Chinezen in Indonesië

Lange tijd hebben Chinezen het erg moeilijk gehad in Indonesië en hadden te lijden onder geweld en discriminatie. Dit was al het geval ten tijde van de Nederlandse kolonie Nederlands Indië. In tijden van moeilijkheden waren ze steeds opnieuw zwarte schaap, dit vaak met medeweting van de overheid, die zo de bevolking af wist te leiden van de ware problemen. Het dieptepunt was 1998 toen honderden Chinezen slachtoffer werden van het geweld als gevolg van de val van de regering van Suharto. Inmiddels lijkt het tij te keren en worden Chinezen meer geaccepteerd in de moderne Indonesische samenleving.

De Chinezen in Nederlands-Indië

De banden tussen China en Indonesië zijn zeer oud en al in 1293 vestigden de eerste Chinezen zich op Java, tijdens de Mongoolse invasie van dat eiland. Ze brachten allerlei nieuwe zaken met zich mee, zoals modernere scheepsbouw en het slaan van munten. In het begin van de vijftiende eeuw vestigden moslim-Chinezen zich in diverse plaatsen aan de Indonesische kust. Wetenschappers gaan er van uit dat deze Chinezen zijn opgegaan in de lokale bevolking. Vanaf dat moment tot de tijd dat de eerste Nederlanders naar Indonesië kwamen vestigden geen nieuwe Chinezen zich op de eilanden. Met de komst van de Nederlanders werd de handel met China hersteld en werden 50 schepen per jaar toegelaten vanaf 1567.Op diverse eilanden vestigden zich Chineze kolonies in steden aan de kust en langzaam maar zeker groeide de Chineze bevolking. Tijdens de achtiende eeuw nam de onvrede onder de Indonesische bevolking over hun koloniale overheersers toe en de Chinezen steunden dit verzet. Op 25 juli 1740 werd een wet uitgevaardigd door de Nederlanders dat de Chinezen zonder 'permissiebriefje' moesten 'sterven of verdwijnen'. Huizen werden doorzocht en mensen werden afgeperst. Degenen die daadwerkelijk werden gearresteerd werden het land uitgezet. Al snel namen de Chinezen de wapens op en toen op 7 oktober 1740 een Nederlandse vesting in Tanah Adang werd bestormd waarbij vijftig mensen om het leven kwamen was dit het sein voor de Nederlanders om terug te slaan. Twee weken lang gingen de Nederlanders te keer tegen de Chinezen, al snel geholpen door Iokale mensen en werden 10.000 mensen om het leven gebracht. De overlevenden werden in een speciale wijk vlak buiten Batavia gevestigd, het tegenwoordige Glodok. Al snel werden ook in andere steden speciale wijken in het leven geroepen en er kwamen speciale belastingen voor de Chinese bevolking. Het werd nodig om toestemming te vragen om door het land te reizen en er kwam een verbod om in dezelfde wijken te wonen als de lokale bevolking. In 1912 werden de regels echter versoepeld, maar nu ontstonden er nieuwe problemen doordat het nationalisme zowel onder de Chinezen als onder de Indonesische bevolking groeiende was, wat leidde tot problemen tussen beide groepen. Tijdens de Japanse bezetting van Indonesië kregen de Chinezen opnieuw te maken met speciale regelgeving. Tijdens de Pontaniak Affaire werden een grote groep Chinezen door de Japanners om het leven gebracht.

De Chinezen tijdens Sukarno

Na de Japanse bezetting kwam de Indonesische bevolking in het geweer en wilde een einde maken aan het koloniale regime van de Nederlanders. Dit bracht nieuwe moeilijkheden voor de Chinezen met zich mee, waarbij de zwartste periode die van 30 mei tot 4 juni 1946 was. Honderden Chinezen kwamen om het leven en duizenden huizen werden verbrand door Indonesische rebellen. In 1949 was het moderne Indonesië een feit en werd Sukarno president. In 1958 werden de lokale Chinezen gedwongen om te kiezen tussen de Chinese of de Indonesische nationaliteit als gevolg van de zogenaamde Citizenship Law. Bijna 400.000 Chinezen weigerden de Chinese nationaliteit en kozen voor de Indonesische. Vanaf 1963 kregen Chinezen langzaam maar zeker meer vrijheid en er werden Chinese scholen gesticht en Chinese kranten zagen het levenslicht.

