Wat is de sociale kredietscore in China's kredietsysteem?

De burgerscore, meestal sociale kredietscore genoemd, bepaalt van Chinese burgers de mate waarin de Chinese autoriteiten hen aanmerken als ‘betrouwbaar’ of ‘onbetrouwbaar’. Het principe achter China's sociaal kredietsysteem is “once untrustworthy, always restricted” en is bedacht door de in mei 2013 aangestelde president van China, Xi Jinping. Als burgers gedrag vertonen dat Chinese autoriteiten als ongewenst beschouwen, dan kunnen zij volgens een puntensysteem punten verliezen en kunnen zij op de zwarte lijst worden geplaatst en rechten verliezen. Het op incentives gebaseerde beleid dient van de Chinezen modelburgers te maken. Door de grote mate waarin de Chinese regering en autoriteiten gebruikmaken van surveillance en big data om burgers te monitoren, spreekt men ook wel van 'Big Brother 2.0'.

De sociale kredietscore van burgers in China

• Het Chinees sociaal kredietsysteem
• De sociale kredietscore van burgers in China
• Hoge sociale kredietscore: een hoge betrouwbaarheid & kredietwaardigheid
• Voorbeelden van gedrag dat zorgt voor een hogere sociale kredietscore
• Witte lijst: gevolgen van een hoge sociale kredietscore
• Lage sociale kredietscore: een lage betrouwbaarheid & kredietwaardigheid
• Voorbeelden van gedrag dat zorgt voor een lagere sociale kredietscore
• Zwarte lijst: gevolgen van een lage sociale kredietscore
• Achtergrond van het sociaal kredietsysteem in China
• Doel van China's sociaal kredietsysteem
• Public naming & shaming
• Voortgang van het sociaal kredietsysteem in China
• Chinese steden verschillen in de uitwerking van het puntensysteem
• Big Brother 2.0: big data & surveillance
• Privileges & sancties
• Geautomatiseerde besluitvorming op basis van profilering

Het Chinees sociaal kredietsysteem

China is het eerste land dat het beleidsprogramma van het sociaal kredietsysteem toepast op haar burgers. Het Chinees sociaal kredietsysteem houdt in dat op basis van een puntensysteem Chinese burgers een bepaalde burgerscore of sociale kredietscore krijgen afhankelijk van het vertonen van persoonlijke kenmerken en gedrag dat de overheid ziet als gewenst of ongewenst. Het principe achter het Chinees sociaal kredietsysteem: “Once untrustworthy, always restricted”, is bedacht door de in mei 2013 aangestelde president van de Volksrepubliek China, Xi Jinping. Door het sociaal kredietsysteem te baseren op incentives (straffen en beloningen), worden burgers gestimuleerd om gewenst gedrag te vertonen en ongewenst gedrag te vermijden. Een van de eerst ingevoerde sancties van de Chinese autoriteiten is een verbod op treinreizen en vluchten voor de duur van een jaar en ingaat wanneer een burger door een te lage sociale kredietscore op de zwarte lijst terechtkomt.

De sociale kredietscore van burgers in China

De sociale kredietscore van een burger, ook wel burgerscore genoemd, wordt vastgesteld aan de hand van het gedrag en bepaalde persoonlijke kenmerken. De Chinese regering en autoriteiten gebruiken een puntensysteem waarbij zij het gedrag van Chinese burgers beoordelen op sociaal, financieel, economisch, online en maatschappelijk vlak. Voorbeelden van kenmerken die de hoogte van de sociale kredietscore bepalen, zijn iemands sociale contacten en het wel of niet hebben van een strafblad. Als burgers volgens de Chinese autoriteiten gewenst gedrag vertonen, dan krijgen zij punten waardoor hun sociale kredietscore hoger wordt. Het vertonen van ongewenst gedrag zorgt voor verlies van punten op de sociale kredietscore. De burgerscore of sociale kredietscore geeft van een Chinese burger de mate van betrouwbaarheid en kredietwaardigheid aan.

Hoge sociale kredietscore: een hoge betrouwbaarheid & kredietwaardigheid

Het vertonen van gewenst gedrag en het beschikken over bepaalde persoonlijke kenmerken kan de burgerscore of sociale kredietscore van Chinese burgers verhogen. De betrouwbaarheid en kredietwaardigheid van burgers worden hoger indien zij volgens de Chinese regering en autoriteiten gewenste persoonlijke kenmerken en gewenst gedrag vertonen

Voorbeelden van gedrag dat zorgt voor een hogere sociale kredietscore

Het doen van vrijwilligerswerk, zijn van bloeddonor, bezoeken van hun ouders, zorgen voor hun grootouders, doneren aan goede doelen, loyaal zijn aan de communistische partij en op tijd komen op afspraken.

