Hoe leer je kinderen opruimen?

Opruimen is een vaardigheid dat aangeleerd moet worden. Maar hoe begin je eraan? Hoe zorg je ervoor dat je kind zelf zijn speelgoed en spulletjes opruimt (en later een ordelijke volwassene wordt)?

Orde

We hebben allemaal zin voor orde. Dat is aangeboren. We delen de wereld in en sorteren spullen volgens ons eigen systeem. Dit merk je heel goed aan kleine kinderen die de ruimte krijgen rommel te maken: ze weten alles goed liggen in de wanorde. Na het opruimen, gebeurt het vaak dat een kind in de war is omdat het een speeltje niet meer kan terugvinden. Het lijkt dan alsof het speeltje ineens verdwenen is. Hun chaotische indeling klopt niet meer.

Als je samen met je kind opruimt en je kind stap voor stap begeleidt in het opruimproces leert je kind dat er ook een ordelijke manier van indelen is in plaats van alles willekeurig wegleggen en onthouden waar het ligt. Bovendien geeft dit je de kans alle speelgoed te controleren op gebreken of vuiltjes. Zo blijft alles langer mooi en net.

Wanneer beginnen?

Je kan beginnen zodra het kind ontdekt dat er een wereld om zich heen bestaat. Meestal is dit als ze rechtop kunnen zitten. Het kind kan dan nog niet opruimen, maar door hem te betrekken bij het opruimproces zorg je ervoor dat hij het bewust meemaakt. Dit hoeft niet heel uitgebreid te zijn omdat het kind zich nog maar even kan concentreren: praten tijdens het opruimen is al voldoende. Later kan dit uitgebreid worden door het kind te vragen het speelgoed te brengen en in de juiste doos te doen. Op kleuterleeftijd kunnen de meeste kinderen goed opruimen met wat begeleiding en in de lagere school kunnen ze zelfstandig hun spulletjes juist opbergen.

Het is aan te raden het ritme van het kind te volgen. Om goed te kunnen opruimen, moet een kind in staat zijn de wereld om zich heen te catagoriseren. Bij sommige is dit al heel jong, terwijl het bij anderen langer duurt. Elk kind heeft zijn evolutie: de vaardigheden kunnen pas ontwikkeld worden als het kind er klaar voor is. Als ouder of opvoeder merk je al snel wanneer het kind er klaar voor is.

Tips

Methode kiezen en toepassen

Je kan op verschillende manieren opruimen. Ieder heeft zijn eigen voorkeur om efficiënt op te ruimen. Hierbij spelen vooral karakter en fysieke mogelijkheden een rol. Kies een methode waar je je goed bij voelt en pas altijd dezelfde methode toe.

2 voorbeelden:

• Je kan per categorie speelgoed werken: eerst autootjes, dan knuffels, dan boekjes, enz... .
• Je vertrekt vanuit een bepaalde ruimte en werkt naar een andere ruimte toe: bijvoorbeeld een kamer opruimen in wijzerszin en alle speelgoed die je tegenkomt ineens op de juiste plaats leggen.

Inrichting kamer

Rommel trekt rommel aan: een ordelijke kamer blijft lang ordelijk. Zorg dat alle speelgoed en spulletjes netjes opgeborgen kunnen worden en uit het zicht liggen. Richt de kamer ook zo in dat je kind makkelijk zelf kan opruimen. Zo wordt je kind ook aangemoedigd om alles op de juiste plaats te leggen na het spelen. Op kleuterscholen en kinderdagverblijven vind je vaak rekken met bakken (curver bijvoorbeeld) waar het kind makkelijk aan kan. De spullen waar het kind niet makkelijk aan mag kunnen zoals bijvoorbeeld schildergerief wordt dan vaak hoger gelegd. Ook roomdividers (lage rekken) zijn handig als je graag een gezellig hoekje hebt in een kinderkamer.

Eenvoudige indeling

Om alles netjes terug te kunnen leggen, is het belangrijk te begrijpen waar alles moet liggen. Daarom is het belangrijk dat je een eenvoudige indeling gebruikt voor het kind. Bijvoorbeeld: autootjes bij autootjes en diertjes bij diertjes.

Pictogrammen of foto's

Om de plaats herkenbaar te maken, kan je pictogrammen gebruiken: eenvoudige tekeningen op dozen of bakken tonen wat erin hoort. Zo weet het kind zelf wat waar moet. Je kan ook foto's van speelgoed op de doos plakken. Zo weet het kind duidelijker welk speeltje waar hoort (of een foto van de binnenkant van de doos erop plakken).

Het goede voorbeeld geven

Kinderen leren bij voorbeeld. Als ouder is het daarom belangrijk het goede voorbeeld te geven. Als ouders hun spullen laten rondslingeren, leert het kind dat het normaal is en zal hij niet begrijpen waarom zijn ouders zo'n drukte maken om zijn speelgoed. Als het kind ziet dat ouders opruimen (liefst volgens dezelfde methode), leert hij dat opruimen normaal is en zal hij ook sneller geneigd zijn zijn spullen op te ruimen.

Tot slot

We leren sneller in een ontspannen en aangename omgeving. Daarom is het belangrijk om kinderen nieuwe vaardigheden niet onder druk aan te leren: geef ze de tijd en maak er een spelletje van. Je kan eventueel iets leuks in het vooruitzicht stellen. Samen een boekje lezen na het opruimen of iets lekkers eten of drinken is een mooie afsluiter.

Kinderen ervaren opruimen ook snel als straf als ze het alleen moeten doen: even helpen doet het opruimen sneller gaan. Bovendien leren ze zo anderen helpen en hulp vragen. Zo zijn ze ook sneller geneigd om je te komen helpen als je hulp vraagt.

Toevoeging 17 juni 2009: Waarom maken kinderen rommel?

Kinderen maken geen rommel omdat ze graag rommel hebben of omdat ze graag rebelleren. Vaak gebeurt het onbewust tijdens het spelen. Kinderen leven in het heden: ze denken niet aan de gevolgen van hun handelingen. Dit moeten kinderen nog aanleren. Als een kind graag met een bepaald speeltje wilt spelen, zal hij op zoek gaan naar dat speeltje en hierbij soms rommel veroorzaken. Daarom is voorkomen beter dan genezen: een ordelijke kamer waarbij het kind de plaats van elk voorwerp kent voorkomt rommel.

Een rommelige omgeving kan ook benauwend werken, waardoor het kind zich snel verveelt en uit frustratie meer rommel veroorzaakt. Veel kinderen weten wel de plaats van hun speeltjes in een rommelhoop en raken in de war als een volwassene ze nieuwe plaatsen geeft: het kind betrekken bij het opruimproces voorkomt dat het kind de speeltjes terug op hun oude plaats legt. Hierbij hoeft het kind niet zelf actief op te ruimen: aanwijzen van de nieuwe plaatsen is vaak voldoende.