De sociobiologische verklaring voor sekseverschillen: nature

Al jaren vragen wetenschappers zich af waarom mannen en vrouwen van elkaar verschillen. Is het nature of nurture? Zijn de verschillen aangeboren of aangeleerd? In dit artikel worden de verschillen tussen man en vrouw verklaard vanuit de sociobiologische of nature benadering.

De sociobiologische benadering

Volgens de sociobiologische verklaring vinden bovengenoemde sekseverschillen hun oorsprong in genetische en hormonale verschillen tussen mannen en vrouwen. Sekseverschillen zijn statisch en berusten ‘op een biologische, wetenschappelijk te verifiëren grondslag’. Aldus Moir en Jessel (van het boek Brain Sex): de samenleving versterkt alleen maar de natuurlijke verschillen.

De oorsprong van de verschillen zien sociobiologen in de honderdduizenden jaren die voorafgingen aan het Neolithicum. In deze tijd was de materiële reproductie van mensen gebaseerd op de jacht en het verzamelen van voedsel. Omdat vrouwen min of meer permanent zwanger waren, verrichtten zij het werk in de buurt van de verblijfplaats van de groep, terwijl de jacht op grote dieren en de oorlog aan de mannen was toebedeeld. Daarmee ontstond niet alleen de seksespecifieke arbeidsdeling maar vormde zich ook de genetische code van vrouwelijkheid en mannelijkheid.

Volgens hen hebben de patriarchale verhoudingen en de taakverdeling op de arbeidsmarkt een biologische oorsprong.

It's all in the brain

Alles ligt eigenlijk vast: de hersenen en de hormonen verklaren ons gedrag en de eigenschappen van mannelijkheid en vrouwelijkheid, de hormonen structuren de hersenen en de genen bepalen de samenstelling van onze hormonen. Wie in de sekseverschillen en de daruit voortvloeiende sociale verhoudingen verandering wil brengen zal dan ook ‘de biologische cocktail van de schepping opnieuw moeten mixen’.

Het is echter nauwelijks mogelijk om door middel van experimenten te achterhalen welk van deze twee complexen of welke combinatie ervan in welk oorzakelijk verband met de eigenschappen en gedragingen van mannen en vrouwen staat. Dit betekent dat men slechts kan proberen bepaalde verbanden aannemelijk te maken.

Toch is de vraag naar biologische oorzaken van de seksverschillen legitiem. Er zijn immers verschillen tussen de seksen, zoals de lichamelijke geslachtskenmerken, die onmogelijk veroorzaakt kunnen zijn door sociale factoren. Waarom zouden andere seksverschillen dan niet eveneens biologische oorzaken hebben?

Uit onderzoek tussen verschillende culturen en historische fasen is gebleken dat deels terug te vinden valt dat overal dezelfde verschillen voorkomen maar bijv. in Nieuw Guinea vond Margeret Mead juist dat vrouwen overwegend agressief waren en mannen zacht. In sommige stammen namen de vrouwen deel aan de grote jacht, de handel in bepaalde delen van Afrika was min of meer een exclusieve taak van de vrouwen en er zijn in alle streken van de wereld volkeren waar de verzorging va kleine kinderen niet door de moeders wordt gedaan, maar door de grotere kinderen en/of door ouderen.

Onderzoek over de hersenen van mannen en vrouwen

Hoewel nog omstreden, lijkt uit onderzoeken naar voren te komen dat mannelijke en vrouwelijke hersenen op bepaalde terreinen gemiddeld licht verschillen. Mannelijke hersenen lijken meer ‘gescheiden’ (lateralized) dan vrouwelijke: er is meer onderscheid en minder samenwerking tussen de linker en rechter hersenhelft. De linker hersenhelft (verantwoordelijk voor bijv. het spraakvermogen) is verhoudingsgewijs groter bij vrouwen dan bij mannen. Sommige delen van de hypothalamus (verantwoordelijk voor essentiële motieven zoals honger, dorst, agressie en seks) zijn groter bij mannen dan bij vrouwen. Verder zou een hoog testosteron (mannelijk geslachtshormoon) gehalte leiden tot agressie, het begaan van misdaden en het hebben van meer seksuele partners. Testosteron zou bovendien ruimtelijk inzicht bevorderen, hoewel een teveel aan testosteron weer averechts werkt.

Er lijkt een zekere samenhang te bestaan tussen geslacht, verschillen in hersenstructuren en hormoonhuishouding en verschillen in mannelijke en vrouwelijke eigenschappen en gedragingen.

Testosteron is per definitie in grotere mate aanwezig bij mannen dan bij vrouwen (dit zorgt er namelijk voor dat een eicel een jongen wordt) en als er bepaalde eigenschappen of gedragingen duidelijk gerelateerd kunnen worden aan dit hormoon, lijkt een natuurlijk sekseverschil dus aannemelijk. Aa de andere kant zijn de verschillen in hormoonhuishoudingen van mannen en vrouwen vele maten groter dan verschillen in eigenschappen en gedragingen. Van een 1 op 1 relatie tussen aan het geslacht gerelateerde hormonen en eigenschappen kan dus geen sprake zijn.

Het is essentieel om op te merken dat hormonen ook onderhevig zijn aan invloeden van sociale en andere omgevingsfactoren. Elke rechtlijnige determinatie van het gedrag door de genen via de hormonen en hersenen is daardoor uitgesloten. Bovendien wordt de ontwikkeling van hersenen direct beïnvloed door omgevingsfactoren. Hersenen vormen zich een heel leven lang. Ze zijn te trainen, maar kunnen ook functies verliezen als ze nooit gebruikt worden.

Conclusie

Men zal het nooit weten: is het nou nature of nurture die sekseverschillen tussen mannen en vrouwen veroorzaakt. Inmiddels zijn wetenschappers vaak van mening dat het een combinatie van beiden is.

Lees verder

• De sociale verklaring voor sekseverschillen: nurture