Witte lijst: gevolgen van een hoge sociale kredietscore

Terwijl een lage sociale kredietscore leidt tot het verlies van rechten en vrijheden, leidt een hoge sociale kredietscore voor burgers tot het krijgen van privileges, zoals:

• Voorrang krijgen in ziekenhuizen.
• Voorrang krijgen bij het nemen van een taxi.
• Toegang tot privéscholen voor de kinderen van burgers op de witte lijst.
• Gunstigere huurvoorwaarden worden van toepassing.
• Korting krijgen op de aan de overheid te betalen rekeningen.
• Toegang krijgen tot exclusieve restaurants.
• Business class reizen wordt mogelijk.
• Meer mogelijkheden om een subsidie of lening af te sluiten.
• Geen borg hoeven te betalen bij het huren van een fiets of auto.
• Korting krijgen op de stadsverwarming.

Lage sociale kredietscore: een lage betrouwbaarheid & kredietwaardigheid

De burgerscore of sociale kredietscore van Chinese burgers kan verlagen door het vertonen van bepaalde persoonlijke kenmerken en gedrag dat niet is toegestaan volgens de Chinese regering en autoriteiten. Dit betekent dat de betrouwbaarheid en kredietwaardigheid van Chinese burgers in ogen van de Chinese regering en autoriteiten lager worden als zij ongewenste persoonlijke kenmerken en ongewenst gedrag vertonen. Een Chinese burger kan door een lage sociale kredietscore op een zwarte lijst (‘restricted list’) worden geplaatst. Als je op een zwarte lijst wordt geplaatst, krijg je te maken met sancties en kan je veel belangrijke rechten en vrijheden kwijtraken.

Voorbeelden van gedrag dat zorgt voor een lagere sociale kredietscore

Het verspreiden van valse informatie over terrorisme, rekeningen niet (op tijd) betalen, kort van tevoren afzeggen van reserveringen, geruchten verspreiden, weigeren van militaire dienst, drugs gebruiken, het plaatsen van teksten op internet die de autoriteiten als ongewenst ervaren, omgaan met burgers met een lage burgerscore, hond niet aan de riem houden tijdens het uitlaten, schulden niet afbetalen, te lang spelen van videospelletjes, geld verspillen aan onnodige aankopen, verkeersovertredingen begaan, roken in de trein, het niet opruimen van hondenpoep, zonder treinkaartje of met een verlopen treinkaartje reizen, afkijken tijdens een examen, hinderlijk gedrag vertonen tijdens een vlucht, oversteken bij een rood stoplicht, en het luid afspelen van muziek.

Zwarte lijst: gevolgen van een lage sociale kredietscore

Chinese burgers die door een lage sociale kredietscore op een zwarte lijst worden geplaatst, kunnen sancties worden opgelegd en rechten en vrijheden kwijtraken, zoals:

• Geldleningen kunnen niet meer worden afgesloten.
• Naar het buitenland reizen wordt verboden.
• Een verbod dat geldt op treinreizen, OV en/of vluchten.
• Toegang tot sociale voorzieningen wordt verboden.
• Toegang tot hoger onderwijs wordt ontzegd.
• Een visum wordt niet meer uitgegeven.
• De kans op een (goede) baan verkleint.
• Naam en foto worden op billboards geplaatst.
• Namen van burgers worden op monitors op het treinstation getoond.
• Op overheidsfuncties solliciteren mag niet meer.
• De internetsnelheid wordt vertraagd of geblokkeerd.
• Toegang tot bepaalde hotels wordt verboden.
• Geen mogelijkheid tot het aanvragen van een creditcard.
• De kinderen van burgers op de zwarte lijst hebben minder onderwijsmogelijkheden.

Achtergrond van het sociaal kredietsysteem in China

Het plan van het sociaal kredietsysteem is afkomstig van de Chinese regering en is ontstaan in 2014. De idee achter het plan is dat een puntensysteem de betrouwbaarheid en kredietwaardigheid van de Chinese burgers vastlegt. De toenemende klachten over de lage voedselveiligheid en een groot aantal fraude- en corruptiezaken in China waren aanleiding voor de ontwikkeling van het plan van het sociaal kredietsysteem. Bovendien is door het veranderen van de economie van China in een meer marktgerichte variant een afname in de sociale controle over en onder burgers ontstaan. De Chinese regering en autoriteiten willen de sociale controle terug en hopen daarmee de voedselveiligheid te verbeteren en de fraude en corruptie in het land te verminderen. Het Chinees sociaal kredietsysteem vertoont veel kenmerken van het regime onder Mao, waarbij van elke Chinese burger een persoonsdossier werd vastgelegd.

Doel van China's sociaal kredietsysteem

De Chinese regering en autoriteiten hopen met het sociaal kredietbeleid de sociale controle terug te krijgen door het ontwikkelen van ‘goede eigenschappen’ bij Chinese burgers. Voorbeelden van deze goede eigenschappen zijn: eerlijkheid, (financiële) kredietwaardigheid, oprechtheid, betrouwbaarheid en beschaafdheid. Het beleid dient van de Chinezen ‘modelburgers’ te maken, zodat zij zich gedragen zoals de overheid wenst. Naast het ontwikkelen van beschaafde burgers, dient het sociaal kredietsysteem te leiden tot economische betrouwbaarheid.

