Wat houdt zelfvertrouwen in?

Wat is relevant als het om zelfvertrouwen gaat? Hoe zit het met de relatie met je capaciteiten? Aan welke gedachten en gevoelens herken je een gebrek aan zelfvertrouwen? En aan welke juist een gezond zelfvertrouwen? Wat hebben je kinder- en jeugdjaren en de rol van je ouders en vrienden te maken met de opbouw ervan?

Wat is zelfvertrouwen precies?

Zelfvertrouwen geeft je een zowel positief als realistisch beeld van jezelf en je situatie. Je hebt dan:

• vertrouwen in je eigen capaciteiten
• een algemeen gevoel van je eigen leven in de hand te hebben
• de overtuiging dat je de door jezelf gestelde concrete en realistische doelen kunt bereiken
• een onverminderd positieve houding tegenover jezelf als je in een verwachting bent teleurgesteld

Wat is de relatie tussen zelfvertrouwen en je capaciteiten?

Een gebrek aan zelfvertrouwen wil lang niet altijd zeggen dat je hiervan op alle terreinen van je leven last hebt. Het wil ook niet zeggen dat je vaardigheden in het algemeen minder goed zijn ontwikkeld dan bij de meeste andere mensen het geval is.

Zo is het heel goed mogelijk dat je veel zelfvertrouwen hebt op het gebied van inzichten in de wiskunde en weinig zelfvertrouwen als het gaat om de omgang met andere mensen. Of omgekeerd.

En het komt ook weleens voor dat iemand bijvoorbeeld zeer hoge cijfers haalt op school en toch ervan overtuigd is, dat hij of zij niet goed kan leren. Of dat iemand er telkens weer in slaagt complexe technische problemen op te lossen, daarvoor waardering krijgt van bazen en collega's en toch het gevoel heeft dat hij of zij het succes slechts aan toeval te danken heeft.

Waaraan herken je een gebrek aan zelfvertrouwen?

Een gebrek aan zelfvertrouwen herken je aan een of meer van de volgende signalen:

• Als je om je prettig te voelen, sterk afhankelijk bent van de goedkeuring door anderen
• Als je risico's niet om objectieve redenen uit de weg gaat, maar omdat je bang bent voor mislukking
• Als je in het algemeen verwacht dat iets wat jij aanpakt, wel zal mislukken.
• Als je succes meestal niet aan je eigen inzet, maar aan zuiver toeval toeschrijft
• Als je de neiging hebt om jezelf af te kraken, zowel in gedachte als tegenover andere mensen.
• Als je een compliment krijgt, je de neiging hebt om afbreuk te doen aan je eigen prestatie. Bijvoorbeeld door te zeggen dat het allemaal niets voorstelt.

Waaraan herken je een gezond zelfvertrouwen?

Een gezond gevoel van zelfvertrouwen herken je aan een of meer van de volgende signalen:

• Als je jezelf accepteert zoals je bent, ongeacht de eventuele kritiek van anderen.
• Als je waarde hecht aan je eigen opvattingen in plaats van je meestal te conformeren naar de opvattingen van anderen.
• Als je vertrouwt op je eigen inzichten om iets al of niet te doen, in plaats van op de inzichten van anderen.
• Als de eventuele goedkeuring of afkeuring door anderen niet sturend is voor je gedrag en je plannen, omdat jij je gedrag en je plannen primair op je eigen ideeën baseert.

Zelfvertrouwen opbouwen in je kinder- en jeugdjaren

Als je last hebt van weinig zelfvertrouwen, komt dat vaak omdat je je te veel richt op de onrealistische verwachtingen en normen van anderen. En dat heeft veel te maken met de manier waarop je opgroeide.

In je vroege kinderjaren zijn het meestal je ouders die een doorslaggevende rol spelen bij de vorming van je zelfbeeld, je gevoel van eigenwaarde en daarmee ook indirect van je zelfvertrouwen. Als je als kind ouders treft die je accepteren zoals je bent, leg je in je kinderjaren al een stevige basis voor een positief gevoel over jezelf. Je leert dan al op jonge leeftijd op jezelf te vertrouwen en je weet dat je ouders ondanks al je ondeugden en fouten van je blijven houden.

Maar een dergelijk positief gevoel over jezelf ontwikkel je meestal niet als je vader of moeder, of allebei, erg kritisch of veeleisend zijn, of als ze overbeschermend zijn of jouw natuurlijke drang om op te groeien naar onafhankelijkheid proberen te frustreren.

Kinderen van dergelijke ouders groeien vaak op met het gevoel dat ze tot weinig in staat zijn en in allerlei opzichten tekort schieten en soms zelfs dat ze minderwaardig zijn. Je innerlijke criticus staat dan al te scherp afgesteld.

In de loop van je jeugd gaan je vrienden op dit vlak een steeds grotere rol spelen. In je studentenjaren is vooral de invloed van je vrienden van groot belang voor de vorming van je gevoelens over jezelf. Als je langdurig opgroeit in een negatieve omgeving kan dat een belangrijke oorzaak zijn van te weinig zelfvertrouwen.

Dan kun je in een vicieuze cirkel belanden: omdat je weinig zelfvertrouwen hebt, is het moeilijk om vriendschappen te sluiten en omdat je weinig positief ingestelde vrienden hebt, is het moeilijk om je zelfvertrouwen te vergroten.

Als je als kind of puber weinig zelfvertrouwen hebt opgebouwd, kan dat op allerlei terreinen van je leven belemmerend werken. Gelukkig bestaat er een groot aantal, eenvoudig toe te passen tips om als volwassene je zelfvertrouwen te vergroten. En uiteraard is het willen werken aan je zelfvertrouwen een goede reden om in therapie te gaan. In elk geval is het goed mogelijk om over dit soort gevoel van onzekerheid heen te groeien en een gezond zelfvertrouwen te ontwikkelen.

Lees verder

• Zelfvertrouwen ontwikkelen: praktische tips
• Hoe maak je vrienden als je weinig zelfvertrouwen hebt?