mijn kijk op

Barack Obama als president van Amerika

De staten hadden hun stemmen uitgebracht en rond 23.00 uur (Amerikaanse tijd) gaf CNN in 2008 de overwinning aan Obama op basis van de resultaten en verwachtingen. Dit was een historisch moment aangezien voor het eerst Amerika een zwarte president zou gaan krijgen. Wat speelde zich af in de uren die volgden? En hoe ging het verder vanaf dat moment? De focus ligt op hoe Amerika ervoor stond bij aanvang van Obama's presidentschap, niet op de jaren daarna.

• Vreugde en berusting
• De speeches van McCain en Obama
• Hoe ging het verder met Barack Obama?

Vreugde en berusting

In Grant Park Chicago hadden meer dan 70.000 Obama-aanhangers zich verzameld. Toen CNN (en andere grote nieuwszenders) de overwinning bij Obama legden, was er uitzinnige vreugde. Mensen vielen elkaar in de armen en er waren tranen van blijdschap. Amerikaanse vlaggen zwaaiden door de lucht en mensen schreeuwden hun kelen schor. Een historisch moment, want voor het eerst kwam er een zwarte president. Slechts 40 jaar geleden werd de grootste activist voor gelijke rechten doodgeschoten - Martin Luther King, Jr. - en nu zagen we een president van gemengde afkomst. Een commentator van CNN benadrukte deze historische ommezwaai, maar stelde tegelijkertijd dat de ontwikkeling voor de huidige generatie Amerikanen eigenlijk niet meer dan normaal is. De ouderen zijn opgeroeid met rassenrellen, maar hun kinderen van 10-12 jaar kennen dat niet. Het was of een zwarte president of een vrouwelijke vice-president. Beide zouden de geschiedenisboeken ingaan als nooit tevoren vertoond, maar voor de jeugd van nu was dat weinig verrassend.

In het McCain kamp waren er sombere gezichten. Ze hadden het eigenlijk wel verwacht, maar hadden toch vastgehouden aan dat sprankje hoop. De reacties waren vooral van berusting: in een dergelijke historische race kon je niet het belang ontkennen van een zwarte president.

De speeches van McCain en Obama

McCain was de eerste die zijn speech gaf. Voor duizenden supporters gaf hij zijn verlies toe. John McCain was duidelijk geëmotioneerd toen hij sprak over de bijzondere significantie van deze race. Zijn supporters hadden soms boe-geroep klaar als McCain Obama noemde, maar hij probeerde ze telkens tot zwijgen te brengen. Hij hield beide handen gestrekt en maakte naar beneden gaande bewegingen: "Please". Hoewel hij verloren had en daar niet blij mee was, hield hij in de speech de deur open voor Obama om samen te werken. McCain kwam berustend, maar ook eervol over.

Obama (geboren 1961) hield ongeveer een uur later zijn overwinningsspeech. Samen met zijn vrouw Michelle (geb. 1964) en kinderen Malia (geb. 1998) en Sasha (geb. 2001) liep hij het podium op onder luid gejuich van de vele toeschouwers in het park. In de speech was hij ernstig en serieus. Hij benadrukte de problemen die Amerika op dat moment tegemoet zag. Hij hield de deur open voor iedereen door te zeggen dat hij misschien niet ieders stem mocht ontvangen, maar ook naar hen zal luisteren en hun president zal zijn. Er was ook ruimte voor vrolijke noten, zoals de puppy die zijn dochters nu zullen krijgen. Er was een verwijzing naar zijn oma die de dag van tevoren was overleden. Obama vertelde het verhaal van een 106-jarige vrouw. In haar kinderjaren was er slavernij en mocht zij niet stemmen zowel vanwege haar geslacht als haar huidskleur. Nu had ze niet alleen gestemd maar ook nog eens op een gekleurde kandidaat. Voor de toekijkende mensen uit het buitenland was er ook een noot: een nieuwe ochtend van Amerikaans leiderschap gaat komen.