Public naming & shaming

De sociale kredietscores van Chinese burgers worden openbaar gemaakt, waardoor iedere burger van andere burgers de score op de betrouwbaarheid en kredietwaardigheid kan zien. De Chinese autoriteiten doen daarbij aan public naming & shaming door het tonen van de namen en foto's van burgers met een lage sociale kredietscore die op de zwarte lijst staan, wat een extra reden voor burgers moet vormen om gewenst gedrag te vertonen.

Voortgang van het sociaal kredietsysteem in China

Hoewel wereldwijd bekend is dat 2020 het jaar van de grootschalige invoering van het sociaal kredietsysteem is, wordt over de voortgang van de grootschalige invoering weinig bekendgemaakt. Desondanks is in veel Chinese steden een lokale uitwerking van China's kredietsysteem van kracht en ook bestaan er op regionaal niveau uitwerkingen van het sociaal kredietsysteem. Bovendien kan het dat Chinese burgers niet in elke stad weten dat zij over een sociale kredietscore beschikken. Het kan een Chinese burger in ieder geval duidelijk worden dat deze beschikt over een lage sociale kredietscore aan de hand van de sancties die daarbij aan de burger worden opgelegd.

Chinese steden verschillen in de uitwerking van het puntensysteem

In veel steden heeft het Chinees sociaal kredietsysteem gelding, waaronder Shanghai, Rongcheng, Beijing, Qingzhen, Guangzhou en Shenzhen. De invulling van het puntensysteem en de kenmerken aan de hand waarvan de hoogte van de burgerscores of sociale kredietscores worden vastgesteld kunnen per stad verschillen. Zo kan je in de ene stad punten op je burgerscore verliezen als je garant staat voor een wanbetaler, en hoeft dit in een andere stad niet het geval te zijn. En in de ene stad is het voor de hoogte van je burgerscore bijvoorbeeld van belang hoe je omgaat met je ouders en in een andere stad niet. De uitwerking van het Chinees sociaal kredietsysteem kan dus per stad verschillen, waarbij de beoordeling van burgerscores kan plaatsvinden op basis van meer dan duizend kenmerken. De wijze waarop de invulling van het puntensysteem in de verschillende Chinese steden wel of niet verandert, is anno 2021 niet duidelijk.

Big Brother 2.0: big data & surveillance

Ministeries, staatsbedrijven en banken werken op grote schaal samen om data over Chinese burgers te verzamelen. Ook werken zij samen om de aan een burgerscore gekoppelde beloningen en straffen op te leggen. Door technologische vooruitgang en het op grote schaal gebruikmaken van big data en surveillance, kan het "nieuwe" sociaal kredietsysteem preciezer en uitgebreider informatie over het gedrag en de persoonlijke kenmerken van Chinese burgers verzamelen. Surveillance zijn de middelen die een overheid gebruikt voor toezichthouding en bewaking. Zo maken de Chinese regering en autoriteiten veel gebruik van camera's met gezichtsherkenning die informatie over Chinese burgers registreren. De Chinese 'Big Brother 2.0' duidt op de grote mate waarin de Chinese regering en autoriteiten gebruikmaken van surveillance en big data om burgers te monitoren. De Chinese 'Big Brother 2.0' is overal in de Chinese samenleving aanwezig.

Privileges & sancties

De hoogte van de sociale kredietscore heeft gevolgen voor de rechten en vrijheden van Chinese burgers. De Chinese regering en autoriteiten leggen sancties op aan burgers met een lage burgerscore en verlenen privileges aan burgers met een hoge burgerscore. De privileges en sancties zijn er in vele soorten en maten en kunnen gevolgen hebben voor de kinderen van burgers aan wie een hoge of lage betrouwbaarheid en kredietwaardigheid is gekoppeld.

Geautomatiseerde besluitvorming op basis van profilering

Het sociaal kredietsysteem in China is een vorm van beleid waarbij geautomatiseerde besluitvorming op basis van profilering plaatsvindt. De Chinese regering en autoriteiten maken veel gebruik van big data en surveillance om het (online) gedrag van Chinese burgers te monitoren. Deze informatie wordt gebruikt voor de evaluatie van persoonlijke kenmerken van Chinese burgers en voor het vaststellen van de hoogte van de burgerscores. Dit is een vorm van profilering. Het opleggen van sancties en het geven van beloningen zijn verbonden met de hoogte van de sociale kredietscore van Chinese burgers, waardoor dit een vorm van beleid betreft waarbij sprake is van 'geautomatiseerde besluitvorming op basis van profilering'.

Lees verder

• Wat zijn de kenmerken van een rechtsstaat?
• Democratie: de verschillende vormen en opvattingen
• Wat zijn de algemene beginselen van behoorlijk bestuur?