Onze samenleving: rechtsstaat

Nederland is een rechtsstaat, maar wat is dat eigelijk en waarom is Nederland dat? En hoe kan een rechtsstaat ontstaan en wat ondersteunt dat?

Normen en waarden

Normen en waarden vinden mensen allebei belangrijk, maar wat is nu eigelijk het verschil? Normen zijn regels waar iedereen aan zich zou moeten houden. Bijna iedereen is het daar dan ook over eens. Dat kan bijvoorbeeld zijn dat je moet opstaan voor een ouder iemand als er geen plek meer is. Waarden zijn voor iedereen verschillend. Iedereen denkt er anders over. Je kan het ook wel zien aan het woord waarde wat erin zit. Iedereen kent een andere waarde aan iets toe. Jij vindt misschien dat je van je ouders moet houden, terwijl een ander daar heel anders over denkt.
Hoe ontstaan normen en waarden? Normen en waarden ontstaan overal waar mensen samenleven. Om samen te kunnen leven zijn regels en wetten nodig.

De grondwet

De grondwet is de basis voor alle wetten. Omdat iedereen, zowel burgers als de overheid, zich eraan moet houden, is Nederland een rechtsstaat. Er zijn vier waarden die de basis van de rechtsstaat vormen:

• menselijke waardigheid: een mens mag niet vernederd worden
• leven: ieder mens heeft recht op leven
• gelijkheid: ieder mens is voor de wet gelijk
• lichamelijke integriteit: iedereen heeft zeggenschap over zijn hele lichaam

Een rechtsstaat heeft drie belangrijke kenmerken:

• machtenverdeling: trias politica
• rechtsbescherming: bescherming van de rechten van de burger
• rechtshandhaving: geweldsmonopoly van de overheid

Machtenscheiding, rechtsbescherming en rechtshandhaving zijn toegepast in het Nederlandse strafrecht. Bij toepassing van het strafrecht moeten een zes fases doorlopen:

1. arrestatie
2. verhoring op het politiebureau (maximaal zes uur)
3. overplaatsing naar het Huis van Bewaring (gevangenis)
4. voorkomen aan de rechter
5. rechtszaak
6. uitspraak van de rechter opvolgen

Verschillende rechtsstaten

Je kunt rechtsstaten indelen in een linkse (progressieve) kant, het midden en de rechtse (conservatieve) kant. Aan de linkerkant ligt de nadruk meer op rechtsbescherming en rechten en aan de rechterkant meer op rechtshandhaving en plichten. Links staan de libertaire(=vrijheid) samenleving en de zachte rechtsstaat (veel rechtsbescherming). Rechts staan de totalitaire samenleving (alleen plichten) en de harde rechtsstaat (veel rechtshandhaving).