De Chinezen tijdens Suharto

De Chinese opleving was van korte duur. In 1965 kwam Suharto aan de macht en de rellen tijdens de opstand hadden het al snel voorzien op de Chinese bevolking. Vele Chinezen kwamen om het leven en hun eigendommen werden in beslag genomen of vernietigd. Suharto deed niets om het geweld tegen te gaan, integendeel, hij begon met het uitvaardigen van wetten die het leven van de Chinezen bemoeilijkte. Voor Suharto waren de Chinezen een makkelijke zondebok, om problemen op af te schuiven en de aandacht van andere zaken af te leiden. Chinese scholen werden gesloten en de Chinezen van Atjeh en Noord Sumatra werden verdreven. In 1973 waren er hevige rellen op West Java, waarbij men het speciaal voorzien had op de Chinese bevolking, het leger deed niets om de rellen te stoppen, die later op het conto van de Communistische Partij (PKI) werden geschoven. Tijdens rellen tegen het regime van Suharto zorgde deze ervoor dat de aandacht werd afgeleid en dat opnieuw de Chinezen het slachtoffer werden van het uitgebroken geweld. Dit werd later bekend als het Malari Incident. In 1998 zorgde de slechtlopende economie voor diverse rellen waarbij opnieuw vooral Chinezen het slachtoffer van werden, hun winkels werden leeggehaald en vernield en veel vrouwen werden het slachtoffer van verkrachtingen. Uiteindelijk trad Suharto af en werd zijn positie ingenomen door Habibie.

Leven na Suharto

Habibie begon onmiddelijk met het verzachten van de eerder door Suharto ingevoerde wetten. Discriminerende wetten werden afgeschaft en er werd gestreefd naar eenheid, waarbij het verschil tussen pribumi (oorspronkelijke bewoner) en non-pribumi werd afgeschaft. In 2000 riep de nieuwe president Wahid opnieuw enkele verboden in het leven zoals het verbod op Mandarijn in het openbaar, maar de volgende president Sukarnoputri riep het Chinese Nieuwjaar later zelfs als een nationale feestdag uit. Enkele discriminerende wetten bestaan echter nog steeds. De Chinese bevolking is inmiddels echter een stuk assertiever dan in de tijd van Suharto, Uit een census van 2000 bleek dat het aantal etnische Chinezen bestaat uit zo'n 1.7 miljoen mensen, maar betrouwbaar is dat getal niet omdat veel Chinezen waarschijnlijk huiverig waren om zich als dusdanig te identificeren.

Oorzaken

Er zijn diverse oorzaken aan te wijzen voor de hachelijke positie van de Chinezen. Op de eerste plaats is er hun etnische en religieuze afkomst, die is meestal anders dan die van de gemiddelde Indonesiër en deze gedachte is door de tijden heen gevoed, waardoor veel Indonesiërs de indruk hebben gekregen dat hun loyaliteit nog steeds in China ligt, al wonen de meeste Chinezen al generatielang in Indonesië. Het feit dat de Chinezen zo weinig politieke invloed en bescherming hebben gehad heeft het extra makkelijk gemaakt om hen als zondebok te zien. Doordat Suharto zo de nadruk legde op assimilatie, kreeg de bevolking de indruk dat de Chinese cultuur en achtergrond iets negatiefs was. Zijn politiek isoleerde hen nog verder. Het feit dat veel Chinezen in zaken zijn, waarbij sommigen zeer succesvol zijn, heeft hen als apart gekenmerkt en veel Indonesiërs zijn opgegroeid met het idee dat de Chinezen niet willen integreren.