Na de speech kwam de aankomende vice-president Joe Biden op, gevolgd door zowel zijn als Obama's familie. Er waren kussen en omhelzingen, een gemengd beeld van zowel blanke als zwarte mensen samen op het podium. Dit keer was het niet slechts één gezicht (denk Condoleeza Rice), maar echt een mix.

Hoe ging het verder met Barack Obama?

De vreugde overheerste in het Obama-kamp, maar er waren verschillende vragen in die eerste uren, allereerst over veiligheid. Een zwarte aankomende president zou vast niet bij iedereen goed vallen. Het volk had gesproken, maar daar zal niet iedereen het mee eens zijn, dus een aanslag was een reëel gevaar. Met alle hoop die mensen op Obama's schouders legden, zou niets nu erger zijn geweest dan dat. Inmiddels kunnen we terugkijken op acht jaar Obama en weten we dat het zover niet is gekomen. Wat wel duidelijk werd, o.a. bij Obama's bezoek aan Nederland in 2014, was dat de beveiliging van de Amerikaanse president een enorme aangelegenheid is.

Crisis en zorgkosten

Maar de ultieme vraag was: hoe moest het nu verder met Amerika? Een regeringstermijn is maar vier jaar en die kan slechts één keer verlengd worden. Hoeveel kon Obama doen in vier jaar (en misschien acht)? Er was sprake van een wereldwijde financiële crisis, mede door de instortende huizenmarkt in Amerika. Olieprijzen daalden en er vielen elders harde klappen, zoals op het gebied van werkgelegenheid. Obama had gewonnen met veel beloftes, met het geven van hoop op verandering na acht jaar Bush. Hoeveel daarvan kon hij waarmaken? Hoewel Nederlanders klagen over de zorgverzekering, is dat niets vergeleken bij Amerika, waar velen geen verzekering hebben. Ze kunnen het niet betalen of worden simpelweg niet geaccepteerd. Wie dan naar het ziekenhuis moet, loopt enorme schulden op. Hillary Clinton probeerde een universele verzekering van de grond te krijgen en faalde. Obama kreeg zijn Affordable Care Act, genaamd Obamacare door tegenstanders, erdoorheen, maar president Trump deed direct pogingen om dat te ontmantelen.

Oorlogen

Ook de oorlogen in Irak en Afghanistan duurden voort en Obama was daar duidelijk tegen, maar hoe kon hij troepen terug trekken zonder dat Amerika schade ondervindt? Als hij de troepen terugtrekt en die landen verzanden in burgeroorlogen, staat dat internationaal bepaald niet goed. Obama moest op een fijne lijn moeten balanceren tussen zijn beloftes en de realiteit.

Een verdeeld Amerika

Hoewel Obama's overwinning groots lijkt met zo'n 340 kiesmannen, was de race veel dichter bij elkaar als je naar de "popular vote" kijkt; het percentage stemmers over het hele land. De overwinning voor Obama is dan veel minder duidelijk met ca. 47% voor McCain en 52% voor Obama. Hoewel de rest van de wereld duimde voor Obama, is Amerika veel verdeelder. Obama stond voor een zware klus worden om de verdeeldheid weg te krijgen en de neuzen een kant op te doen wijzen. Met name als het gaat over (in Amerika) controversiële onderwerpen als abortus, stamcelonderzoek, algemene ziektekostenverzekering en de oorlogen in Irak en Afghanistan.

Reputatie in het buitenland

Amerika had een slechte reputatie opgebouwd in de wereld na acht jaar Bush. De weigering om klimaatverdrag Kyoto te ondertekenen, de oorlogen en het super-Amerikaanse patriottisme wat de rest van de wereld doet geloven dat Amerika niemand anders nodig heeft, hebben allemaal hun werk gedaan. Met een jonge, dynamische leider was er elders in de wereld hoop op realisme in het Witte Huis. De verkiezing van Obama was een waar kippenvelmoment. Wat we in de tv-serie 24 al zagen met een zwarte David Palmer als president, werd werkelijkheid met Barack Obama.

Lees verder

• De president is dood: wat nu?