Extra beveiligde inrichting (EBI) in de gevangenis PI Vught

Eind jaren '80, begin jaren ’90 had het gevangeniswezen te kampen met een reeks van gewelddadige ontvluchtingen, hetgeen veelal gepaard ging met geweld en gijzeling van personeel. Dit was de aanzet tot de bouw van een Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in de gevangenis van Vught. Eerst verscheen er een Tijdelijke Extra Beveiligde Inrichting (TEBI) en in 1997 opende de EBI zijn deuren. DE EBI telt 24 cellen en is bedoeld voor gedetineerden met een extreem maatschappelijk en/of vluchtrisico.

EBI Vught

• Wat heeft geleid tot het ontstaan van de Extra Beveiligde Inrichting (EBI)?
• Feiten en cijfers over de Extra Beveiligde Inrichting (EBI)
• Overplaatsing naar de Extra Beveiligde Inrichting (EBI)
• Het regime in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI)
• Zorg voor de gedetineerden in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI)
• Inspecties
• Gevangene EBI Vught pleegt zelgmoord
• 10 bekende criminelen die in de EBI verbleven of verblijven

Wat heeft geleid tot het ontstaan van de Extra Beveiligde Inrichting (EBI)?

Eind jaren '80 en begin jaren '90 had het gevangeniswezen te kampen met een hele reeks van gewelddadige ontvluchtingen, hetgeen veelal gepaard ging met geweld en gijzeling van personeel. Deze ontvluchtingen vonden veelal plaats vanuit de vier extra beveiligde afdelingen die in de jaren tachtig in nieuwe gevangenissen waren gerealiseerd. Dit afdelingen bestonden uit twee maal zes cellen en waren daarmee aanzienlijk kleiner dan een normale afdeling die vaak bestaat uit zo'n 48 cellen. Deze ontvluchtingen bracht veel maatschappelijke onrust teweeg en de politiek stond op haar achterste benen. Er werd besloten dat er een Extra Beveiligde Inrichting (EBI) moest komen.

De Penitentiaire Inrichting (PI) Vught kreeg in 1993 de opdracht een Tijdelijke Extra Beveiligde Inrichting (TEBI) in te richten. In de zomer van 1993 kon de TEBI in gebruik worden genomen. Er werd tegelijk begonnen met de nieuwbouw van de EBI. In 1997 werd de EBI in gebruik genomen. De EBI is een op zichzelf staande inrichting binnen een grotere inrichting. De EBI in Vught heeft een capaciteit van 24 cellen.

Feiten en cijfers over de Extra Beveiligde Inrichting (EBI)

Nederland beschikt slechts over één EBI. Deze bevindt zich zoals gezegd in de PI Vught en heeft een capaciteit van 24 eenmanscellen. De inrichting bestaat uit vier afdelingen van zes cellen. Om de verhouding aan te geven: Nederland telt 14.000 gedetineerden die in het Gevangeniswezen verblijven. De bezetting in de EBI is steevast laag: de laatste jaren bevolken slechts 9 gevangenen de 24 cellen. Alleen mannen, hoewel vrouwen niet worden geweerd.

De EBI is een inrichting voor gedetineerden met een hoog of extreem maatschappelijk en/of vluchtrisico. Hiermee worden gedetineerden bedoeld van wie is vastgesteld dat zij in extreme mate een maatschappelijk en/of vluchtrisico vormen. Voor de duidelijkheid zij gezegd dat er aparte goed beveiligde (niveau drie) inrichtingen zijn voor gedetineerden van wie is vastgesteld dat zij in verhoogde of hoge mate een maatschappelijk en/of vluchtrisico vormen.

Gedetineerden die in de EBI worden geplaatst zijn eerder ontvlucht, hebben daar een poging toe gedaan, of er bestaan sterke aanwijzingen dat ze voornemens zijn te ontvluchten, hetgeen al dan niet gepaard gaat met geweld. Plaatsing kan ook geschieden vanwege een risico op ontvluchting waarbij sprake zal zijn van grote maatschappelijk onrust.

Alle gedetineerden in de EBI zijn bekend uit de pers. Het gaat om geruchtmakende zaken. Het gaat om grote drugsbazen, zedendelinquenten, moordenaars en belangrijke figuren uit de onderwereld, zoals Willem Holleeder, Mohammed B. en Jesse R.

