Sukarno, Eerste President van een Onafhankelijk Indonesië

Sukarno was de eerste president van het onafhankelijke Indonesië en al vroeg politiek actief. Hij werd diverse malen gevangen genomen door de Nederlandse koloniale overheid, maar uiteindelijk werd zijn wens vervuld en kreeg Indonesië de onafhankelijkheid en werd hij de eerste president. Dat presidentschap ging echter niet altijd over rozen en uiteindelijk werd hij uit de macht ontzet door generaal Suharto, die zijn positie vervolgens innam.

Jeugd

Sukarno werd op 6 juni 1901 geboren in Surabay op Java in het toenmalige Nederlands Indië als Kusno Sosrodihardjo, maar werd later na een ziekte Sukarno genoemd. Hij was de zoon van Javaanse adel, hoewel zijn moeder een Hindu uit Bali was. Zoals zoveel Javanen had hij maar een naam. Onder Indonesiërs is Sukarno (ook geschreven als Soekarno) bekend als Bung Karno of Pak Karno. Als kind ging hij naar een Nederlandse school, waarna hij in 1921 naar Bandung ging, waar hij studeerde aan de Technische Hoogeschool. Sukarno was een zeer begaafde leerling en hij verdiepte zich in diverse politieke filosofiën, zoals marxisme, kapitalisme en Islamisme en richtte de Algemeene Studieclub op, waar hij met gelijkgestemde studenten zijn ideeën besprak. Sukarno zou tien keer trouwen en kreeg alleen met zijn derde vrouw Fatmawati de dochter die de eerste vrouwelijke president van Indonesië zou worden, Megawati Sukarnoputri.

Sukarno en de Nederlanders

In 1927 werd de Partai Nasional Indonesia gesticht door vrienden van de Algemeene Studieclub, waar Sukarno leider van werd. Deze partij was anti-imperialistisch, anti-kapitalistisch en gericht op onafhankelijkheid. Men streefde naar eenheid onder de Indonesiërs. Sukarno had een vooruitziende blik, hij verwachtte dat de Japanners zijn land zouden binnenvallen en wilde daar gebruik van maken, door vervolgens onafhankelijkheid te krijgen en de Nederlandse kolonialen buiten te gooien. In 1929 werd Sukarno voor het eerst gearresteerd door de Nederlandse autoriteiten en werd veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf, wat hem tot een held maakte voor de lokale bevolking. Hij zat echter slechts een jaar van zijn straf uit. Vanaf dat moment werd hij voortdurend opnieuw gevangen genomen, totdat de Japanners het land binnen vielen in 1942. Ook op dat moment zat Sukarno gevangen.

Sukarno en de Japanners

Tijdens de Tweede Wereldoorlog kregen de Japanners steun van een deel van de lokale bevolking tegen de Nederlanders. Er was een uitzondering, ze wilden de bezetters niet aan aan brandstof voor hun vliegtuigen helpen. Om toch steun te krijgen brachten de Japanners Sukarno naar Jakarta. Dit had inderdaad het gewenste resultaat. Er kwamen vrijwillige Indonesische troepen en rond het midden van 1945 waren er meer dan twee miljoen Indonesiërs die aan de kant van de Japanners vochten tegen de Gealliëerden, die Java wilden innemen. Niet alle Indonesiërs waren overigens gelukkig met de Japanners, die al snel gebruik gingen maken van gedwongen arbeid onder de lokale bevolking, waarbij ze er niet voor terugschrokken om deze arbeiders onder erbarmelijke omstandigheden te laten werken. Sukarno collaboreerde met de Japanners om op die manier een platform te krijgen voor zijn nationalistische plannen. De Japanse Maarschalk Terauchi raadde de Indonesiërs aan om de onafhankelijkheid te verklaren nadat de Japanners de strijd voor de eilanden hadden opgegeven. Aanvankelijk was Sukarno huiverig, maar hij ging overstagt en op 17 augustus 1945 riep hij samen met Mohammed Hatta de onafhankelijkheid uit, waarbij hijzelf president werd en Hatta vice-president.

