De medialogica en de krantenlezer en tv-kijker

Is de manier waarop de media de zaken aanpakken en er over informeren correct? Wat op de televisie verschijnt of wat in de kranten staat wordt vaak voor waar aangenomen. Dat legt een grote verantwoordelijkheid neer bij alle verslaggevers. Wij moeten er maar van uitgaan dat ze die ook aankunnen en de medialogica accepteren.

Media, de waakhond van de democratie

In de huidige informatiemaatschappij spelen de media een belangrijke rol bij het doorgeven van wat er zich in de wereld afspeelt en wat er gezegd wordt. Veel van wat er daarbij aan de lezer of tv-kijker wordt doorgegeven, wordt bepaald door de mogelijkheden en begrenzingen die de media stellen. Zo ontstaat een soort logica: de medialogica. De media vervullen daarbij in toenemende mate een functie als waakhond van de democratie. Zij controleren mede de machtsuitoefening en maken besluitvorming transparanter.

Positieve en negatieve aspecten van medialogica

Medialogica heeft positieve en negatieve aspecten. Nadelig is bijvoorbeeld dat de entertainement-waarde vaak medebepalend is bij de keuze van het onderwerp. De tv-kijker of krantenlezer heeft daar weinig of geen invloed op. Het gemis van die rechtstreekse invloed kan worden gecompenseerd door regels van de overheid die de pluriformiteit van de media moeten garanderen. Wel is het zo dat het publiek de media steeds beter weet te bereiken en in te schakelen. Dat is ook prima want de gemiddelde burger maakt twintig tot dertig uur per week gebruik van de media waarbij het meest gebruikte medium de televisie is. De media zelf zorgen ook voor een grotere maatschappelijke deelname van mensen en zoekt hen meer op.

De publieke taak van de media moet uitgaan van een aantal basisvoorwaarden:

• Vrijheid van meningsuiting.
• Opvattingen van verschillende stromingen verkondigen.
• De verschillende opvattingen met elkaar in evenwicht houden.
• Kritische afstand van de groep of zuil waartoe een medium behoort.
• Bevorderen van meningsuitwisseling, ook die van een minderheid.

Betrouwbaarheid

Zij horen bij dit alles een zekere publieke verantwoordelijkheid af te leggen in de vorm van een dialoog met het publiek. De media werken in openbaarheid waardoor elke publicatie vanzelf open dient te staan voor kritiek. Journalistiek streeft sowieso naar volledige, feitelijke, betrouwbare en representatieve berichtgeving. Die waarden worden extra bevorderd door methodes van zelfregulering zoals: gedragscodes, redactiestatuten en professionele opleidingen. De Raad van de Journalistiek speelt hierbij ook een rol zij het slechts met adviserende functie.

Politici en journalistiek met politieke boodschap en entertainment

In het spel van informatieverstrekking en doorgeven groeien politici en journalisten naar elkaar toe. Ze operen naast elkaar en spreken dezelfde taal. Soms wisselen de personen zelfs van positie. Een maatschappelijke trend zijn de informeler geworden relaties tussen politici en journalisten en burgers. Politici worden bekende Nederlanders en hun optreden wordt vaak gebracht als een vorm van entertainment. Op tv is een andere manier van omgaan met politici te merken doordat ze korter spreektijd krijgen en ze worden makkelijker onderbroken tijdens hun uitleg over bepaalde onderwerpen. Menigmaal zitten ze aan tafel met soapsterren, artiesten en gewone burgers. De politieke boodschap concurreert dan met entertainment. Het gaat vaak om poppetjes, hun ruzies en hun slagen of falen. Bij dit alles speelt het halen van hoge kijkcijfers een belangrijke rol. Een kenmerk van de medialogica is de snelheid waarmee nieuws moet worden gebracht en het vechten om primeurs. Vaak herhalen journalisten het nieuws van elkaar waardoor hypes ontstaan. Niet nieuwe feiten versterken het nieuws maar de herhaling. Ook treden burgers soms op als deskundigen om het nieuws dichterbij te brengen met gevaar voor het niveau van de journalistiek.

Wel of geen achterkamertjespolitiek

Conflicten tussen de politiek en de media kunnen ontstaan doordat de politiek vindt dat de journalistiek zich te veel bezighoudt met de korte termijn, te oppervlakkig is en streeft naar sensatie. Ze zouden te vaak op persoonlijke conflicten uit zijn en te weinig gebaseerd op volledigheid en neutraliteit. Haastigheid kan de berichtgeving slordig en ongecontroleerd maken. De journalistiek verwijt de politici regelmatig: achterkamertjespolitiek, boot afhouden, omslachtigheid en bureaucratie.
Wederzijds wantrouwen is niet alleen herhaaldelijk te herkennen tussen de politiek en de media maar ook in de driehoek van: burgers, politici en media. Ook speelt de opkomst van het populisme een rol.