Attachment Parenting = verwende kinderen?

Vaak krijgen ouders die aan Attachment Parenting (natuurlijk opvoeden) doen het verwijt dat hun kind verwend zal zijn. Klopt dit? Krijg je met AP verwende kinderen? Antwoorden vind je in dit artikel.

Verwende kinderen

Definitie

Allereerst is het belangrijk duidelijk te omschrijven wat verwende kinderen zijn. De omschrijving komt in veel culturen grotendeels overeen hoewel er regionale verschillen zijn afhankelijk van de heersende opvoedcultuur. Algemeen kan gezegd worden dat verwende kinderen geen respect hebben voor hun ouders. Dit uiten ze door respectloos gedrag (afhankelijk van de culturele context), zoals eisen van speelgoed of snoep, eisen dat ouders hen ronddragen, hysterie wanneer er iets geweigerd wordt tot in sommige gevallen oudermishandeling (emotioneel of fysiek).

Oorzaak

Verwend gedrag maakt duidelijk dat het kind totaal geen respect heeft voor andermans grenzen: hij overschrijdt regelmatig grenzen voor zijn of haar eigenbelang. Het is bijgevolg logisch vast te stellen dat dit gedrag ontstaat doordat het kind dit niet heeft geleerd. Tijdens de eerste jaren van ons leven maken we een socialisatiefase door (volgens sommige opvoedfilosofiën duurt deze fase 3 jaar, anderen spreken over 5 jaar en weer anderen 7 jaar. Feit is dat het gebeurt in de eerste levensjaren van het kind). Het kind leert in de socialisatiefase de geldende sociale omgangsvormen in de samenleving. Hierbij leert het ook dat andere mensen ook hun eigen wil hebben en dat hij zijn wil niet kan opleggen aan anderen. Er wordt hem geleerd rekening te houden met anderen (delen van speelgoed bijvoorbeeld).

Wanneer een kind altijd krijgt wat zijn hartje verlangt, zal het niet leren dat anderen ook ergens recht op hebben. Als hem iets wordt geweigerd, zal hij op zoek gaan naar een methode om toch te krijgen wat hij of zij wil (dit herkent elke ouder tijdens de "terrible two"). Als hij door zijn repertoire van mogelijke gedragspatronen heen is, zal hij aanvaarden dat het nu eenmaal zo is en zijn gedrag aanpassen. Hier loopt het soms mis: voor veel ouders is het moeilijk om hun oogappel iets te weigeren. Ook hun eigen ervaringen uit hun kindertijd spelen een rol (een ouder die zelf weinig speelgoed had als kind, zal sneller geneigd zijn toe te geven omdat hij het verdriet kent van geen degelijk speelgoed te hebben terwijl je vrienden dat wel hebben). Vaak zijn er ook andere factoren zoals schuldgevoel of angst om het kind te verliezen. Hierdoor zal de ouder zijn eigen grenzen telkens wegvagen in het voordeel van het kind. Het kind leert dan dat hij de baas is en alles kan wat hij wil en dat anderen wel een offer zullen brengen in zijn voordeel.

Verband tussen AP en verwende kinderen

Het doel bij klassieke opvoedmethoden is van het kind een sociaal aangepast persoon te maken dat leeft volgens bepaalde regels. Hiervoor is het belangrijk dat het kind zo jong mogelijk de sociale regels leert. Om deze regels af te dwingen zijn er duidelijke grenzen nodig. Wat het kind wil is ondergeschikt aan wat de maatschappij wil. Daarom moet het kind leren luisteren (en gehoorzamen).

Bij AP is het doel het kind helpen zichzelf te ontwikkelen tot een individu in een veilige omgeving. Om te bepalen welke richting het kind uit wil, is het belangrijk om te luisteren naar het kind. Wat wil het kind? Wat kan het kind? Welke mogelijkheden zijn er om het doel van het kind te bereiken? Wat de maatschappij wil, is dan ondergeschikt aan wat het kind wil.

