Impeachment - afzetting van de president van Amerika

De president van Amerika is een machtig man (de eerste vrouwelijke president moet nog gekozen worden), maar hij kán worden afgezet. Amerika beschikt over een impeachmentprocedure, een afzettingsprocedure voor hoge functionarissen, die bestaat uit meerdere stappen. Een president kan niet zomaar worden afgezet; hij moet eerst in staat van beschuldiging worden gesteld. Het is in de geschiedenis van Amerika (tot en met de 44ste president Obama) nog nooit tot een volledige impeachment gekomen. Tegen twee presidenten kwam het tot een stemming in het Huis van Afgevaardigden en tegen één werd de procedure gestart maar kwam het niet tot stemming omdat de president in kwestie zelf eieren voor zijn geld koos en aftrad. Hoe werkt de impeachmentprocedure?

Hoe werkt een afzettingsprocedure van de president in Amerika?

• Impeachment
• Wanneer kun je een afzettingsprocedure starten?
• Stap 1 - Indienen Resolution of inquiry
• Stap 2 - Onderzoek of de overtreding zwaar genoeg is
• Stap 3 - Presentatie aan de Senaat
• Stap 4 - Trial
• Stap 5 - Onmiddellijk weg
• Presidentsverkiezingen in Amerika

Impeachment

Een impeachment is een beschuldiging, een reden om de president naar huis te sturen. To impeach betekent letterlijk 'aanklagen'. In de geschiedenis is driemaal een impeachmentprocedure gestart, die tweemaal uitmondde in een stemming in het Huis van Afgevaardigden. De eerste keer betrof het president Andrew Johnson in 1868 en de tweede keer, in 1998, ging het om Bill Clinton. In beide gevallen strandde de impeachment in de Senaat. De derde keer dat de procedure werd gestart, was tijdens het presidentschap van Richard Nixon. Die procedure werd niet helemaal doorlopen omdat Nixon in 1974 zelf al opstapte. Donald Trump is in februari 2017 nog geen drie weken president van Amerika, de 45ste, of het woord 'impeachment' valt al serieus.

Wanneer kun je een afzettingsprocedure starten?

Een afzettingsprocedure is niet zomaar iets en er moet wel wat aan de hand zijn wil een impeachment-procedure in gang gezet kunnen worden. Heeft de president de Amerikaanse de wet op een serieuze manier geschonden, dan kan de eerste stap van een afzettingsprocedure gezet worden. Er moet dan sprake zijn van verraad, omkoperij of andere zware misdaden en misdrijven.

Stap 1 - Indienen Resolution of inquiry

Een impeachmentprocedure begint met het in staat van beschuldiging stellen van de president. Met een Resolution of inquiry kan een lid van het Huis van Afgevaardigden informatie verzamelen die het begin kan vormen van een aanklacht. Een Resolution of inquiry is de eerste en ook noodzakelijke stap in een afzettingsprocedure van een president.

Het Congres
Het Congres, de wetgevende instantie van Amerika met een Lagerhuis (Huis van Afgevaardigden) en een Hogerhuis (de Senaat), zetelt in het Capitool in Washington. Tijdens een afzettingsprocedure heeft het Congres de status van een rechtbank met het Lagerhuis als aanklager en een Senaat waar de rol van rechtbankjury voor is weggelegd. Elk lid van het Congres, van het Huis van Afgevaardigden of van de Senaat, kan het initiatief nemen tot een afzettingsprocedure en verzoeken om impeachment.

Stap 2 - Onderzoek of de overtreding zwaar genoeg is

De volgende stap is dat de Commissie voor Justitie van het Huis van Afgevaardigden zich over het verzoek buigt om na bestudering ervan een aanbeveling naar het complete Huis van Afgevaardigden te sturen. Het Huis van Afgevaardigden buigt zich nu over de vraag of de overtreding zwaar genoeg is om verder te gaan met de impeachmentprocedure en formuleert als het ware de aanklacht. De meerderheid van het Huis bepaalt of de volgende stap gezet gaat worden.

Stap 3 - Presentatie aan de Senaat

Heeft het Huis van Afgevaardigden voor impeachment gestemd, dan worden er een paar ‘managers’ geselecteerd die de rol van aanklagers krijgen en de zaak moeten presenteren aan de Senaat.

Stap 4 - Trial

In de Senaat wordt verder ingegaan op de zaak en begint wat de trial, het proces, wordt genoemd onder leiding van de opperrechter van het Supreme Court. De senatoren zijn de juryleden en ze worden ook ingezworen zoals gebruikelijk is bij een jury. In deze trial wordt beslist of de impeachmentprocedure tot aan de daadwerkelijke afzetting wordt doorgezet. Hier is tweederde meerderheid van de Senaat voor nodig.

Stap 5 - Onmiddellijk weg

Bij een stemming vóór aftreden moet de president onmiddellijk het veld ruimen. Ook kan de president de uitspraak niet aanvechten via een rechter. Afhankelijk van de feiten op basis waarvan de president wordt afgezet, kan er nog een strafrechtelijke vervolging worden ingezet.

Presidentsverkiezingen in Amerika

Amerika had in 2016 presidentsverkiezingen en mag op 3 november 2020 weer naar de stembus. Die verkiezingsdata zijn onafhankelijk van het feit of de zittende president opstapt, wordt weggestuurd of komt te overlijden. De vice-president neemt dan het stokje over. Mocht de vice-president dat om wat voor reden niet kunnen doen, dan wordt de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden de president van Amerika en als ook hij niet kan, dan neemt de Senator Pro Tempore (de oudste senator) het roer over.

Designated survivor

Als bij een calamiteit de zittende president en al zijn zeventien directe opvolgers, regeringsleden, omkomen, dan heeft Amerika nog de designated survivor om te beëdigen, een verstopte plaatsvervanger die speciaal verre van de president wordt gehouden om in geval van nood het roer over te nemen.

Lees verder

• Decreet of Executive Order van de president van Amerika
• Designated survivor – aangewezen overlevende in Amerika