Oplossingsgericht Coachen

Hulpverleners maken al tijden lang gebruik van probleemgericht coachen. Hierbij wordt het probleem eerst grondig onderzocht alvorens er naar een oplossing wordt gekeken. Maar als het probleem erg complex is, lukt het grondig uitzoeken soms niet en soms is het ook gewoon niet bekend wat de oorzaak van het probleem is. Wat dan? Insoo Kim Berg kwam met oplossingsgericht coachen. Zij veronderstelt dat er niet per definitie een verband is tussen probleem en oplossing. “Wat zou je voor het probleem in de plaats willen?” zou je als midden van oplossingsgericht coachen kunnen nemen. Hoe geef je concreet invulling aan oplossingsgericht coachen?

Basis van oplossingsgericht coachen

Oplossingsgericht coachen kent een aantal regels die de coach bij de gecoachte steeds naar voren brengt. Deze zijn:

• Als iets niet werkt, stop er dan mee
• Als iets niet werkt, doe dan iets anders
• Als iets wel werkt, doe er dan meer van
• Als iets wel werkt, leer het (van) een ander

Toch kan dit heel lastig zijn. Denk maar aan vastgeroeste gewoontes en routines. Door deze te vervangen door andere gedragingen, hoef je niet te stoppen, maar gedrag te vervangen. Dit is vaak makkelijker en sla je twee vliegen in één klap: je stopt met wat niet werkt en gaat iets doen wat wel werkt!

De acht stappendans van oplossingsgericht coachen

Als coach heb je een acht stappen die je kunt gebruiken bij het ondersteunen van de gecoachte. De belangrijkste daarvan en terug te vinden in elke andere stap is complimenteren. Je blijft positief en complimenteren over de bereikte successen van de gecoachte, hoe klein ook. Hierdoor krijgt de gecoachte zelfvertrouwen, moed en motivatie om door te gaan.

Contact leggen

Contact leggen is altijd de eerste stap die je neemt. De gecoachte moet zich op zijn gemak voelen en weten dat jij hem niet zal veroordelen. Daarvoor zul je aandacht en interesse in de gecoachte moeten tonen. Hier kan ook veel informatie naar voren komen die je later kunt gebruiken, zoals familieleden (zie “hulpbronnen”).

Context verhelderen

Daarna ga je verder met de context te verhelderen. Dit kan bijvoorbeeld door de nuttigheidsvraag: “Wat zou voor jou nuttig zijn om hier te bespreken?”. Hierdoor zet je de gecoachte gelijk aan het denken over wat hij zou willen doen in de tijd die hij heeft met jou.

Doelen stellen

Daarna kun je ingaan op wat de gecoachte in de plaats van het probleem zou willen. De gewenste situatie is wat anders dan de afwezigheid van het probleem. Het vaststellen van het doel kan bijvoorbeeld door de wondervraag. Deze kun je lang inleiden, maar ook verkorten, bijvoorbeeld:

“Stel vanavond ga je slapen. De rest van je familie slaapt. ’s Ochtends wordt je wakker en je probleem is weg. Hoe zou je dat merken? Hoe zouden anderen merken dat jij het probleem niet meer hebt?”

Schaalvraag

De schaalvraag gaat erom dat je de gecoachte vraagt in hoeverre hij al bij de oplossing is. Dit kan in de volgende vorm, maar je kunt hier creatief mee omgaan:

“Als 10 de gewenste situatie is en 0 is de meest ongewenste situatie, waar zou je dan zitten?” om vervolgens door te gaan met “Goed dat je al op [cijfer] zit! Wat gaat er al goed dat je al op een [cijfer] zit?” en te eindigen met “Waar zou je naartoe willen op de schaal en hoe ziet dat eruit?”.

Als de cliënt zeer laag zit (bijvoorbeeld 2), zou je kunnen vragen: “Waarom geen 0?”. Zelfs als de cliënt 0 zegt,is het nuttig. Hierop zou je kunnen zeggen: “Hoe lukt het je om het vol te houden, nu het probleem op het ergst is?”.

Op deze manier wordt gekeken naar wat eerder al goed ging (uitzonderingen zoeken), welke hulpbronnen ze hebben en wat ze al hebben gedaan om het beter te maken.

Uitzonderingen zoeken op het probleem

Een van de uitgangspunten van oplossingsgericht coachen is dat geen enkel probleem altijd in dezelfde mate bestaat. Soms is het meer op de voorgrond, soms meer op de achtergrond. Een manier om te naar de oplossing toe te werken, is om te kijken wat al heeft gewerkt om het beter te maken. Dat kun je vaker gebruiken. Ook kun je anderen vragen wat voor hun werkt, zodat je dit zelf kan gebruiken. Een goede vraag is “Wanneer deed het probleem zich minder voor? Hoe kwam dat?”. De situatie kan hierbij beschreven worden; wat was er anders? Daarnaast kan in gegaan worden in de bijdrage van de gecoachte: “Wat droeg jij bij aan die verandering?”.

Hulpbronnen

Mensen hebben vaak vele hulpbronnen zonder zich dit nog te beseffen of hier nog toegang tot te hebben. Dit zijn bijvoorbeeld sterke eigenschappen van de gecoachte. Zo kan gevraagd worden: “Wat helpt je ondanks je problemen?”. Echter kunnen ook sociale contacten worden aangewend voor hulp. Het belangrijkste van deze techniek is dat hulpbronnen worden aangeboord of zichtbaar worden gemaakt voor de gecoachte.

Toekomstgerichtheid

Bij deze techniek ga je met de gecoachte de gewenste situatie steeds concreter schetsen. Ook hiervoor kan de wondervraag (zie “Doelen stellen”). Het is belangrijk de situatie te visualiseren zonder het probleem, want dit zorgt voor een positief gevoel. Ook de schaalvraag (zie “Schaalvraag”) kan hier gebruikt worden, door te vragen: “Wat zou ervoor zorgen dat je 1 punt op de schaal omhoog komt?”. Kleine stapjes zijn hier belangrijk. Dit zorgt voor een succesgevoel en dat leidt tot motivatie en positieve gevoelens. Ook zou je de relatievraag kunnen stellen: "Hoe zouden anderen merken dat je probleem weg of vermindert is?".

Acht Stappendans van oplossingsgericht coachen Uiteindelijk is dus complimenteren het allerbelangrijkst van oplossingsgericht coachen. Alle stappen hoeven niet in opvolgende wijze gebruikt te worden, maar ontlenen juist hun kracht aan het mixen van de technieken. In een schema zou dat er uit kunnen zien als het plaatje links.

Oplossingsgericht coachen

Verder ben je natuurlijk als coach een luisterend oor. Dit kan je laten blijken door knikken, hmm-en, ja zeggen en af en toe samenvatten. Dit is in elke methode belangrijk. Toch moet niet oplossingsgericht coachen niet gezien worden als vervanging van de methoden van probleemgericht coachen, maar als aanvulling. Zo kan het beste van alle technieken worden gecombineerd.

Lees verder

• SMART doelen stellen
• Positieve Psychologie