Omdat er bij AP de grenzen niet zo strikt gedefinieerd zijn als bij de klassieke opvoedmethode, kan het bij sommigen overkomen alsof er totaal geen grenzen zijn en de kinderen alles mogen doen (en andermans grenzen respectloos overschrijden). Bij AP zijn er echter wel grenzen. Deze grenzen zijn flexibel (afhankelijk van het kind en de situatie) terwijl de grenzen bij klassieke opvoeding zeer onbeweeglijk zijn (voor iedereen hetzelfde). Ook het feit dat een aantal ouders die geen grenzen durven stellen (en zo hun kinderen verwennen) zich achter AP verschuilen, bevestigt dit vooroordeel.

Waarom AP niet leidt tot verwende kinderen

Empathie is één van de idealen bij AP. Als het gaat binnen je mogelijkheden is het zeker aan te raden te luisteren naar je kinderen. Zo bouw je een sterkere band op. Empathie houdt in zonder te oordelen (en zonder vooroordelen) luisteren naar de boodschap die je verteld wordt. Dit wil zeggen dat je even je eigen gevoelens opzij moet schuiven en luisteren zonder te oordelen.

Empathie dient om een dialoog op te bouwen: als jij naar mij luistert, is de kans groot dat ik ook naar jou luister. Als je niet naar mij luistert, zal ik kwaad worden en is de kans zeer klein dat ik zal luisteren naar jou. Hieruit kan je afleiden dat je niet enkel moet luisteren naar je kind: als je kind zijn boodschap heeft verteld, is het belangrijk dat ook jij je boodschap vertelt. Zo bouw je een dialoog op waarbij je kind leert dat anderen ook emoties en grenzen hebben. Het zal empathie leren.

Het kind ontdekt de grenzen zelf: er moet hem niets opgelegd worden van buitenaf. Hierdoor komt de motivatie ook van binnenin (intrinsieke motivatie): het gedrag is gewijzigd omdat het kind het wil en niet omdat het wordt afgedwongen. Het kind begrijpt ook waarom het gedrag niet aanvaardbaar is, terwijl sommige sociale regels heel moeilijk te bevatten zijn.

Doordat het kind leert luisteren naar anderen, zal het kind ook andermans grenzen en emoties respecteren (omdat er ook rekening wordt gehouden met zijn grenzen en emoties). Hierdoor zal het sneller luisteren naar de ouders als die zeggen dat iets niet mag, want ze weten dan dat er een goede reden voor is. Ze zullen minder snel hysterisch worden of dingen gaan eisen. Dit is typisch gedrag voor kinderen die de regels niet begrijpen (en voor wie de regels willekeur lijken).

Even een praktisch voorbeeld: een kind zeurt tegen de moeder dat hij gedragen wil worden. De moeder kan kort nee zeggen zonder verklaring en de hysterische uitlatingen negeren. Het is dan voor het kind niet duidelijk waarom het nu niet gaat (terwijl zijn moeder hem gisteren wel droeg toen hij het vroeg). Het lijkt dan willekeur. Of de moeder kan kort de reden zeggen (mama heeft rugpijn). Veel kinderen zullen dan wel blijven proberen (dat ligt nou eenmaal in onze menselijke aard), maar als de moeder kalm de reden blijft herhalen, zullen ze het aanvaarden. Hij weet dan ook dat zijn moeder hem wel zal dragen als ze zich beter voelt.

Hoe voorkomen dat je kinderen verwend zijn

Hieronder kort een aantal praktische tips die ook passen binnen andere opvoedmethodes.

• Communiceer duidelijk zonder schuldgevoelens op niveau van je kind.
• Waarom ben je geneigd om toe te geven? Heeft jouw kind het nodig of had jij het nodig als kind?
• Laat de situatie niet escaleren. Zorg eventueel voor een time-out die past binnen je opvoedmethode.
• Blijf consequent: een nee blijft een nee.
• Maak je kind duidelijk dat een nee geen persoonlijke afwijzing is en dat je nog altijd om hem geeft.
• Zoek een oplossing die past binnen je opvoedmethode om het conflict echt op te lossen. Een onopgelost conflict blijft terugkeren.