Pubers opvoeden: hoe doe je dat?

Vele ouders zullen het herkennen: eindeloze discussies met hun puberzoon of dochter over de meest kleine dingen. Pubers die thuis de regie proberen te krijgen. Pubers die te laat hun bed uitkomen en weigeren dat klusje in huis te doen. Hoe ga je met pubers om? Het sleutelwoord is: compromis.

Pubers

Wat zijn pubers eigenlijk? Om dit wat duidelijker te maken, volgt nu eerst een klein stukje theorie.

De adolescentie is de hoofdfase binnen de ontwikkeling. Dit is de levensfase van twaalf tot midden twintig. De fase van 12 tot 18 jaar wordt doorgaans de puberteit genoemd. Kenmerkend voor deze fase zijn groei (lichamelijke veranderingen) en ontwikkeling (toename van psychische mogelijkheden).

Tijdens de puberteit is er een grote activiteit in de hersenen, onder andere voorin bij de prefrontale cortex. Er is een grote activiteit van grijze stof tijdens de puberteit. Dit betekent dat informatie naar andere cellen wordt gestuurd. De activiteit bestaat uit een toename met overproductie en vervolgens een afname ten behoeve van meer effectieve werking van de hersenen. De hoeveelheid witte stof die over lange afstanden cellen met elkaar verbindt neemt de gehele ontwikkeling toe, tijdens de puberteit gaat dit door. De toename van de witte en grijze stof betekent voor de adolescent meer communicatie tussen de cellen. De grijze stof maakt het mogelijk om veel informatie te verwerken en de witte stof verbindt cellen. De toename in de hersenactiviteit in informatieverwerking en communicatie maakt het mogelijk dat verzamelde gegevens tijdens de voorafgaande jaren met elkaar in verband gebracht worden. Het is een belangrijke stap in de vorming van intelligentie, namelijk het vormen van nieuwe denkkaders, nieuwe overstijgende concepten. Hierdoor kunnen nieuwe stappen in het denken gezet worden en het zorgt ervoor dat pubers meemaken dat ze zich in een korte tijd als intelligent ervaren. Dit gebeurt onafhankelijk van wat hun niveau ook is. Hierdoor kunnen ze eigenwijs overkomen.

Pubers in de praktijk: vragen en antwoorden

De laatste zin van bovenstaande alinea zegt het al: pubers kunnen eigenwijs overkomen door de veranderingen die opgetreden zijn in de hersenen en waarmee de intelligentie en het denkvermogen verder ontwikkeld zijn. Veel ouders van pubers zullen dit herkennen. Hieronder volgen een aantal adviezen bij een aantal problemen die regelmatig de revue passeren binnen de opvoeding van puibers.

Mijn zoon/dochter gaat heel laat naar bed en komt er de andere ochtend ook pas laat uit. Wat moet ik doen?

Het is normaal dat pubers laat naar bed gaan en laat opstaan. Dit hoort bij de ontwikkeling van pubers, hoe gek het ook klinkt. Pubers hebben de neiging om relatief laat op te blijven en laat op te staan. Onderzoek naar schoolprestaties heeft aangetoond dat pubers zelfs beter presteren als ze later opblijven en later naar school gaan; vermoedelijk hangt dit samen met hun verschoven slaappatroon. Pubers hebben meer slaap nodig en dit ritme lijkt zijn vruchten af te werken. Maak u geen zorgen; het trekt wel bij.

Mijn zoon/dochter eet vaak ongezonde en vette dingen. Ik ben bang dat dit slecht is voor zijn/haar gezondheid. Wat moet ik doen?

Pubers hebben een grote behoefte aan calcium en eiwitrijk voedsel, maar ook zeker de vetten. Het eetpatroon van de jongere is belangrijk. Veel jongeren nemen veel vet voedsel tot zich; de zogenaamde junkfood. Vaak komen ze nauwelijks aan in gewicht wat kan duiden op een snelle stofwisseling en het fysiek actief zijn. Mogelijk hebben jongeren meer vetten nodig in deze periodel juist omdat ze zo in de groei zijn en hun lichaam en hersenen zich snel aan het ontwikkelen zijn. Houd het eetgedrag van uw puber goed in de gaten, maar weet dat het ook onderdeel uitmaakt van de ontwikkeling.

Mijn zoon/dochter luistert beter naar zijn vrienden dan naar mij. Doe ik iets verkeerd?

Nee, u doet niets verkeerd. Ook dit is typerend voor een puber; wanneer hij/zij in de leeftijd van 14 tot en met 16 is, zal er beter geluisterd worden naar vrienden dan naar de ouders. Ook dit hangt samen met de ontwikkeling van de eigen identiteit en het loskomen van de ouders. In feite komt het neer op "afzetten" tegen de ouders. Dit zogenaamde proces van individuatie is belangrijk voor de puber en dit gedrag hoort erbij.

Mijn zoon/dochter is heel wisselend in zijn/haar buien. Het ene moment is er niets aan de hand en het andere moment is hij/zij boos op de hele wereld. Wat is dit?

Waarschijnlijk heeft uw puber last van de veranderingen die optreden in de hormoonhuishouding. Hormonen zorgen niet alleen voor de groeispurt en de ontwikkeling van de geslachtsorganen, maar beïnvloeden ook de stemming en het gedrag. De hormoonproductie is onderhevig aan grote schommelingen. Voor vrouwen hangt dit weer samen met de menstruatiecyclus.

Mijn zoon/dochter weigert aan zijn of haar huiswerk te gaan maar geeft prioriteit aan activiteiten met vrienden. Wat kan ik doen?

Belangrijk in communicatie met pubers is dat zij graag op een volwassen manier aangesproken willen worden en niet meer als een kind die regels en taken krijgt opgelegd. Probeer te onderhandelen op een volwassen manier en ga het gesprek aan. Vraag uw puber eerst eens hoe hij/zij zelf bedacht heeft het te gaan doen. Wanneer wilde hij/zij aan het huiswerk beginnen? U kunt hierin ook uitleggen dat het kan helpen om eerst datgene te doen wat je niet leuk vindt. Wanneer je dat doet, is het af en dan heb je de resterende tijd voor leuke dingen. Daarnaast kan het zijn dat als je dingen uitstelt, je er steeds meer tegenop gaat zien en de drempel steeds hoger wordt om eraan te beginnen. Waak ervoor dat u niet alle oplossingen aandraagt voor uw puber; probeer vooral vragen te stellen en uw puber te laten nadenken.

Ik ben bang dat mijn zoon/dochter dingen gaat doen die niet mogen. Wat kan ik nu doen?

Allereerst is dit ook iets dat bij de ontwikkeling hoort. Wanneer een puber in de leeftijd van 14 tot en met 16 is, kan dit erbij horen. Dit zegt echter niet dat alle gedrag maar gerechtvaardigd moet worden. Waak ervoor dat u dingen niet gaat verbieden. Wanneer u uw puber iets verbiedt, zal toch de drang voor hem/haar juist groter worden om het wel te doen. Probeer op een volwassen manier met uw puber in gesprek te gaan en geef hem/haar het gevoel dat u hem/haar serieus neemt. Leg uit wat uw bezwaren en angsten zijn en vraag ook naar de mening van uw puber.

Tot slot

Pubers willen - zoals u al kon lezen - graag serieus genomen worden en aangesproken worden als volwassene. Probeer dit aan te houden in de communicatie met uw puber en u zult zien dat dit het de gehele puberteit al iets zal vergemakkelijken. Ga naast uw puber staan in plaats van erboven; leg geen regels op maar onderhandel.