Regeringsvormen: (semi)presidentieel en parlementair stelsel

Regeringsvormen: (semi)presidentieel en parlementair stelsel Er bestaan drie verschillende regeringsvormen: het parlementair stelsel, het presidentieel stelsel, en het semipresidentieel stelsel. Het bestaan van een parlementair of presidentieel stelsel is van belang met het oog op vertegenwoordiging. De regeringsvormen verschillen in de wijze van benoeming van de verschillende staatsorganen en het afleggen van verantwoording door de verschillende staatsorganen. Nederland kent een parlementair stelsel. Daarentegen kent Frankrijk een semipresidentieel stelsel.

Welke regeringsvormen zijn te onderscheiden?


Verschillende soorten regeringsvormen

Er bestaan drie verschillende regeringsvormen:
  • parlementair stelsel
  • presidentieel stelsel
  • semipresidentieel stelsel

Wat is de betekenis van een bepaalde regeringsvorm voor de bevolking?

De inrichting naar parlementair of presidentieel stelsel is van belang met betrekking tot vertegenwoordiging. Tussen deze twee regeringsstelsels bestaan een aantal verschillen. Die verschillen zijn gelegen in de wijze van benoeming en het afleggen van verantwoording. In een presidentieel stelsel worden zowel de minister-president als het parlement direct gekozen door de bevolking. De president beschikt over een grote democratische legitimatie. Dit is anders in een parlementair stelsel, waar enkel het parlement direct door de bevolking wordt gekozen en de president meestal de lijsttrekker van de grootste regeringspartij is.

Presidentieel stelsel

Een presidentieel regeringsstelsel kenmerkt zich door een gekozen president. De president is geen verantwoording verschuldigd aan het parlement, zoals in parlementaire stelsels het geval is. Enkel wanneer de president wordt verdacht van ambtsmisdrijven kan de president door het parlement naar huis worden gestuurd. De president staat los van het parlement, omdat de president over de volledige uitvoerende macht beschikt, en daarbij niet deelt in de wetgevende macht. In een presidentieel stelsel is de scheiding der machten verder doorgevoerd dan in een parlementair stelsel. Gekoppeld aan vertegenwoordiging is verantwoording. Doordat de ministers in een presidentieel stelsel benoemd worden door de direct verkozen president, dienen de ministers ook verantwoording af te leggen aan de president. In een presidentieel stelsel worden personen die de uitvoerende macht uitoefenen net als het parlement direct gekozen door het volk en kunnen hierom niet door het parlement tot ontslag worden gedwongen.

Parlementair stelsel

In een parlementair stelsel zijn de ministers verantwoording verschuldigd aan het parlement, omdat het parlement het meest democratisch gelegitimeerde orgaan is. Hierbij is tevens de minister-president verantwoording verschuldigd aan het parlement ten aanzien van zijn handelen. De essentie van een parlementair stelsel is de vertrouwensregel: een kabinet of een bewindslied moet opstappen wanneer die niet (meer) het vertrouwen heeft van de meerderheid van het parlement.

Parlementair stelsel in Nederland

We hebben in Nederland een parlementair stelsel. Dit betekent dat de regering in belangrijke mate afhankelijk is van samenwerking met het parlement. Het bestaan van een parlementair stelsel zegt iets over de verhouding tussen regering en parlement. Kenmerkend is dat het parlement invloed kan uitoefenen op het regeringsbeleid, door bijvoorbeeld het indienen van een motie van wantrouwen en het recht van enquête. De regering bestaat uit de Koning en de ministers en het parlement bestaat uit de Eerste Kamer en de Tweede Kamer. De regering kan niet functioneren zonder steun van het parlement; dit wordt ook de vertrouwensregel genoemd. Daarnaast is een minister als individu politieke verantwoording verschuldigd aan het parlement; dit wordt de ministeriële verantwoordelijkheid genoemd. De ministeriële verantwoordelijkheid is vastgelegd in artikel 42 lid 2 van de Grondwet en is een onderdeel van het parlementair stelsel.

Semipresidentieel stelsel

In semipresidentiële stelsels zijn zowel elementen van het presidentieel stelsel als van het parlementair stelsel aanwezig. De uitvoerende macht is verdeeld over twee organen: de president, het eerste orgaan, en de premier en de ministers, het tweede orgaan. De premier en de ministers kennen een vertrouwensrelatie met het door het volk gekozen parlement. Daarentegen kent de president deze vertrouwensrelatie niet; de president zelf heeft ook een rechtstreeks kiezersmandaat en de premier niet.

Semipresidentieel stelsel in Frankrijk

Frankrijk vertoont zowel kenmerken van een parlementair als van een presidentieel stelsel; het is een semipresidentieel stelsel. Het parlementaire kenmerk in dit stelsel is dat de Franse premier door de Assemblée Nationale tot aftreden kan worden gedwongen. De president van Frankrijk is het staatshoofd van Frankrijk en oefent de politieke macht uit.

Dualistisch versus monistisch stelsel

In Nederland mogen ministers en staatssecretarissen, behalve na de verkiezingen tijdens de vorming van een nieuw kabinet, niet tegelijkertijd lid van het parlement zijn. De gedachte hierachter is dat het parlement een onafhankelijke positie heeft ten opzichte van het kabinet. Met deze onafhankelijkheid wordt beoogd de controle van het parlement op het kabinet te bevorderen, en wordt voorkomen dat kabinetsleden niet onafhankelijk zijn en zichzelf controleren. Hierom kent Nederland een dualistisch stelsel. Bovendien is elk presidentieel stelsel sterk dualistisch. Er bestaan ook landen met een monistisch stelsel, waar de kabinetsleden tevens parlementslid zijn. Zo kent het Verenigd Koninkrijk een monistisch stelsel.

Lees verder

© 2020 - 2024 Aucourant, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Het recht: regeringsstelselsHet recht: regeringsstelselsVroeger werd er uitsluitend onderscheid gemaakt tussen een monarchie, waar een koning aan het hoofd stond, en een republ…
Maatschappijleer: Democratie, kenmerken en vormenMaatschappijleer: Democratie, kenmerken en vormenDemocratie is een woord wat we vaak voorbij zien komen in de krant, op tv en in de politiek. Maar wat is democratie nu e…
De regering en het kabinetDe regering wordt gevormd door de koningin en alle ministers. Het kabinet bestuurt het land en voert het beleid uit. Dez…
Parlement en regeringParlement en regeringHet parlement en de functies van het parlement staan centraal. En ook de trend hoe de regering tegenwoordig aan macht in…
Hoe kan je omgaan met een persoonlijke aanval?Hoe kan je omgaan met een persoonlijke aanval?Je kan door een persoonlijke aanval gekwetst worden en uit evenwicht raken. Dit is nog meer het geval wanneer de aanvall…
Bronnen en referenties
Aucourant (22 artikelen)
Laatste update: 12-11-2020
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.