De verblijfsduur van de gedetineerden loopt erg uiteen. Er verblijven geregeld gedetineerden in de EBI die kort na hun insluiting uitgeleverd worden aan het buitenland. De gemiddelde verblijfsduur van de overige gedetineerden is 4 jaar en het langste verblijf in de EBI betreft Mohammed B.¹

Sinds het ontstaan van de TEBI in 1993 heeft deze inrichting de beveiliging van de specifieke doelgroep die haar werd toevertrouwd, weten te waarborgen. Geen enkele gedetineerde is sinds 1993 uit de (T)EBI ontvlucht. Wie ooit in de EBI is geweest, weet dat ontvluchtingen ook in de toekomst niet waarschijnlijk zijn, althans als het huidige gebouw en het strenge regime ongewijzigd blijven. Er zijn ook geen gijzelingen geweest.²

Aan het verblijf in de EBI en de uitvoering van het regime in de praktijk een hoger prijskaartje hangt dan aan het verblijf en de uitvoering van het regime in een andere (gesloten) penitentiaire inrichting. Zo ligt de normprijs van een EBI-cel hoger dan die van
andere inrichtingen, mede wegens het feit dat de verhouding piw’er-gedetineerde minimaal 2:1 is. De kosten per gevangene zijn 556 euro per dag tegen 158 euro in een reguliere gevangenis.³

De EBI valt onder de zogenaamde 'bijzondere opvang' en binnen de bijzondere opvang worden drie categorieën onderscheiden:

• Inrichtingen voor psychiatrische zorg: gedetineerden van wie is vastgesteld dat zij een vorm van bijzondere zorg behoeven die niet kan worden geboden in een reguliere inrichting of in de GGz.
• Inrichtingen voor gedetineerden met een extreem beheersrisico: gedetineerden van wie is vastgesteld dat zij in extreme mate een risico vormen voor personeel of medegedetineerden.
• Inrichtingen voor gedetineerden met een hoog of extreem maatschappelijk en/of vluchtrisico, waarbij dus de EBI bedoelt is voor de allerzwaarste categorie, net als de Terroristen Afdeling.

Overplaatsing naar de Extra Beveiligde Inrichting (EBI)

Artikel 6 van de Regeling selectie, plaatsing en overplaatsing van gedetineerden, stelt dat gedetineerden in een extra beveiligde inrichting kunnen worden geplaatst die:

• een extreem vluchtrisico vormen en een onaanvaardbaar maatschappelijk risico vormen in termen van recidivegevaar voor ernstige geweldsdelicten, of
• bij ontvluchting een onaanvaardbaar maatschappelijk risico vormen, waarbij het vluchtrisico als zodanig hieraan ondergeschikt is.

In art. 26 staan de voorwaarden vermeldt die in acht moeten worden genomen. Zo bestaat er een aparte selectieadviescommissie Extra Beveiligde Inrichting die de selectiefunctionaris (SF), die op basis van de Penitentiaire Beginselenwet (PBW) belast is met de plaatsing van gedetineerden, wordt geadviseerd door een commissie. Deze commissie bestaat uit een officier van justitie, een psycholoog, het hoofd van het bureau selectiefunctionarissen en een directielid van de PI Vught. Indien feiten of omstandigheden bekend zijn geworden die wijzen op een onmiddellijk dreigend ontvluchtingsgevaar of een ernstig gevaar voor personen of goederen, kan spoedshalve afgeweken worden van deze procedure. In dat geval spreekt de selectieadviescommissie zich in de eerstvolgende vergadering alsnog uit over het plaatsingsbesluit dat genomen is door de selectiefunctionaris.

De selectiefunctionaris neemt ambtshalve elke zes maanden een besluit omtrent de verlenging van het verblijf in een EBI. Iedere zes maanden wordt door de selectieadviescommissie opnieuw beoordeeld of een EBI-plaatsing nog steeds op zijn plaats is. De gedetineerde kan tegen de plaatsing beroep aantekenen.

Het regime in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI)

De EBI is opgedeeld in vier taartpunten, welke onderling gescheiden zijn door talloze muren en meters aan glas. Wie er heen wordt gebracht, draagt een afgeplakte blinderingsbril. Het stelsel aan gangen en deuren, maakt de desoriëntatie van de gedetineerde compleet. De misdadiger weet totaal niet meer waar hij is en hoe hij er gekomen is.

Het regime is zeer strikt, doch niet overmatig streng. Er is een aanbod van activiteiten, zoals bibliotheekbezoek en sport. Er wordt geen arbeid aangeboden. Er is sprake van een groep van maximaal vier gedetineerden als er bijvoorbeeld gesport wordt en een gedetineerde wordt door ten minste twee personeelsleden begeleid wanneer hij zich buiten zijn cel begeeft. De gedetineerde is buiten zijn cel niet geboeid. Gedetineerden kunnen per dag minimaal één uur luchten (in een ommuurde luchtplaats met daarboven traliewerk om ontspanningen per helikopter te voorkomen) en dezelfde tijd in een recreatiezaal verblijven. Zij kunnen verder gebruik maken van een fitnessruimte, koken in de keuken op de afdeling en onder leiding van een sportinstructeur sporten in de sportzaal.

