Veelzeggende en noodzakelijke stiltes tijdens het gesprek

Een stilte zegt vaak meer dan woorden. Een gesprek waarbij voortdurend gerateld wordt heeft weinig met communicatie te maken. De speech die gehaast zonder noodzakelijke adempauzes wordt afgeraffeld, schiet eveneens het doel voorbij. Want niemand hoort dan wat er in feite gezegd wordt, dus de boodschap komt dan niet over. Je kunt zo'n snelle woordenstroom vergelijken met muziek zonder rusttellen, waardoor gevoel, emotie en zeggingskracht ontbreken.

Zwijgen is goud

Een stilte tijdens een gesprek zegt vaak meer dan woorden. Een gesprek is immers veel meer dan een hoeveelheid woorden en zinnen. Intonatie, toonhoogte en gebaren zijn ook onderdeel van het gesprek, evenals de stiltes. Volgens de deskundigen bestaat communicatie voor veruit het kleinste deel uit woorden en voor het grootste deel uit non-verbale signalen. Stiltes en noodzakelijke rustpauzes vallen niet eens altijd op in het gesprek omdat ze "vanzelfsprekend" zijn. En dus hebben ze wel grote invloed.

De ene stilte is de andere niet

Welke soorten stiltes kennen we eigenlijk in het gesprek:

De veelzeggende stilte

De chef, onderwijzer, ouder of een andere meerdere die een vraag van een ondergeschikte negeert, omdat hij druk bezig is en niet gestoord wil worden door ondergeschikte, of kind. Hij zegt daarmee: "ga weg laat me met rust ik heb geen tijd voor je". Overigens hoe dan ook niet erg beleefd in onze cultuur. Eigenlijk is de vraag en het niet beantwoorden, bij elkaar genomen een klein twistgesprek. Een vertoon van macht tevens.

Expressieve stilte

Een retorische vraag, zoals je "je wilt toch wel een goed huwelijk" wordt automatisch beantwoord met een dergelijke stilte.
De leraar of dirigent die geen woord meer zegt, totdat het geroezemoes verstomd is en iedereen oplet, is een ander voorbeeld.

Uitnodigende stilte

Een stilte kan ook een middel zijn om een vertrouwelijke sfeer te scheppen. Psychotherapeuten passen het toe om meer respons van de cliënt te ontvangen. Vaak dat de cliënt doorgaat met het vertellen als de therapeut een stilte laat vallen. De inkoper van een bedrijf kan het toepassen om de verkoper een beetje uit te horen, meer te laten vertellen dan hij eigenlijk van plan was. Een leraar die aan een leerling een vraag stelt laat trouwens ook een stilte vallen als hij wacht op het antwoord dat de leerling aan het bedenken is.

Ongemakkelijke stilte

Kennen we allemaal als we even niets te zeggen hebben in aanwezigheid van anderen, bijvoorbeeld in de lift, bij de kapper of tijdens een etentje met anderen. Overigens is dit enigszins cultuurgebonden. In culturen waar het leven minder hectisch en jachtig is, zal een stilte minder snel ongemakkelijk voelen.

De ongemakkelijke stiltes bij de kapper zijn overigens makkelijk te omzeilen door de Turkse kapper te bezoeken, of de Chinese kapper in Amsterdam. Behalve dat ze vanwege hun mindere kennis van onze taal weinig spraakzaam zijn, zit je ook meestal niet langer dan 15 minuten in de kappersstoel.

Verzoenende stilte

Als je elkaar goed en lang kent is het niet zo erg dat er een stilte in een gesprek valt. Een stilte kan dan simpelweg betekenen dat je open staat voor signalen van de ander. Ook bij onenigheid kan stilte op een bepaald moment belangrijker zijn dan het te overhaast uitpraten van de ruzie. Een verschil in spreekstijl tussen vrouw en man kan overigens voor extra misverstanden zorgen. Het zwijgen van de man kan dikwijls een verzoenende intentie hebben, hoewel dat door de vrouw opgevat kan worden als: " mijn man zegt nooit wat".

Wat vind je van mijn nieuwe jurk?

Als je dan stil blijft zal het zeker worden opgevat als; "je vindt hem dus niet mooi". Dan maar liever een leugentje om bestwil.

Lees verder

• De kunst van echt luisteren naar iemand met privé-problemen
• Via open, gesloten en suggestieve vragen een nuttig gesprek