Grootse bijdragen aan antropologie door echtpaar Leakey

Tot na WO II was de Australopithecus nauwelijks bekend aan de wereld. Pas in 1959 kwam daarin verandering door het werk van het Oostafrikaans antropologen-echtpaar Louis en Mary Leakey. Dit echtpaar had zich tot dan toe gewijd aan een van de meest volhardende en ondankbare krachtsinspanningen in de geschiedenis van de antropologie.

Buitengewoon primitieve stenen werktuigen

Louis Leakey had een baantje bij een museum in Nairobi (Kenia). Hij bracht echter een groot deel van zijn vrije tijd door in een droge rivierbedding in het noorden van Tanzania, dat honderden kilometers ver lag. Die droge rivierbedding werd de Olduvai-kloof genoemd en stond bekend als een rijke bron van dierlijke fossielen.

Het echtpaar Leakey werd echter vooral aangetrokken door de buitengewoon primitieve stenen werktuigen, die in de kloof verspreid lagen. Sommige lagen zo maar op de grond, terwijl andere tevoorschijn kwamen uit de langzaam eroderende verticale wanden van de vallei.

De geologische geschiedenis van de kloof

Langzaam en geholpen door andere deskundigen leerden Louis en Mary hoe de Olduvai kloof was uitgeslepen door een later verdwenen rivier en daardoor lagen afzettingsgesteenten en vulkanisch materiaal toonde. Die lagen zaten om en om als de lagen van een verjaardagstaart. Uit de verschillende lagen haalde het antropologen echtpaar in de loop der jaren een enorm aantal dierlijke fossielen, waarbij zij honderden soorten determineerden en classificeerden. Sommige van die fossielen waren nieuw voor de wetenschap. Maar (met uitzondering van twee kleine schedelfragmenten en twee tanden, waarvan Louis en Mary geloofden dat die hominide waren) vonden zij geen enkel spoor van de mens. Alleen die stenen werktuigen. Wie had ze gemaakt?

Ontberingen van Louis en Mary

Met onderbrekingen werkten de Leakeys gedurende een periode van 28 jaar in de Olduvai-kloof. Zij hadden bijna geen geld en het was er verstikkend heet. Bovendien hadden zij dagen nodig om vanuit Nairobi te komen en er weer terug te keren. Alles kon alleen over de enige, bijna onbegaanbare weg naar de kloof.

Op een middag lag Louis met koorts in zijn tent. Mary (die geen moment van de tijd - die zij nog in de Olduvai kloof hadden - wilde verspillen) ging er nog een keer op uit om wat rond te kijken, voordat zij naar Nairobi moest terugkeren. Bij het licht van de late namiddagzon, zag zij iets dat uit laag I stak. Laag I was het laagste stratum van de kloof. Wat ze gevonden had was een deel van een hominide gezicht met grote bruine tanden!

De Australopithecus Boisei

Snel na Mary's ontdekking kon een aantal dingen in elkaar worden gepast. De 'mens' van de Leakeys leek in een aantal opzichten heel sterk op het robuuste type van de Australopithecinae, dat in Zuid-Afrika was gevonden. Eigenlijk was de vondst van de Leakey's zoveel robuuster dat Louis tot de slotsom kwam dat het een andere soort was. Andere antropologen waren het daarmee eens en Mary's vondst kreeg zijn eigen naam: de Australopithecus boisei (naar het Boise Fonds, dat een bron van financiele steun was voor het echtpaar Leakey).

Het wonder van de Australopithecus boisei

Als door een wonder in de geologie kon de boisei vondst worden gedateerd. De schedel lag net boven een laag vulkanische as. De ouderdom van de vulkanische as kon worden vastgesteld. Zo bleek de Australopithecus boisei ongeveer 1,75 miljoen jaar oud.

Paleoantropologische aandacht gericht op Afrika

De Zuidafrikanen waren verheugd over de vondst van de Australopithecus boisei. Het gaf hun aanspraken op de ouderdom van hun fossielen meer gewicht. Eindelijk werd de aandacht van de paleo-antropologische wereld gevestigd op Afrika, iets dat de Zuidafrikanen al 30 jaar probeerden te bereiken. Deze aandacht is er sedertdien gebleven.