Uit veiligheidsoverwegingen wisselt de volgorde van de programmaonderdelen per dag. Het dagprogramma en de flexibiliteit waarmee dit – binnen de grenzen van de interne veiligheid – kan worden gehanteerd, is mede afhankelijk van het aantal gedetineerden op een afdeling en de samenstelling van de gedetineerden die al dan niet met elkaar in contact mogen komen. Hoewel zeker niet standaard, kan dit in de praktijk betekenen dat een gedetineerde hierdoor 21 uur op cel verblijft.

Ambtelijk bezoek zoals advocaten en reclasseringswerkers, alsook andere relaties zijn gedurende het bezoek aan de gedetineerde gescheiden door een glaswand. De gedetineerden mogen één keer per week bezoek van familie of vrienden ontvangen. Eenmaal per maand wordt bij het bezoek van een relatie in de eerste graad de glaswand verwijderd. Er is dan een handdruk toegestaan. Een knuffel of een zoen zit er niet in. Bezoekers worden onderzocht op criminele antecedenten. Eén keer per week mag hij 10 minuten telefoneren.

Van alle bezoeken en telefooncontacten worden de gesprekken opgenomen en zo nodig afgebroken. Uitzonderingen zijn advocaten en sommige andere personen. Praten over de EBI of medegedetineerden is verboden. Correspondentie van de gedetineerde wordt gecontroleerd. De gedetineerden worden regelmatig gefouilleerd. Overal -met uitzondering van de cellen zelf- zijn camera's en microfoons.

Kenmerkend voor het EBI-regime is dat het aantal fysieke contacten tussen gedetineerden en personeel sterk beperkt is. Piw’ers
mogen uitsluitend fysiek contact hebben als er hooguit één gedetineerde in de ruimte aanwezig is. De face to face contacten tussen de gedetineerden en andere personen worden in de EBI door het sluissysteem en de glazen scheidingswanden zo veel mogelijk beperkt. De bewaarderder (piw'ers) heeft zelf geen sleutels, alles verloopt op afstand via de controletoren. Zelf de sportinstructeur is niet in de fitnessruimte aanwezig tijdens het sporten. Vanachter het glas geeft hij aanwijzingen via een intercom.

Zorg voor de gedetineerden in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI)

Inspecties

Inspecties hebben aangetoond dat deze zorg in de EBI humaan, uitgebreid en zorgvuldig is. Een onderzoek vanuit de Universiteit van Nijmegen in 2000 en een vervolgonderzoek van de Vrije Universiteit naar de psychische gevolgen van het verblijf in de EBI, toonden aan dat de gedetineerden in de EBI, in vergelijking met gedetineerden in een minder extreem beveiligd regime, niet meer stress vertoonden en actiever waren. Wel deden zij meer uitlatingen die wijzen op neerslachtigheid en depressieve verschijnselen. In het verleden zijn er klachten geweest over het regime, maar de laatste jaren is er nauwelijks meer kritiek te horen.

10 bekende criminelen die in de EBI verbleven of verblijven

1. Willem Holleeder - Een beruchte Nederlandse crimineel, veroordeeld voor onder andere afpersing en betrokkenheid bij liquidaties.
2. Mohammed B. - Verantwoordelijk voor de moord op filmmaker Theo van Gogh in 2004.
3. Samir A. - Betrokken bij terroristische activiteiten en veroordeeld voor het plannen van aanslagen in Nederland.
4. Ridouan Taghi - Een van de meest gezochte criminelen in Nederland, verdacht van betrokkenheid bij meerdere liquidaties.
5. Naoufal F. staat ook bekend als 'Noffel' en 'Bolle' - Veroordeeld voor betrokkenheid bij een liquidatie in het criminele circuit.
6. Dino Soerel - Een prominente Nederlandse crimineel die betrokken was bij verschillende criminele activiteiten, waaronder liquidaties en drugshandel. Hij werd veroordeeld in het grote liquidatieproces "Passage" in Nederland.
7. Greg R. - Bekend als "De Lange" en veroordeeld voor meerdere gewelddadige overvallen en afpersingen.
8. Gwenette Martha - Een bekende Amsterdamse crimineel, vermoord in 2014.
9. Mohammed Bouyeri - De moordenaar van Theo van Gogh.
10. Iliass K. - Veroordeeld voor betrokkenheid bij terrorisme en het plannen van een aanslag op een politiebureau in Nederland.

Noten:

1. Prof. Dr. H.G. van de Bunt, prof. Mr. F.W. Bleichrodt, mr. Dr. S. Struijk, P.H.P.M. de Leeuw MSc, D. Struik MSc. Gevangen in de EBI - Een empirisch onderzoek naar de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) .in Vught. Boom Lemma uitgevers, Den Haag, 2013.
2. Ibid.
3. Ibid.

Lees verder

• Strafonderbreking (SOB) tijdens gevangenisstraf of detentie
• Urinecontrole (UC) gevangenis & hoelang zijn drugs in bloed?
• Elektronisch Toezicht / Elektronische controle / huisarrest