Na de Onafhankelijkheid

Nu was het zaak om een grondwet voor de nieuwe natie te maken en Sukarno kwam op de proppen met Panca Sila (vijf pijlers), een mengelmoes van nationalisme, communisme en Islam. De grondwet bleek echter onwerkbaar en zorgde voor chaos in het Indonesische parlement. Inmiddels probeerden de Nederlandse hun koloniale overheersing terug in het leven te roepen en verkeerde het land in chaos, omdat ook diverse Indonesische facties onderling vochten. Opnieuw namen de Nederlanders Sukarno gevangen in 1948 maar hij werd een jaar later vrij gelaten en er werd een staakt-het-vuren afgekondigd.

Groeiende Dictatuur

Ook na het vertrek van de Nederlanders bleef Sukarno problemen houden met het bewaren van de eenheid van de nieuwe staat. Veel facties en regio's wilden onafhankelijk verder en Sukarno ondrukte dit met militair optreden. De jaren vijftig waren dan ook een tijd van chaos en pogingen tot militaire coups. Sukarno besloot over te gaan op wat hij 'geleide democratie' noemde. Hij werd steeds meer afhankelijk van het leger en de Communistische Partij (de PKI) om aan de macht te blijven. Er kwam censuur wat de media en boeken betreft en er werden diverse wetten uitgevaardigd die Indonesiërs van Chinese komaf discrimineerden. In juli 1959 ging Sukarno zover dat hij het parlement ontbond en hij zelf de controle volledig overnam. Dit nieuwe systeem noemde hij Manifesto Politik of Manipol.

Sukarno en de Koude Oorlog

Sukarno speelde een spel van verdeel-en-heers, gebruik makend van de heersende Koude Oorlog. Hij versterkte zijn banden met communistisch China en kreeg steeds meer hulp van de Sovjet-Unie, terwijl de Amerikanen hun hulp verdubbelden om Indonesië zo in elk geval als niet-geliëerde staat te behouden. In 1963 brak een conflict uit met buurland Maleisië, dat voor Sukarno een neokolonistisch land was in handen van de Britten. Dit was het teken voor de Amerikanen om hun hulp aan Indonesië stop te zetten en Sukarno trok zich terug uit de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties en Maleisië nam de plaats van Indonesië in.

De Coup van Suharto

De onvrede in het land was inmiddels groot. De militairen en Islamisten waren niet gelukkig met de communistische koers die het land voer. Sukarno voelde dat er een coup broeide en op 1 oktober 1965 werden zes generaals van hun bed gelicht door een deel van de presidentiële garde en officieren en vervolgens vermoord. Dit was het begin van wat bekend zou worden als de '30 september beweging', een coup die een einde zou maken aan het regime van Sukarno. Hij liet het parlement ontbinden en bracht een 'Revolutionaire Raad' er voor in de plaats. Majoor Generaal Suharto had het allemaal met lede ogen aangezien en bracht het leger vervolgens onder zijn controle nadat Sukarno hem tot legerleider had uitgeroepen en maakte een einde aan de communistische coup. Suharto begon vervolgens met het verwijderen van communisten uit hooggeplaatste posities, waarbij een half miljoen mensen het leven lieten en anderhalf miljoen mensen gevangen werden genomen. Sukarno probeerde zijn positie in veiligheid te brengen maar op 11 maart 1966 werd hij gedwongen om de 'Supersemar' te ondertekenen, waarmee hij de macht overdroeg aan generaal Suharto. Op 12 maart 1967 werd Sukarno formeel uit zijn ambt ontzet en onder huisarrest geplaatst in het Bogor Paleis. Sukarno was op dat moment al ziek en kreeg niet voldoende medische hulp waardoor hij stierf op 21 juni 1970 in het Jakarta Legerziekenhuis aan een nieraandoening.