antwoord op hebt gekregen ga je bij je zelf na of je er tijd voor vrij wilt maken om je erin te verdiepen en ermee aan de slag te gaan. Als je daar ook een positief antwoord op hebt, ga je na hoe je het gaat aanpakken. Je gaat het nu concreet maken: je koopt schildersmateriaal of gaat een planning maken voor museumbezoek of naar de bibliotheek om boeken over schilderkunst te bekijken. Je moet voorkomen dat je vervalt in zelfvoldoening in de zin van: ik weet het wel, ik hoef me niet te verdiepen (4). Passie ontwikkel je door verdieping. Als je bijvoorbeeld gaat schilderen dan kun je verdieping zoeken door bijvoorbeeld de kleurenleer te bestuderen. Dat eist enige inspanning, wat je misschien even minder leuk vindt maar waardoor je het resultaat van je schilderen verbetert. Dat geeft weer plezierige gevoelens. Zonder verdieping en uitdaging wordt iets saai, zo kun je zelfs je passie die je had kwijtraken.

Hoe kun je eraan werken om van iets wat je saai vindt toch je passie te maken?

Een praktijkvoorbeeld: Een leraar vindt zijn werk saai; ieder jaar dezelfde lesjes. Nu heeft hij een interessante lezing gevolgd over het brein. Hij heeft er ook wat over gelezen. Het wordt hem duidelijk hoe de hersenen van zijn leerlingen werken. Hij ziet nu ook hoe hij hier het beste met zijn onderwijs bij kan aansluiten. Dat brengt met zich mee dat hij de leerstof nu anders gaat indelen en brengen. Met zijn collega’s bespreekt hij de mogelijkheden van een andere benadering die uitgaat van de werking van het brein van leerlingen. De collega’s waarderen zijn inbreng waardoor hij steeds enthousiaster wordt. Hij gaat meer lezen, bezoekt conferenties en discussieert met anderen. Lesgeven vanuit het brein (breinologie genoemd) is zijn passie geworden.

Uit het voorbeeld blijkt dat als je werk doet wat je tegenstaat of saai vindt dat je dan kunt zoeken naar iets waardoor je werk uitdagender wordt. Je kunt anders naar je werk gaan kijken en een andere invalshoek kiezen. Daartoe is het zinnig om even afstand te nemen (reflectie). Je kijkt vanuit een helikopterview naar waar je mee bezig bent en onderzoekt andere mogelijkheden om het werk uitdagender te maken. Het kan zelf leiden, zoals uit het voorbeeld blijkt tot passie. Als je ergens passie voor hebt dan heeft het te maken met plezierige gevoelens, maar ook met controle over die gevoelens. In onderstaande vraag wordt geanalyseerd hoe het werkt in je brein.

Hoe werkt passie in je brein?

Passie ontstaat als je geraakt wordt door iets wat je leuk vindt en graag wilt. Deze ervaring komt in het hersengebied van de gevoelens. Een bepaald hersengebiedje wordt dan actief: de amygdala. Als dit gebiedje geactiveerd wordt door prettige gevoelens dan krijgt een ander hersengebiedje (het ventral tegmentale area) een seintje om het stofje dopamine af te scheiden. Dit stofje gaat via neuronenpaden (zenuwdraden) naar tal van andere hersengebieden. Een van die hersengebieden is het pleziergebied (nucleus accumbens). Dit is het gebied dat ons in beweging zet om iets na te streven wat we leuk vinden.

Dit gebeurt niet in het wilde weg, maar gecontroleerd: hoe gaan we het precies doen, hoe gaan we het plannen en wat moeten we niet doen. Die controle vindt plaats in de voorkant van de hersenen, de prefrontale cortex.De neuronenpaden waarlangs dopamine gaat worden sterker en begaanbaarder als we deze paden vaker gebruiken. Dus hoe meer we bezig zijn met onze passie hoe sterker die paden worden. Maar als de neuronenpaden zo sterk worden dat ze ons leven gaan bepalen kan het problematisch worden

Wanneer werkt passie problematisch?

Het kan problematisch worden als passie een obsessie wordt: je bent dan dag en nacht bezig met je passie, al het andere moet wijken. Je neemt geen afstand meer, het wordt dwangmatig (5). Passie als obsessie kan op alle gebieden voorkomen. Je ziet het bijvoorbeeld bij mensen die een obsessieve passie hebben voor huisdieren, bijvoorbeeld voor katten. Ze kunnen hier zo in opgaan dat hun huis vol katten komt te zitten. De oorzaak is dat hun prefrontale cortex, wat nodig is om ook afstand te kunnen nemen onvoldoende werkt, waardoor de remming wegvalt. Niet alleen voor de mensen zelf is een passie als obsessie moeilijk maar ook zeker voor de naaste omgeving.

Waardoor kom je niet tot een passie?

Je hebt met heel veel dingen affiniteit of je hebt nergens affiniteit mee. In het eerste geval kom je niet tot een besluit wat je echt wilt. In het tweede geval ontbreekt het je vaak aan activiteit, je bent lusteloos, somber of depressief.

In het eerste geval is het aan te raden om met iemand je affiniteiten te analyseren. Ook zinnig is om je te oriënteren op verschillende activiteiten door het bezoeken van open dagen, workshops, musea, sportactiviteiten e.d. In het tweede geval maak je te weinig dopamine aan. Dan is medisch advies aan te raden. Nu hoef je natuurlijk niet per se van iets je passie te maken, je kunt ook iets gaan doen wat je een tijdje wel leuk vindt om te doen.

Samenvatting

Passie is meer dan alleen ergens in opgaan, het is hartstocht om iets na te streven wat je graag wilt waardoor je ook te maken krijgen met tegenslag. Maar door een sterke gedrevenheid wordt dat overwonnen. Passie kan zowel op het gebied van grote wereldse problemen, de medemens als de eigen ontwikkeling liggen. Het geeft zin aan je leven. Passie kan ontstaan door levensgebeurtenissen, voorbeelden, talent en reflectie. Bij reflectie ga je na waarvoor je een affiniteit hebt en hoe je dit verder kunt uitbouwen tot passie. Zelfs iets wat je saai vindt bijvoorbeeld je werk kun je vanuit een helikopterview anders gaan bekijken en van nieuwe impulsen voorzien waardoor zelfs passie kan ontstaan. Het eist wel inspanning, verdieping en doorzetten. Inzicht in de werking van het brein kan hierbij helpen. Problemen kunnen zich voordoen als er geen keuzes gemaakt kunnen worden of de fut ontbreekt om tot iets te komen. Hulp is dan wenselijk.

Lees verder

• Is passie echt nodig?