Filosofie voor beginners: de Middeleeuwen

In de middeleeuwen staat de wereld van de filosofie op een laag pitje. De middeleeuwen wordt vaak gezien als een lange duizendjarige nacht die Europa in de ban hield tussen de klassieke oudheid en de renaissance. Tijdens de middeleeuwen werd het christendom door de filosofen als vanzelfsprekende waarheid aangenomen. De enige vraag was of de christelijke openbaring simpelweg moest worden geloofd of dat de christelijke waarheden ook met het verstand konden worden begrepen. De informatie van dit artikel komt uit het boek "De wereld van Sofie" van Jostein Gaarder. Zie de special De wereld van Sofie: een geschiedenis van de filosofie

Augustinus

Een samensmelting van het neoplatonisme en het christendom

De gedachtegang van Augustinus werd zowel beïnvloed door het Christendom als ook het Neoplatonisme. Hij was een "neoplatonische bisschop". Augustinus stelde dat God de wereld uit het niets had geschapen, dit is een Bijbelse gedachte. De Grieken neigden eerder naar de gedachte dat de wereld er altijd al was geweest. Echter, volgens Augustinus bestonden de ideeën al in Gods gedachten voordat God de wereld schiep. Op die manier plantte Augustinus de platonische ideeën in God en redde zo het platonische beeld van de eeuwige ideeën.

Augustinus' kijk op het goed en kwaad

Ook voor zijn ideeën over het kwaad, gebruikt Augustinus ideeën van het neoplatonisme. Hij dacht dat het kwaad een afwezigheid van God was. Het kwaad kent geen zelfstandig bestaan, het is iets wat niet is. Volgens Augustinus was het scheppingswerk van God alleen maar goed en kwam het kwaad voort uit de ongehoorzaamheid van de mens.Tevens betrekt Augustinus de strijd tussen het goed en het kwaad in de geschiedenis. God heeft volgens hem de hele geschiedenis nodig om zijn Staats Gods (soms gelijk gesteld aan de kerk) te verwezenlijken. De geschiedenis is noodzakelijk om de mens te kunnen opvoeden en het kwaad te vernietigen. Augustinus stelde tevens vast dat er een onoverbrugbare kloof bestond tussen God en de wereld. Augustinus geloofde in het lot, maar hij ontzegt de mens niet de verantwoordelijkheid voor zijn eigen leven. God heeft van tevoren gezien hoe we gaan leven.

Thomas van Aquino

Een samensmelting van Aristoteles en het christendom

Zoals Augustinus aan de ideeën van Plato een christelijke draai gaf, zo deed Aquino dat bij Aristoteles. Dit kerstenen zorgde ervoor dat de filosofen niet meer als een bedreiging voor de christelijke leer werden gezien. Aquino was van mening dat er geen tegenstelling hoefde te bestaan tussen wat de filosofie ons vertelt en wat de christelijke openbaring of het geloof ons vertelt. Volgens Aquino bestaat er maar één waarheid. We kunnen met ons verstand en onze zintuiglijke waarnemingen slechts een deel van de waarheid doorgronden. Hierbij doelt Aquino op de waarheden waar Aristoteles het over heeft als hij het planten- en dierenrijk beschrijft. Een ander deel van de waarheid heeft God ons in de Bijbel geopenbaard. Volgens Aquino kunnen we alleen met ons verstand al tot het inzicht komen dat alles om ons heen een eerste oorzaak (God) moet hebben. God heeft zich zowel in de bijbel als ook in het verstand van de mensen geopenbaard.

Het verstand en de bijbel zijn onafscheidelijk

Bovengestelde geldt volgens Aquino ook voor morele vragen. In de Bijbel kunnen we lezen hoe God wil dat wij leven, maar daarnaast heeft God ons ook een geweten gegeven zodat mensen zelf al in staat zijn om goed van kwaad te onderscheiden.
Zoals Aristoteles alles wat leeft in oplopende schalen beschreef, van planten-naar dieren-tot mensen. Zo paste Aquino dit toe door de verschillende bestaansniveaus te laten oplopen van planten en dieren naar mensen, van de mensen naar engelen en van engelen naar God.

Lees verder

• Filosofie voor beginners: Socrates, Plato, Aristoteles