Het allervroegste gebruik van werktuigen door hominiden

In vergelijking met de dieren hebben hominiden geen grote snelheid, geen grote kracht en geen grote hoektanden. Er is een tijd geweest dat onze voorouders minder konden verrichten met werktuigen dan de hedendaagse chimpansees kunnen. Echter in het bijzonder om zich in hun bestaan te kunnen handhaven, maakten juist werktuigen hen tot jager.

Vroegste gebruik

Voorvaders van de mens waren in een bepaald stadium jager-aaszoekers die aangepast waren aan het leven op de begane grond. Het allervroegste gebruik van werktuigen door deze voorvaders heeft wellicht de grootste stimulans gekregen door de waarde die dreiging had tegenover concurrerende diersoorten. Zo zal in een groepje niet te grote mensapen een rechtopstaande aap vrij veel indruk maken, omdat hij staande groter lijkt dan de rest. Door te zwaaien met stokken of takken zal dat effect nog versterkt worden. Soms kan dat zelfs de doorslag geven bij een geschil met hyena's over het bezit van een gedode prooi.

Eerste werktuig

Het kant-en-klaar gevonden werktuig (een stok of een steen) is klaarblijkelijk voor een enorm lange tijd het enige werktuig geweest. Het werd opgeraapt en weer weggegooid zodra het directe nut voorbij was. Op zeker moment ging de Australopithecus (of de voorouders daarvan) steeds duidelijker het nut inzien van bepaalde voorwerpen. Door het nut daarvan werden die voorwerpen langer bewaard. Op een bepaald tijdstip bereikten de Australopithecinae het punt waarop zij ze het grootste deel van de tijd mee droegen. Volgens wetenschapper Washburn zou dat de grote aansporing geweest zijn tot het lopen op twee benen. Immers hoe meer je dingen rond wil of moet dragen, des te meer je op je achterpoten moet lopen. Hoe meer je op je achterpoten loopt, des te vrijer ben je om dingen mee te dragen.

De ontwikkeling

Stenen

Het is gemakkelijk om stenen te vinden en er mee te gooien. Misschien deden onze voorvaders het aanvankelijk alleen om te intimideren, maar uiteindelijk kregen zij het toenemende besef van de mogelijkheid om er mee te verwonden, of zelfs te doden als die stenen maar hard en nauwkeurig worden gegooid.

Knuppel

Het is misschien nog gemakkelijker om met een knuppel te slaan. De grote overvloed aan hout en het feit dat hout zachter en gemakkelijker te bewerken is dan steen (d.w.z. totdat de echte steenbewerking 'uitgevonden' werd) maakt het waarschijnlijk dat de vroegste hominiden veel hout gebruikten naast de lange beenderen van enkele dieren.

Bewerkte steen

De grote triomf van onze voorvader als beginnend cultuurdrager ligt echter in de erfenis die hij ons heeft nagelaten aan bewerkte steen. Wel wordt erop gewezen dat het grootste deel van de steenvondsten uit werktuigen en niet uit wapens bestaat.

De steencultuur

Antropologe Mary Leakey heeft de steencultuur geclassificeerd. Daarbij ontdekte zij dat er ruwweg twee tradities van steenbewerking bestonden in de Afrikaanse Olduvai-kloof.

Oldowan

De oudste en primitiefste van de twee steenbewerkingen is Oldowan, die voornamelijk de rolsteen-werktuigen productie betreft. Mary Leakey noemde deze rolsteen-werktuigen liever vuistkeien. Dit omdat men bij het woord 'rolsteen' onwillekeurig denkt aan iets kleins. Mary's benaming 'vuistkei' is een verbetering, want een aantal vuistkeien van Oldowan is zo groot als een kippeëi of nog groter, enkele met een doorsnee van 7 tot 10 centimeter.

De Acheuleen

Een meer ontwikkelde steenbewerking is de acheuleense steenbewerking. Het woord komt van het Acheuléen, vernoemd naar de Franse plaats St. Acheul. Het kenmerkende aan dit stenen gereedschap is dat het twee vlakken heeft . Het snijvlak is wat zorgvuldiger bewerkt aan twee kanten, zodat het rechter en scherper is dan de primitieve Oldowan vuistkei. Het acheuleense werktuig is bovendien vaak helemaal bewerkt of bijgewerkt om het de verlangde vorm, afmeting en gewicht te geven. Het resultaat is de handbijl, het belangrijkste werktuig van het vroege Stenen Tijdperk.