Decreet of Executive Order van de president van Amerika

In de eerste weken na het aantreden van Donald Trump als president van Amerika, op 20 januari 2017, ondertekent hij de ene ‘executive order’ na de andere. Daarmee gaat hij voortvarend aan de slag, zonder dat hij wetten hoeft voor te leggen aan het Amerikaanse parlement. Een executive order of decreet lijkt nog het meest op wat in Nederland een koninklijk besluit heet. Het is in feite een ondemocratisch middel dat buiten de Senaat en Huis van Afgevaardigden om gaat. Elke president, van George Washington tot Obama, gebruikte ze. Tussen 1789 en het aantreden van Trump zijn er meer dan 13.000 decreten uitgevaardigd.

De macht van de president door het uitvaardigen van decreten

• Executive order of decreet door de president
• Decreet voor snel handelen
• Beperking op uitvaardiging van decreet
• Decreet aanvechten via de rechter
• Artikel II van de Grondwet van Amerika
• Opschorten van een decreet
• Decreten van Donald Trump
• Inreisverbod voor mensen uit zeven moslimlanden

Executive order of decreet door de president

De definitie van een executive order is “A rule or order issued by the president to an executive branch of the government and having the force of law.” Het is een presidentieel decreet, dat een opdracht aan de federale overheid is, met de kracht van een wet. Het ìs geen wet, omdat de president voor het decreet geen instemming van het Amerikaanse parlement heeft gevraagd. Dat hoeft ook niet met een decreet en de president van Amerika kan in feite met decreten het Congres omzeilen. De allerbeste manier om van een decreet af te komen is zelf in het Witte Huis te gaan zitten en eigen decreten uit te vaardigen.

Decreet voor snel handelen

Een decreet is handig als er snel gehandeld moet worden, zoals bij rampen of militaire acties. Decreten worden vooral veel gebruikt door presidenten van partijen die geen meerderheid hebben in de Senaat of in het Huis van Afgevaardigden. Om afschieten van het voorstel in een van die gremia te voorkomen, vaardigt de president dan een decreet uit. Er zijn twee soorten decreten:

1. decreten die leiden tot een concrete actie
2. decreten als een intentieverklaring

Barack Obama

Barack Obama - president van Amerika van 20 januari 2009 tot 20 januari 2017 - was in de ongezegende omstandigheid dat zijn Democratische Partij de meerderheid in Senaat en Huis van Afgevaardigden ontbeerde, tijdens het tweede deel van zijn presidentschap. Dat doet vermoeden dat hij vaak naar het middel van de decreet heeft gegrepen, maar dat bleek in de praktijk niet zo te zijn. Hij gebruikte het minder dan zijn voorgangers in 20ste en 21ste eeuw.

Beperking op uitvaardiging van decreet

Een president kan maar niet onbeperkt decreten uitvaardigen, want dat zou het parlement in feite overbodig maken. De president zou het dan wel alleen afkunnen. Een decreet is een ondemocratisch middel dat wordt ingezet als er snel een actie in gang moet worden gezet. Wat een president nu wel en niet mag met een decreet is niet helemaal duidelijk. Juridisch blijkt er een grijs gebied te zijn en een president kan met decreten zoveel mogelijk macht naar zich toe trekken.

Decreet aanvechten via de rechter

Een eenmaal uitgevaardigd decreet kan worden aangevochten bij de rechter. De Senaat en het Huis van Afgevaardigden kunnen het niet tegenhouden. Het Congres kan wel de financiering om een actie van een decreet te implementeren tegenhouden.

Artikel II van de Grondwet van Amerika

In de Amerikaanse grondwet is de executive power van de Amerikaanse president vastgelegd. Het presidentieel decreet vloeit voort uit Artikel II van die grondwet. Of de president zijn macht goed of niet goed gebruikt kan worden voorgelegd aan rechters van het Supreme Court, die het decreet dan gaan toetsen. Soms wordt zo’n zaak uitgevochten tot aan het Hooggerechtshof toe.

Opschorten van een decreet

Een decreet kan ook zonder tussenkomst van een rechter stranden. De kale decreten worden inefficiënte maatregelen genoemd, tenzij ze worden aangekleed met wetten en financiële middelen. Voor de aanvullende wetten en het beschikbaar stellen van geld is de instemming van het Congres wèl nodig en dan stranden vele decreten.

Decreten van Donald Trump

President Donald Trumop, op 20 januari 2017 geïnaugureerd als president van Amerika, kruipt meteen achter zijn bureau in the Oval Office om decreten te ondertekenen. De ene na de andere. Hij lost op die manier verkiezingsbeloften in die beloofden dat hij diverse maatregelen van voorganger Obama ongedaan zou maken. Nog voor er twee weken verstreken zijn heeft Trump diverse decreten uitgevaardigd.

1. Decreet over hervatting van de aanleg van de North Dakota Access Pipeline - actie (de oliebedrijven hebben nog wel een nieuwe vergunning nodig, maar alle kans dat ze die krijgen nu Trump in het Witte Huis zit).
2. Decreet over Obamacare, de Affordable Care Act. Dit decreet heeft de waarde van een intentieverklaring, omdat de wet rond Obamacare niet door een decreet ongedaan kan worden gemaakt. Alleen het Congres kan die wet ontmantelen. Dit decreet tekende Trump meteen op de dag van zijn inauguratie, om te onderstrepen dat het hem menens is zich van deze wet te ontdoen.
3. Decreet over het handelsverdrag TPP. Dit lijkt meer een symbolische actie, want TPP was nog niet van kracht en kan alleen van kracht worden met instemming van het Congres. Trump wil met dit decreet een statement maken dat de tijd van grote handelsverdragen over is.
4. Decreet over de Global Gag Rule, die subsidies aan buitenlandse organisaties die zich met gezinsplanning en abortus bezighouden stopzet. Deze Global Gag Rule is het knipperlichtonderwep van Amerika. Reagen stelde hem in, Clinton schafte hem af, Bush stelde hem in, Obama schafte hem af en Trump stelt hem weer in, al gaat het decreet van Trump verder dan van zijn Republikeinse voorgangers. Alle gezondheidsprogramma’s in het buitenland verliezen de financiële steun van Amerika. Het is een grote overwinning voor de Amerikaanse antiabortusbeweging.
5. Het decreet betreffende de ambtenarenstop ging direct in. In februari, maart en april 2017, 90 dagen na het uitvaardigen van het decreet, eind januari 2017, mogen er geen nieuwe ambtenaren meer worden aangenomen. De strijdkrachten zijn hiervan uitgezonderd.
6. Het decreet over vijfduizend extra grensbewakers en tienduizend extra opsporingsambtenaren om illegale immigratie aan de pakken lijkt in strijd met het decreet over de ambtenarenstop.
7. Decreet over de muur langs de Amerikaans-Mexicaanse grens. Het was een verkiezingsbelofte en per decreet vestigt Trump de aandacht op zijn bedoelingen. Het is een decreet in de categorie van intentieverklaring, want het betekent geenszins dat de muur hierna een voldongen feit is. De muur zal naar schatting tussen de $10 miljard en $25 miljard gaan kosten en er is een federaal potje met daarin $100 miljoen. Dat betekent dat Trump naar het Congres moet om geld te vragen voor de bouw van de muur.

Inreisverbod voor mensen uit zeven moslimlanden

Het achtste decreet gaat over maatregelen om Amerika te beschermen tegen terroristen uit het buitenland. Het decreet voorziet in een inreisverbod voor mensen uit zeven islamitische landen: Irak, Iran, Jemen, Libië, Somalië, Soedan en Syrië. Mensen uit die landen zijn drie maanden na het uitvaardigen van het decreet (27 januari 2017) niet welkom in Amerika. Ook laat Amerika vier maanden lang geen vluchtelingen toe. Alleen Syrische christenen kunnen op een aparte behandeling rekenen: zijn krijgen voorrang bij de behandeling van hun vluchtelingenstatus.

Opschorten decreet door rechter

Dit decreet is het eerste van president Trump dat deels door de federale rechter wordt opgeschort. Mensen met geldige visa en verblijfsvergunningen mogen niet worden vastgezet. Ook verbood de rechter om vluchtelingen die Amerika binnenkomen met een toegekende verblijfsvergunning te weigeren.

Lees verder

• Designated survivor – aangewezen overlevende in Amerika
• Impeachment - afzetting van de president van Amerika